Aanpak van de gevolgen van klimaatverandering: klimaatadaptatie

Aanpassingen die nodig zijn

Om Nederland te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, is het nodig om verschillende soorten maatregelen te nemen, vanuit verschillende beleidsvelden. Met aanpassingen in de ruimtelijke ordening en inrichting kunt u bijvoorbeeld wateroverlast beperken. Of u kunt gebouwen zo aanpassen dat het er in de zomer niet te heet wordt voor de bewoners of werknemers. Maar ruimtelijke maatregelen zijn niet genoeg. Er zijn ook andersoortige maatregelen nodig, zoals maatregelen om de schade voor de economie en de volksgezondheid te beperken. En om de schade voor natuur en milieu te beperken, zoals het verlies van soorten en habitats en de verslechtering van de luchtkwaliteit.

Klimaatadaptatie in Nederlands beleid en programma’s

De gevolgen van klimaatverandering worden op nationaal niveau door 2 programma’s aangepakt: de Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS) en het Deltaprogramma.

Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS)

Met de Nationale klimaatadaptatiestrategie van 2016 heeft Nederland de oproep van de Europese Commissie beantwoord om uiterlijk in 2017 een klimaatadaptatiestrategie opgesteld te hebben. Het doel van de NAS is om alle risico’s en gevolgen van klimaatverandering voor Nederland te beheersen en te verkleinen. De werkzaamheden vanuit de NAS zijn gericht op de urgentste risico’s. Deze urgente risico’s zijn bepaald in de eerste nationale klimaatrisicobeoordeling, waarvan de resultaten in 2015 gepubliceerd zijn in het rapport ‘Aanpassen aan klimaatverandering’ van het Planbureau voor de Leefomgeving. De risico’s voor de watersector worden in het rapport gerekend onder de minder urgente risico’s, omdat die aangepakt worden vanuit het Deltaprogramma.

Op welke risico’s is de NAS gericht?

De urgente risico’s waarop de NAS zicht richt, zijn:

1. meer hittestress bij mensen door extreem weer: meer zieken, ziekenhuisopnamen en sterfgevallen, en minder productiviteit en meer zieken op het werk
2. vaker uitval van delen van vitale en kwetsbare functies door extreem weer: risico’s voor de energie-, telecom- en IT-voorzieningen en voor de hoofdinfrastructuur
3. vaker oogstschade en andere schade in de land- en tuinbouw door extreem weer: minder gewasopbrengsten, meer beschadiging van productiemiddelen
4. verschuiving van klimaatzones in combinatie met gebrek aan internationale ruimtelijke samenhang in de natuur: een deel van de planten en dieren kan onvoldoende meebewegen met het verschuivende klimaat
5. mogelijk meer infecties en allergieën, zoals hooikoorts of andere luchtwegklachten: gezondheidsverlies, arbeidsverlies en kosten
6. cumulatieve effecten: uitval in één sector of op één locatie heeft gevolgen voor andere sectoren of locaties

Het Kennisportaal Klimaatadaptatie bevat een pagina met meer informatie over de NAS en de uitvoering ervan.

Deltaprogramma

De focus van het Deltaprogramma ligt op de watergerelateerde risico’s. Het Deltaprogramma wordt in 3 nationale plannen uitgevoerd:

• In het Deltaplan Waterveiligheid staan maatregelen die Nederland moeten beschermen tegen overstromingen.
• In het Deltaplan Zoet water staan maatregelen om de droogte aan te pakken en zoetwatertekorten te voorkomen.
• De maatregelen in het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie zijn erop gericht om de ruimtelijke ordening en de inrichting van Nederland aan te passen aan het veranderende klimaat. Bij de lokale en regionale uitvoering wordt zoveel mogelijk integraal gewerkt. Op het Kennisportaal Klimaatadaptatie staat een uitgebreide toelichting over dit plan en de uitvoering ervan.

Instrumenten voor klimaatadaptatie in de Omgevingswet

Klimaatadaptatie is 1 van de grote opgaven die overheden moeten aanpakken. De instrumenten van de Omgevingswet zijn hulpmiddelen om de opgave van klimaatadaptatie integraal met andere omgevingsopgaven aan te pakken. Hoe kunt u met die instrumenten klimaatadaptatie een plek geven in het nieuwe omgevingsbeleid? Op het Kennisportaal Klimaatadaptatie staan verschillende publicaties die u daarbij kunnen helpen. En in de video van deelnemers aan de pilot omgevingsvisie Parkstad Limburg kunt u horen hoe klimaatadaptatie daar richting geeft aan de omgevingsvisie.

Klimaatadaptatie verschilt per beleidsdomein

Omdat de risico’s van klimaatverandering per sector verschillen, verschilt ook de aanpak van klimaatadaptatie per sector of beleidsdomein. In de eerste plaats omdat de impact van de toenemende weersextremen en andere klimaateffecten per sector verschilt. Zo is de impact van klimaatverandering op de landbouw en natuur van een andere orde dan bijvoorbeeld de impact op de verkeersinfrastructuur. Daarnaast kan het ene beleidsdomein zich makkelijker aanpassen dan het andere. Op de pagina Klimaatadaptatie per beleidsdomein leest u meer over de verschillende aanpakken. Sommige beleidsdomeinen zijn al ver met het ontwikkelen van een aanpak, andere staan nog aan het begin.

Klimaatadaptatie in Nederland: een opgave met veel facetten

Naast de mitigatieopgave heeft Nederland ook een opgave op het vlak van klimaatadaptatie. De instrumenten van de Omgevingswet bieden handvatten om de aanpassing aan klimaatverandering vorm te geven. Deze pagina biedt een ingang naar informatie die helpt bij het maken van beleid en het nemen van maatregelen om de gevolgen van klimaatverandering te beperken.

Het kennisportaal klimaatadaptatie is de algemene ingang voor overheden en andere betrokkenen die klimaatadaptatie als thema oppakken. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) is het coördinerend ministerie voor klimaatadaptatie. IenW heeft het kennisportaal klimaatadaptatie opgezet en zorgt voor het beheer ervan.

Impact en aanpassingsvermogen per beleidsveld

De impact van toenemende wateroverlast, droogte en hitte verschilt van beleidsveld tot beleidsveld. Dat geldt ook voor de toenemende extremen, voor zeespiegelstijging en andere klimaateffecten.

Ook het aanpassingsvermogen verschilt van beleidsveld tot beleidsveld. Zo is het voor investeringen met een lange levensduur belangrijk om benodigde aanpassingen aan het veranderende klimaat zo snel mogelijk door te voeren. Voor investeringen met een korte levensduur geldt dat klimaat vooral meegewogen moet worden bij vervangingsinvesteringen.

Op sommige gevolgen kan op lokale schaal goed geanticipeerd worden. Zoals het realiseren van voldoende waterberging voor het opvangen van extreme neerslag. Op andere gevolgen anticiperen we al veel langer met het rijksbeleid. Dit is bijvoorbeeld de hoogwaterbescherming.

Voor verschillende beleidsvelden is dus een verschillende aanpak nodig. Sommige zijn al ver met het ontwikkelen van een aanpak, andere staan nog aan het begin. Voor meer informatie over de beleidsvelden zie: klimaatadaptatie per beleidsveld.