Vismigratie in Rijn-West
De visstand vertelt ons veel over hoe gezond en schoon onze rivieren, kanalen, sloten en andere wateren zijn. Vissen moeten zich vrij kunnen bewegen tussen leef- en paaigebieden. Voor trekvissen zoals zalm, paling en driedoornige stekelbaars is dit helemaal van levensbelang.
Daarom werken waterschappen, Rijkswaterstaat en andere partners samen om trekvissen te helpen bij hun reis. Opheffen van barrières en inrichten van leefgebieden zijn niet voor niets belangrijke KRW-maatregelen (KRW staat voor Kaderrichtlijn Water).
Het Regionaal Bestuurlijk Overleg (RBO) Rijn-West heeft daarom een project vismigratie gestart. Dit is een vervolg op het project Stroomgebiedsafstemming.
Een korte videoclip geeft een beeld van werken aan verbindingen voor vismigratie in het gebied van de Nieuwe Waterweg en van het belang van samenwerken.
De videofilm De weg naar gezond water brengt het belang van werken aan routes voor trekvissen in beeld en laat zien hoe de partners in Rijn-West hieraan samenwerken. De videofilm is ook beschikbaar op USB-stick.
Routekaart voor vismigratie in de Nederlandse Delta.
- Waarom vismigratie in Rijn-West
- Video's over vismigratie
- Meer informatie en projecten
- Onderzoek sluizen Zuid-Holland
- Samenwerking Nieuwe Waterweg
- Resultaten onderzoek Noordzeekanaal
- Groene Cirkels - Palinglandschap
- Het Groene Cirkels – Palinglandschap is een concept voor een integrale gebiedsaanpak met vismigratie als 'aaibare' aanjager voor het halen van de KRW-doelen voor waterkwaliteit. Initiatiefnemer is de Provincie Zuid-Holland samen met het Hoogheemraadschap van Rijnland, Heineken en Naturalis.
Routekaart vismigratie
De Routekaart geeft een beeld van de trekroutes met snelwegen, provinciale en lokale verbindingen. De kaart laat successen zien bij het opheffen van barrières en ook de belangrijkste knelpunten. Het geeft een helder overzicht van de stand van zaken en van het belang van een samenhangende aanpak.
Nieuwe versie routekaart voor vismigratie en habitat
In opdracht van Rijkswaterstaat is een nieuwe versie van de routekaart vismigratie gemaakt. Deze interactieve pdf laat zien welke wateren na het uitvoeren van de maatregelen uit de eerste KRW-periode bereikbaar zijn voor trekvis en welke (nog) niet. De kaart brengt ook ruim 20 succesvolle projecten in beeld.
In het vervolg van het project vismigratie wordt de kaart omgezet in een GIS-applicatie (interactieve kaart), waarbij een koppeling wordt gelegd met de informatie uit het Waterkwaliteitsportaal. Daarnaast wordt gewerkt aan uitbreiding van de kaart naar de andere stroomgebieden, om te beginnen naar de nog ontbrekende delen van het stroomgebied Rijn.
De interactieve kaart kunt u hier downloaden. Deze kaart opent in Adobe Acrobat/Reader.
Het deelstroomgebied Rijn-West is de toegangspoort voor trekvissen voor het hele Rijnstroomgebied. Goed inzicht in de visroutes in het stroomgebied, de samenhang van het watersysteem en prioritaire obstakels die nu voor problemen zorgen leidt tot kosteneffectieve maatregelen en betere resultaten.
- Vissen en vismigratie zijn uitstekend geschikt om het belang van goede waterkwaliteit en een gezonde leefomgeving te communiceren en te vertalen naar zowel de regio als internationale fora (EU KRW, KRM, Rijn Commissie en OSPAR).
- Het betekent een concrete invulling van de stroomgebiedsbenadering.
- De pilot bevordert het SAMEN werken aan vismigratie tussen Rijkswaterstaat, waterschappen en partners zoals Sportvisserij Nederland. Resultaat is een uitwisseling van enthousiasme en inspiratie, afstemming en kosteneffectievere KRW-maatregelen.
- Kostenbesparing door onder meer:
- effectiever omgaan met middelen voor vispassages
- inzet Europese fondsen voor onderzoek naar effectiviteit van vispassages
- samenwerking met partners bij monitoring met bijvoorbeeld Sportvisserij NL
Video’s over vismigratie
- Vismonitoring Langbroeker Wetering
- Ik wil alleen maar zwemmen, vistrek West-Nederland (Uitzending RTV West 3 maart 2013)
- Vismigratie glasaal Nederland van boven
- Vismigratie aal en vislift in Delfland
Projecten in Rijn-West
- Ecologische Verbindingszone Noordzeekanaal en ommelanden
- Netwerk Natte Ecologische Zones Delfland (kaartje hieronder)
- Zuid-Holland: Onderzoek vispasseerbaarheid sluizen
Meer informatie
From sea to source, internationale website met veel informatie en best practices over vismigratie.
Mogelijkheden voor vispasseerbaarheid sluizen Zuid-Holland
In mei 2017 is het rapport Vismigratie Zuid-Hollandse sluizen verschenen. Onderwerp van het onderzoek was de vispasseerbaarheid van 5 schutsluizen in Zuid-Holland:
- Julianasluis Gouda
- Sluis Bodegraven
- Grote Merwedesluis
- Vianen grote sluis
- Schutsluis Leidschendam
De belangrijkste conclusie is dat er goede mogelijkheden zijn om met visvriendelijk beheer het leefgebied voor trekvissen, zoals schieralen, alver, rivierprik en windes, te vergroten. En daarmee perspectief te bieden voor meer diversiteit van de visstand en verbetering van de KRW-scores, doordat bijvoorbeeld trekvissen meer voorkomen op de binnenwateren.
Op dit moment is het gebruik van de sluizen door trekvissen in absolute aantallen wat beperkt. Er migreert wel vis, met name op de locaties die direct grenzen aan de grote rivieren (Lek, Merwede en Hollandse IJssel). Bij de 5 sluizen heeft in het voorjaar van 2016 gedurende 3 avonden een monitoring plaatsgevonden.
Het onderzoeksrapport doet voor elk van de sluizen aanbevelingen om vismigratie te bevorderen. Daarbij gaat het met name om loze schuttingen in de avonduren en gebruik maken van rinketten voor migratie in de avonduren.
Meer informatie
- Jan Willem Rijke, provincie Zuid-Holland
- Peter Philipsen, project vismigratie Rijn-West
Download het rapport Vismigratie Zuid-Hollandse sluizen.
Samenwerking Nieuwe Waterweg
Op 18 september ondertekenden 6 partijen een samenwerkingsverklaring, waarin ze afspraken te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn voor gezamenlijke inzet van menskracht en middelen, zodat in 2018 gestart kan worden met een samenwerkingsproject Vismigratie en Habitat Nieuwe Waterweg. De verklaring werd ondertekend door:
- Rijkswaterstaat
- provincie Zuid-Holland
- de hoogheemraadschappen van Delfland, Schieland en de Krimpenerwaard
- waterschap Hollandse Delta
- RBO Rijn-West
Tekst samenwerkingsverklaring
De Nieuwe Waterweg is de belangrijkste open verbinding voor trekvis van zee naar het zoete water van de boezems en polders. Tussen rijkswater en de boezem- en poldergebieden bevinden zich echter barrières als dijken, sluizen en gemalen. De verschillende waterbeheerders hebben in de eerste KRW-periode (2009-2015) voor vismigratie al de nodige maatregelen uitgevoerd zoals de aanleg van vispassages, visvriendelijke gemalen en sluisbeheer en habitatmaatregelen zoals de aanleg van natuurvriendelijke oevers en paaiplaatsen. In de tweede KRW-periode (2016-2021) willen de gezamenlijke waterbeheerders meer met elkaar samenwerken om hun vismigratie-maatregelen, onderzoek en monitoring beter op elkaar af te stemmen en zo de effectiviteit ervan te vergroten. Rijkswaterstaat, de Provincie Zuid-Holland, de hoogheemraadschappen van Delfland, Schieland en de Krimpenerwaard en het waterschap Hollandse Delta zullen in 2017 onderzoeken welke mogelijkheden er zijn voor gezamenlijke inzet van menskracht en middelen (op te nemen in een plan van aanpak) zodat in 2018 gestart kan worden met een samenwerkingsproject Vismigratie en Habitat Nieuwe Waterweg.
Downloads
- Pdf met routekaart en samenwerkingsverklaring (pdf, 1.1 MB)
- Impressie veldbezoek (pdf, 1.2 MB)
- Korte beschrijving projecten vismigratie in het gebied van de Nieuwe Waterweg (pdf, 1.9 MB)
Onderzoek naar trekvis leidt tot aanbevelingen voor beheer
Een evaluatie van 6 trekvisonderzoeken in het Noordzeekanaal en ommelanden heeft een goed beeld van migratiestromen van paling en stekelbaars opgeleverd. Dat was aanleiding voor een flink aantal aanbevelingen en maatregelen om het beheer van vispassages en andere voorzieningen voor trekvis te verbeteren. Meer over de resultaten van het trekvisonderzoek.
Groene Cirkels - Palinglandschap
Het Groene Cirkels – Palinglandschap is een concept voor een integrale gebiedsaanpak met vismigratie als 'aaibare' aanjager voor het halen van de KRW-doelen voor waterkwaliteit. Initiatiefnemer is de Provincie Zuid-Holland, samen met Heineken, Naturalis en het hoogheemraadschap van Rijnland.
De kern van het Groene Cirkels – Palinglandschap is een corridor voor trekvis via dezelfde route die de schepen van Heineken varen naar de haven van Rotterdam en daarna over de hele wereld. Deze corridor is onderdeel van Groene Cirkels Heineken en heeft als doel de vaarroute tussen de brouwerij in Zoeterwoude en de Rotterdamse haven logistiek klimaatneutraal te maken en daarbij de groenblauwe kwaliteit van de leefomgeving in de provincie Zuid-Holland te verbeteren.
Trekvis als paling en driedoornige stekelbaars heeft voldoende geschikte habitat nodig, die bereikbaar is vanaf de Noordzee. Het Groene Cirkels – Palinglandschap richt zich, naast paling, ook op andere trekvissen, zoals de driedoornige stekelbaars, spiering, houting en winde. Migrerende poldervissen, zoals snoek en bittervoorn, liften ook mee. De kwaliteit van sloten en plassen verbetert zodat uiteindelijk alle vissen en vogels in het watersysteem profiteren.
Met dit lokale samenwerkingsproject kan de KRW worden gekoppeld aan Natura 2000 (het provinciaal Natuurnetwerk), landbouw, visserij, woningbouw en recreatie. De initiatiefnemers werken samen met gemeenten in de omgeving van Heineken Brouwerij, lokale vissers, natuurverenigingen en recreatieve organisaties. Doel van het Groene Cirkels – Palinglandschap is om de ideeën, wensen en doelen van de verschillende stakeholders uit te werken in een gezamenlijke droom met energie en slagkracht voor een gebiedsgericht.
Op 3 maart 2020 is een eerste droomsessie Groene Cirkels – Palinglandschap gehouden bij het hoogheemraadschap van Rijnland, onder leiding van een gebiedsregisseur van de Provincie Zuid-Holland. Voordeel van de samenwerking met Heineken en de Groene Cirkels-partners is de extra kans op cofinanciering van onder meer KRW-maatregelen.
Door samenwerking met een bekende naam als Heineken, kan via het thema vismigratie waterkwaliteit onder de aandacht worden gebracht bij een breder publiek (waterkwaliteitsbewustzijn). Het Groene Cirkels Palinglandschap geeft daarmee een extra impuls aan het werk dat de waterbeheerders in Rijn-West al doen aan het bevorderen van vismigratie en het realiseren van de KRW-doelen voor schoon en gezond water.
- Meer informatie: Jan-Willem Rijke, provincie Zuid-Holland.