Bodem en omgevingsvisie
De omgevingsvisie richt zich op de fysieke leefomgeving als geheel. Dit is dus inclusief de bodem en ondergrond. Het is voor overheden belangrijk om in het proces van de omgevingsvisie kennis te nemen van de aanwezige bodemkwaliteiten. Deze bodemkwaliteiten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de maatschappelijke opgaven uit de omgevingsvisie.
Datum voor de omgevingsvisie
Gemeenten moeten uiterlijk 31-12-2024 een omgevingsvisie gereed hebben.
Beschermen en benutten van bodemkwaliteiten
De bodem kent verschillende bodemkwaliteiten. Het is voor overheden belangrijk om in het proces van de omgevingsvisie daar kennis van te nemen. Dit om goede afwegingen te kunnen maken ten behoeve van de gewenste doelen en ambities uit de omgevingsvisie. Of bij de vertaling daarvan naar regels in het omgevingsplan. Bijvoorbeeld voor het bouwen van woningen. Daarbij is het van belang dat de chemische kwaliteit van de bodem past bij de beoogde functie.
De bodem heeft ook een draagkwaliteit die maakt óf en hoe er op gebouwd kan worden. De bodem en het grondwater dat daar in zit, gebruiken we daarnaast voor onze drinkwatervoorziening. De ondergrond biedt ook kansen voor de energieopgave door het gebruik van bodemenergie en geothermie. Daarnaast kunnen maatregelen ten behoeve van klimaatadaptatie de bodem benutten.
De bodem heeft ook belangrijke kwaliteiten in de vorm van aardkundige en archeologische waarden. Deze hebben een belangrijke historische, culturele en esthetische functie. De overheid kan deze locaties, gebieden of fenomenen beschermen.
Verdroging, vermesting, verarming, verdichting en verzilting kunnen de kwaliteit van de bodem bedreigen.
De checklist ondergrondkwaliteiten van ruimtexmilieu.nl maakt inzichtelijk welke bodemkwaliteiten relevant kunnen zijn.
Nadenken over eigen ambities en opgaven
Bodem en ondergrond kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de maatschappelijke opgaven uit de omgevingsvisie.
Het is daarom van belang om vanuit het bodemwerkveld vroegtijdig aan te haken bij de totstandkoming van de omgevingsvisie van uw gemeente of provincie. Op die manier worden bodem en ondergrond tijdig verankerd in het beleidsontwikkelingsproces rondom de Omgevingswet.
Overheden kunnen op verschillende manieren de bodem betrekken bij de maatschappelijke opgave. De volgende kaders bevatten voorbeelden.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft de ambitie uitgesproken dat elke gemeente in haar omgevingsvisie de bijdrage van bodem en ondergrond aan maatschappelijke opgaven beschrijft. Zie voor meer informatie de VNG-pagina over ondergrond in de omgevingsvisie.
De gemeente Zaanstad heeft een eerste verkenning gedaan. Beelden zeggen in sommige gevallen meer dan woorden. De gemeente Zaanstad gaat aan de hand van een tekening het gesprek aan met collega's van andere beleidsvelden.
Grondwater maakt deel uit van de bodem en ondergrond en speelt een belangrijke rol in veel maatschappelijke opgaven. Denk aan de strategische drinkwatervoorraden en behoud van drinkwatervoorzieningen. Het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond heeft de brochure Wegwijzers voor (grond)water in de omgevingsvisie opgesteld. Deze wegwijzer helpt (grond)waterdeskundigen om de omgevingsvisies van gemeentelijke en provinciale overheden te verbinden met kennis over het bodem- en watersysteem.
Vertaling van die ambities en opgaven in de omgevingsvisie
Overheden geven verschillend invulling aan het thema bodem en ondergrond in de omgevingsvisie. Dit verschilt per gebied/regio. Het is namelijk afhankelijk van de maatschappelijke opgaven en de lokale ambities van die overheid. Er is geen blauwdruk. Het uiteindelijke doel is dat bodem en ondergrond worden meegenomen in het begin van het beleidsontwikkelingsproces. Het gaat bij de omgevingsvisie meer om het proces dan om het product.
Hieronder 2 voorbeelden ter inspiratie.
- Bodem en ondergrond in de omgevingsvisie van de provincie Overijssel
- Bodem en ondergrond in de omgevingsvisie gemeente Ede
Binnen het project ‘Samen de diepte in’, uitgevoerd in het kader van het kennisprogramma van het uitvoeringsconvenant Bodem en Ondergrond, zijn decentrale overheden in de eigen regio aan de slag gegaan met het verwerken van bodem en ondergrond in de omgevingsvisie. Daarnaast had het project tot doel om de beschikbare kennis en geleerde lessen die in het project worden opgedaan te ontsluiten, zodat deze voor iedereen beschikbaar is. Lees het artikel Project 'Samen de diepte in' creëert bodembewustzijn bij lokale overheden.
Begrip: Omgevingsvisie
De omgevingsvisie is een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Deze wordt opgesteld door het Rijk, de provincie en de gemeente. Een omgevingsvisie gaat onder andere in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel.
Lees meer over de omgevingsvisie.