Grondwater in Rijn-West
Grondwater is een integraal onderdeel van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Ook voor grondwater zijn KRW-doelen gesteld en worden, waar nodig, maatregelen genomen.
Grondwater is onder andere belangrijk voor de winning van drinkwater en proceswater voor de industrie, voor beregening maar ook voor de watervoorziening en daarmee de kwaliteit van natuurgebieden.
Hoofdpunten
Voor grondwater zijn vanuit de KRW met name 3 onderwerpen van belang:
- grondwaterbeschermingsgebieden voor drinkwaterwinning
- natuurgebieden (Natura 2000)
- uitwisseling grondwater – oppervlaktewater
De provincies in Rijn-West zijn eindverantwoordelijk voor deze onderwerpen.
Webinar 7 maart verdringingsreeks als stuurmiddel voor grondwatergebruik?
Is een verdringingsreeks grondwater een bruikbaar sturingsmiddel om het grondwatergebruik te beperken? Op 7 maart van 10.30 tot 12.00 uur houdt STOWA houdt samen met RAO Rijn-West een webinar over de resultaten van een verkenning naar een verdringingsreeks grondwater als sturingsmiddel om het grondwatergebruik te beperken. Ook de aanbeveling om werk te maken van structurele maatregelen en actief grondwaterbeheer komt aan bod. Onderzoeker Peter de Putter licht de verkenning toe.
Meld u aan voor het webinar op 7 maart.
Meer informatie: ir R.E. (Rob) Ruijtenberg, ruijtenberg@stowa.nl.
Kijk ook eens op www.deltafacts.nl.
Verkenning verdringingsreeks grondwater als stuurmiddel
Is een verdringingsreeks grondwater een bruikbaar sturingsmiddel is om het grondwatergebruik te beperken? Deze vraag is onderdeel van het STOWA-kennisprogramma Droogte! Deze vraag blijkt ook bij anderen te leven. Onder andere in KRW-stroomgebied Rijn-West. Het RAO Rijn-West heeft Peter de Putter van Sterk Consulting gevraagd een verkenning te doen. Deze is eind oktober 2023 afgerond. In de verkenning zijn bestuurders en ambtelijke medewerkers geïnterviewd.
Een van de belangrijke conclusies is dat het regelen van onttrekkingsverboden ook nu al juridisch mogelijk is. De effectiviteit van een verdringingsreeks voor grondwater is in termen van droogtebestrijding echter overwegend gering tot nihil. Dit omdat je een verdringingsreeks pas in werking zet als het al (te) droog is. Maar grondwater is moeilijk stuurbaar en reageert traag. Daardoor ben je altijd te laat. Daarnaast is het invoeren van een verdringingsreeks voor grondwater complex en levert het veel ‘gedoe’ op door conflicterende belangen, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid.
De aanbeveling is om eerst en vooral werk te maken van structurele beheermaatregelen, kortweg actief grondwaterbeheer. Denk aan het beter vasthouden en bufferen van water in natte tijden. Later kan dan (eventueel) werk worden gemaakt van een crisisinstrument voor incidentele periodes van droogte.
Dit onderzoek is bediscussieerd in de droogtecommissie. Daar zijn de conclusies onderschreven en is geconcludeerd dat nu geen aanvullend onderzoek nodig is vanuit het programma Droogte!. Wel is het van belang om de kennis en het onderzoek te delen. Download de verkenning verdringingsreeks grondwater als stuurmiddel.
Achtergronddocument
In november 2014 is het Achtergronddocument Grondwater verschenen.
Het Achtergronddocument Grondwater is een ambtelijk technisch achtergrond document met een toelichting op grondwateraspecten behorend bij het stroomgebiedbeheerplan (SGBP). Centraal in het document staan de doelen en de onderbouwing van de risicoanalyse en de toestandsbeoordeling van het grondwater zoals opgenomen in de factsheets grondwater. Daar waar relevant en beschikbaar is naast de verplichte KRW informatie aanvullende regionale informatie weergegeven. Hoewel de eindbeoordeling van de grondwaterlichamen (GWL) uiteraard niet verschilt van die in het SGBP, geeft dit achtergrond document op een aantal punten meer informatie.
Het document is opgesteld vanuit de werkgroep grondwater Rijn-West, in het kader van de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Dit document wordt niet bestuurlijk vastgesteld en heeft daarom geen andere status dan dat van een 'ambtelijk technisch achtergrond document'.
Download het Achtergronddocument Grondwater (pdf, 2.1 MB) (pdf versie)
Aanpak grondwaterbeschermingsgebieden
Voor grondwaterbeschermingsgebieden zijn gebiedsdossiers opgesteld samen met betrokken actoren (met name drinkwaterbedrijven en gemeenten). De gebiedsdossiers beschrijven de toestand en mogelijke bedreigingen voor de winning. Vervolgens worden de benodigde maatregelen in beeld gebracht. Waar het om KRW-maatregelen gaat krijgen deze een plaats in het stroomgebiedbeheerplan (SGBP).
Aanpak grondwater in Natura 2000-gebieden
Voor ieder Natura 2000-gebied is een beheerplan opgesteld in overleg tussen Rijk, provincie, terreinbeheerders en waterschappen. In dit overleg wordt het onderwerp grondwater ingebracht, de provincies bepalen uiteindelijk of de toestand van het grondwater voldoet aan de natuurdoelen en of maatregelen nodig zijn. De in de beheerplannen afgesproken maatregelen worden in principe overgenomen in het stroomgebiedbeheerplan. Het opstellen van de beheerplannen heeft een eigen procedure en besluitvorming die niet gekoppeld is aan het SGBP.
Aanpak relatie grondwater-oppervlaktewater
Voor oppervlaktewater bepalen de provincies in overleg met de waterschappen of er knelpunten zijn in oppervlaktewater die veroorzaakt worden door grondwaterverontreiniging of -onttrekking. Als dat zo is, worden in overleg maatregelen gepland die dan nodig zijn. Hierbij wordt ook gekeken naar afwenteling.
De stand van zaken bij deze onderwerpen verschilt per gebied. Is sommige gevallen zijn deze processen al doorlopen, in andere gebieden is het overleg nog gaande of moet het nog plaatsvinden.
Stand van zaken Natura 2000-gebieden
Bij de uitvoering van maatregelen in de Natura 2000-gebieden is het beeld gemengd. De provincie voert de regie bij het opstellen van N2000-beheerplannen, de uitvoering van veel maatregelen ligt deels bij de waterschappen.
In een aantal gebieden is er een (concept) N2000-beheerplan en is de uitvoering van hydrologische maatregelen in volle gang. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Nieuwkoopse Plassen. In andere gebieden is een beheerplan vastgesteld en kan de uitvoering starten, zoals Voordelta, Oudeland van Strijen en Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein in Zuid-Holland. In andere gebieden is de uitvoering van de wateropgave in deze gebieden is vertraagd. Ook is er nog steeds onduidelijkheid over de financiën (zowel vanuit PAS en LIFE+ subsidie).
Meetronde grondwaterkwaliteit
In 2012 en in 2019 is er een KRW-meetronde uitgevoerd voor de grondwaterkwaliteit. Daaraan voorafgaand zijn de grondwatermeetnetten geoptimaliseerd. De voorlopige uitkomsten geven aan dat er in de individuele stoffen en in het algehele beeld weinig veranderingen zijn waargenomen ten opzichte van de metingen in 2006. Op sommige plaatsen is de concentratie nitraat wat hoger. De kwaliteit laat in het algemeen geen achteruitgang zien (geen normoverschrijding). De kwantiteit ziet er stabiel uit.
Rol van de provincie
De watertaken zijn zo verdeeld dat de provincies gaan over het grondwater. Zij zijn ook verantwoordelijk voor de KRW-maatregelen voor het (diepere) grondwater.
Het doel is zorgen dat er voldoende (niet teveel of te weinig) grondwater van voldoende kwaliteit op een bepaalde plek is. De provincies hebben 3 typen instrumenten:
- vergunningverlening en handhaving op om de bodem te beschermen in of bij gebieden waar drinkwater wordt gewonnen (grondwaterbescherming & bodembescherming) en vergunningen geven voor oppompen van grondwater en aanleg bodemenergie
- continu meten van de standen van grondwater (de kwantiteit) en regelmatig meten van chemische kwaliteit en dat centraal registeren (grondwatermeetnet). In het verlengde hiervan worden vergunningen beoordeeld.
- bestrijden van verdroging van natuur met een scala aan maatregelen