Financiële afwikkeling van gedoogplichten

Vastleggen schadevergoeding en gebruiksvergoeding in overeenkomst

Bij gedoogplichten proberen de initiatiefnemer en rechthebbenden overeenstemming te krijgen over:

• de inhoud van het te gedogen werk
• de voorwaarden voor de gedoogplicht

Voorwaarden voor de gedoogplicht

Onderdeel van de voorwaarden kan de hoogte van de schadevergoeding en gebruiksvergoeding zijn. Afdeling 15.2 Omgevingswet bevat de regels over de schadevergoeding bij schade door de gedoogplichten uit de afdelingen 10.1 en 10.2 van de Omgevingswet.

Artikel 13.3e van de Omgevingswet en afdeling 14.2 van de Omgevingsregeling bevatten de regels over de gebruiksvergoeding.

Schadevergoeding

De rechthebbenden op een onroerende zaak hebben recht op vergoeding van de schade door een gedoogplicht uit afdeling 10.2 en 10.3. De initiatiefnemer is degene die de schade moet vergoeden (artikel 15.12 Omgevingswet).

Voor de schade door gedoogplichten uit de afdelingen 10.2 en 10.3 van de Omgevingswet, bevat de Omgevingswet in afdeling 15.2 een specifieke regeling. Deze regeling gaat voor op de algemene regeling voor schadevergoeding door rechtmatig overheidshandelen (nadeelcompensatie) uit afdeling 15.1.

Hoogte schadevergoeding

De omvang van de schadevergoeding verschilt voor de verschillende gedoogplichten.

Schade door de wettelijke gedoogplichten uit afdeling 10.2 komt voor vergoeding in aanmerking:

• als die boven het normale maatschappelijke risico uitgaat
• voor zover de rechthebbende in vergelijking met anderen onevenredig zwaar wordt getroffen

De schade door gedoogplichten opgelegd bij gedoogplichtbeschikking (afdeling 10.3 gedoogplichten) wordt aan de rechthebbenden volledig vergoed. Dit geldt ook voor gedoogplichten op grond van artikel 10.3 lid 3 voor grondwateronttrekking of infiltratie ter aanvulling van grondwateronttrekking. Dit staat in artikel 15.14, lid 1 van de Omgevingswet. Lid 2 van dit artikel bevat hierop enkele uitzonderingen.

Ontstaan van de schade

Bij onteigening gaat de eigendom over en is de schade door de onteigening altijd direct en eenmalig. Dit kan bij een gedoogplicht anders zijn. De schade kan bij een gedoogplicht ook in de toekomst ontstaan. Die schade komt ook voor vergoeding in aanmerking. Schade door een gedoogplicht kan dus tijdens de gehele periode van instandhouding van het werk blijken en worden gevorderd.

Bevoegde rechter

De burgerlijk rechter is de bevoegde rechter om te beslissen over de vergoeding van schade door de gedoogplichten uit de afdelingen 10.2 en 10.3 van de Omgevingswet. Het gaat dan om de rechter die gaat over het rechtsgebied waarbinnen de onroerende zaak geheel of in hoofdzaak is gelegen (artikel 15.15 Omgevingswet).

Gebruiksvergoeding

Nieuw onder de Omgevingswet is dat een rechthebbende op een onroerende zaak recht heeft op een gebruiksvergoeding bij gedoogplichten voor:

• energie en mijnbouw (gedoogplichten op grond van artikel 10.14). Hierbij is de initiatiefnemer geen netbeheerder als bedoeld in de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet of de Warmtewet.
• het tot stand brengen of opruimen van andere werken van algemeen belang (gedoogplichten op grond van artikel 10.21), als de initiatiefnemer geen bestuursorgaan is.

Dit staat in artikel 13.3e, lid 1 van de Omgevingswet.

Met de gebruiksvergoeding kan de rechthebbende delen in het profijt (voordeel) dat de initiatiefnemer van het gebruik van de gedoogplicht heeft.

Hoogte gebruiksvergoeding

Afdeling 14.2 van de Omgevingsregeling bevat de methode voor het berekenen van de hoogte van de gebruiksvergoeding. Deze regeling is via de Aanvullingsregeling grondeigendom aan de Omgevingsregeling toegevoegd.

Bevoegde rechter

De burgerlijk rechter is de bevoegde rechter om te beslissen over de hoogte van een gebruiksvergoeding. Het gaat dan om de rechter binnen wiens rechtsgebied de onroerende zaak geheel of in hoofdzaak is gelegen (artikel 13.3e, lid 3 Omgevingswet).

Meer informatie

Meer informatie over gedoogplichten is te vinden op de overzichtspagina Gedoogplichten.