Stadsregio Parkstad Limburg

Stadsregio Parkstad Limburg is een Gemeenschappelijk Regeling van acht gemeenten. De gemeenten zijn: Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Nuth, Onderbanken, Simpelveld en Voerendaal. Binnen de stadsregio geldt sinds november 2009  een intergemeentelijke structuurvisie 'Ruimte voor park & stad'.

In 2015 stelde de Bestuurscommissie Ruimte een 'mid-term review' van de structuurvisie vast. Deze commissie bestaat uit acht wethouders Ruimtelijke Ordening. Uit de review is een aantal inhoudelijke en juridische argumenten gekomen voor een aanscherping/ herziening van de geldende structuurvisie voor de komende jaren. De grote uitdaging hierbij is het samen laten komen van de fysiek-ruimtelijke transitievraagstukken met de effecten van (nieuwe) transitievraagstukken.

We lopen mee met Ralph van der Straten tijdens expertsessie van Pilots Omgevingsvisie in Parkstad Limburg. Bekijk de maak van de bouwsteen klimaatadaptatie!

Juridisch instrument

De Stadsregio en de acht gemeenten onderzoeken met welk instrument het fysiek-ruimtelijk beleid voor de toekomst wordt ingericht. Het instrument moet passen bij verschillende vraagstukken. De vraagstukken die spelen:

• ‘van reactief naar pro-actief’
• van ‘sectoraal naar integraal’
• van ‘nee, tenzij naar ja, mits’ (in een krimpende vastgoedmarkt waar van alles teveel is)
• van ‘zowel regionaal afstemmen alsook lokaal maatwerk’
• ‘van statisch naar dynamisch en flexibel’

Dit alles vanuit de fysiek-ruimtelijke transformatieopgaven (zoals woningmarkt, retail, maatschappelijk vastgoed, bedrijventerreinen, groen/natuur). En vanuit de transitieopgaven voor voedsel, circulaire economie, klimaatadaptatie, energietransitie, participatie et cetera. Opmerking hierbij: de transitieopgaven zijn nog weinig verankerd in het ruimtelijk beleid in Nederland, terwijl ze voor grote ruimtelijke effecten zullen zorgen.

De uitkomst van dit interne voorbereidingsproces is om te gaan werken aan een regionaal afstemmingsdocument. Dit kan in de vorm van een oplegger of als fundament van acht gemeentelijke omgevingsvisies. De vraag is aan de ene kant hoe je dit procesmatig organiseert (een aantal gemeenten is bezig met een gemeentelijke omgevingsvisie). Aan de andere kant moet je bepalen welke inhoudelijke thema’s/vraagstukken op regionaal niveau worden uitgewerkt (lees: wat de reikwijdte van het regionaal afstemmingsdocument zou moeten zijn).

Hoe worden de criteria voor deelname aan de pilot Omgevingsvisie ingevuld?

Thema:

• integraliteit
• regionale schaal
• fysiek-ruimtelijke transformatieopgave (krimp)

Welke partijen worden bij de pilot betrokken?

De Stadsregio Parkstad Limburg en de acht Parkstad-gemeenten werken de pilot verder uit. Zij beantwoorden gezamenlijk de leervragen (zie vragen bij fase/leercurve). Eén van de uitkomsten van deze pilot is het voorbereiden en organiseren van een regionale inspiratiesessie. Deze pilot zal waarschijnlijk na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018 starten. Tijdens deze sessie worden belangrijke regionale stakeholders zoals woningcorporaties, MKB-vertegenwoordigers, maatschappelijke en commerciële instellingen en inwoners betrokken.

Fase, leercurve:

Deze pilot bevindt zich in de beginfase. In 2015 is uit een review van de Intergemeentelijke Structuurvisie gebleken dat er in de komende jaren een aantal juridische/ inhoudelijke herzieningen doorgevoerd kunnen worden.

Aan het einde van de pilot worden twee vragen beantwoord:

1. Hoe organiseer je het proces om een regionaal afstemmingsdocument te maken? Aandachtspunten hierbij:
   werk in de geest van de Omgevingswet en
   de belangrijkste belanghebbenden worden betrokken.
2. Recht doen aan bestaande visies/beleid en de actuele lokale implementatietrajecten in het kader van de Omgevingswet.

De leervraag (als onderdeel van de pilot) die daaraan vooraf gaat luidt:

• Hoe ziet het programma van een ‘regionale inspiratiesessie’ eruit, wie is aanwezig en wat is het doel van deze sessie?

Welke inhoudelijke thema’s/ vraagstukken binnen de fysiek-ruimtelijke transformatieopgaven en transitieopgaven vragen om een regionaal perspectief (op basis van een gedegen analyse)? De inhoudelijke thema's moeten onderdeel uitmaken van het regionaal afstemmingsdocument. Waarna ze lokaal worden uitgewerkt in gemeentelijke omgevingsvisies. Met andere woorden: wat kun/moet je regionaal doen versus lokaal maatwerk?

Hoe komen integraliteit en participatie terug in de aanpak?

Tijdens de regionale inspiratiesessie worden belangrijke regionale belanghebbenden betrokken. Die belanghebbenden zijn woningcorporaties, MKB-vertegenwoordigers, maatschappelijke en commerciële instellingen en inwoners. In het vervolgtraject wordt participatie steeds verder uitgebreid. De gedachte is om ‘klein’ te beginnen en vervolgens deze kring verder uit te breiden.

Het waarborgen van integraliteit is een belangrijke uitdaging in de pilot. Een goed voorbeeld is de wisselwerking tussen de herstructurering van de woningvoorraad aan de ene kant en de toekomstige huisvesting van basisscholen aan de andere kant. Een ander voorbeeld is de ruimtelijke effecten van de energietransitie. Die effecten zijn de afgelopen jaren door het kaderstellende beleid Parkstad Limburg EnergieTransitie (PALET) zorgvuldig in kaart gebracht.
Een vraag als ‘hoe maak ik de binnenstad klimaatproof?’ komt nadrukkelijk aan de orde. En zo zullen er gedurende de pilot meer vragen aan de orde komen. Het doel hiervan is inhoudelijke dwarsverbanden te leggen. En zeker ook een gezamenlijk, multidisciplinair proces met de gemeenten in te gaan. Om met elkaar te ontdekken en te leren hoe integraliteit in een beleidsproces vorm en diepgang krijgt.

• Deelnemer pilots Omgevingsvisie