Leges

Decentrale leges

Gemeenten, provincies en waterschappen hebben een eigen bevoegdheid om leges te heffen. Deze bevoegdheid staat in de Gemeentewet, Provinciewet en Waterschapswet. In artikel 13.1a Omgevingswet staat dat de gemeente of provincie leges kan heffen voor het in behandeling nemen van aanvragen om een omgevingsvergunning. Voor de waterschappen staat dit in artikel 115, eerste lid, onderdeel c, van de Waterschapswet. De gemeente, de provincie of het waterschap kan ook leges heffen voor het behandelen van aanvragen om wijziging of intrekking van omgevingsvergunningen. Op grond van artikel 13.2 Omgevingswet kunnen bij algemene maatregel van bestuur regels worden gesteld over de berekening en bedragen van de leges. Dit regelt het Omgevingsbesluit.

Werkmodel verordening leges

De VNG heeft voor gemeenten een werkmodel verordening leges 2022 opgesteld. Het gaat om een werkmodel dat gemeenten zelf kunnen aanpassen vanwege de grote keuzevrijheid. Gemeenten kunnen in hun verordening bijvoorbeeld bepalen dat het bevoegd gezag achteraf leges heft in plaats van vooraf. Provincies en gemeenten moeten leges zelf wel vooraf betalen aan het Rijk. Zij kunnen in de legesverordening ook bepalen op welke wijze zij leges heffen.

Meer informatie kunt u vinden op de pagina's Leges en de Omgevingswet en Modelverordening leges geactualiseerd in verband met Omgevingswet van de VNG.

Overgangsrecht legesverordening

Bij inwerkingtreding van de Omgevingswet moeten gemeenten en de provincies de oude legesverordening vervangen door een nieuwe legesverordening. De gemeente en de provincie kunnen de legesverordening tussentijds wijzigen. Gemeenten en provincies hoeven niet te wachten tot het nieuwe jaar. Het nieuwe jaar leidt tot een nieuwe raming van baten en lasten. Op aanvragen om een omgevingsvergunning die na inwerkingtreding van de Omgevingswet zijn ingediend, is het nieuwe recht van toepassing.

Rijksleges

In artikel 13.1 Omgevingswet staat dat een minister leges kan heffen voor het in behandeling nemen van een aanvraag om een besluit. Voor het onderzoeken of verrichtingen die op verzoek van betrokkenen plaatsvinden kan de minister ook leges heffen. De minister kan voor de afgifte van een document, ringen, merken of merktekens voor dieren ook leges heffen.

Gevallen

In artikel 14.2 lid 1 Omgevingsregeling staat dat voor het in behandeling nemen van een aanvraag waarvoor een minister het bevoegd gezag is, die minister leges heft voor:

• een omgevingsvergunning, behalve bij:
  • een rijksmonumentenactiviteit met betrekking tot een archeologisch monument, of
  • een beperkingengebiedactiviteit met betrekking tot een militaire luchthaven.
• een maatwerkvoorschrift, behalve bij:
  • maatwerkvoorschriften die betrekking hebben op een rijksmonumentenactiviteit met betrekking tot een archeologisch monument, of
  • maatwerkvoorschriften die betrekking hebben een beperkingengebiedactiviteit met betrekking tot een militaire luchthaven.
• een aanvraag om wijziging van één van deze besluiten.

Geldt een projectbesluit voor een deel ook als een omgevingsvergunning? Dan kan de minister voor dat deel ook leges heffen.

De minister van Economische Zaken en Klimaat heft leges voor het op aanvraag verlenen, wijzigen of intrekken van een melding, toestemming of gegevens en bescheiden voor het aanleggen en het exploiteren van een mijnbouwwerk. Dat staat in artikel 14.2, lid 4, Omgevingsregeling.

De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit kan bij het verlenen van bepaalde omgevingsvergunningen of andere documenten bepalen dat er geen leges worden geheven. Het gaat dan om omgevingsvergunningen of andere documenten over dieren, eieren, planten, hout of producten daarvan die in strijd met de Omgevingswet naar Nederland zijn gebracht. Dat staat in artikel 14.2, lid 5, Omgevingsregeling.

Worden de kosten voor de behandeling van een aanvraag op grond van kostenverhaal van afdeling 13.6 Omgevingswet verhaald? Dan heft de minister daarvoor geen leges. Dat staat in artikel 14.2, lid 3, Omgevingsregeling.

Behoeft een beslissing op een aanvraag instemming van een minister op grond van artikel 16.16 Omgevingswet? Dan heft de minister voor het in behandeling nemen van de aanvraag om het besluit om instemming ook leges. Geeft een bestuursorgaan advies met instemming? Dan kan dat bestuursorgaan de kosten bij het bevoegd gezag berekenen. Het bevoegd gezag berekent dit door in de leges. Dat staat in artikel 14.2a Omgevingsregeling.

Tarieven

In artikel 13.1, lid 6, Omgevingswet staat dat bij ministeriële regeling de tarieven voor de leges worden vastgesteld. De minister stelt de tarieven zo vast dat de verwachte opbrengsten niet boven de verwachte kosten uitgaan. Dat staat in artikel 13.1, lid 3, Omgevingswet.

In de Omgevingsregeling worden de tarieven vastgesteld en regels gesteld over hoe de rechten worden geheven. De tarieven staan in paragraaf 14.1.2 en verder van de Omgevingsregeling.

Bij veel activiteiten zijn modaliteiten (extra voorwaarden) opgenomen. Afhankelijk van de modaliteit kan de minister het standaardtarief verhogen of verlagen.

Dat is bijvoorbeeld het geval als het bevoegd gezag een milieueffectrapport moet beoordelen. Een ander voorbeeld is als een ander bestuursorgaan advies moet geven over het te nemen besluit. De kosten van het bevoegd gezag zijn dan hoger. Een voorbeeld waarin de kosten lager zijn is wanneer het bevoegd gezag de aanvraag buiten behandeling laat. De aanvraag leidt dan niet tot een besluit. De overheid maakt dan minder kosten.

Bevoegd gezag

Wie het bevoegd gezag is om leges te heffen, hangt af van de soort vergunning die is aangevraagd. Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) wijst het bevoegd gezag aan voor deze vergunningen. Op de pagina Bepalen bevoegd gezag omgevingsvergunning staat meer informatie over hoe u kunt bepalen wie het bevoegd gezag is.

Meervoudige aanvragen

Het bevoegd gezag heft leges voor elke aanvraag afzonderlijk. Bevat een aanvraag meerdere activiteiten? Dan betaalt de aanvrager de totale som van de tarieven die gelden voor de activiteiten. Is er instemming van een ander bestuursorgaan nodig? Dan verhoogt het bestuursorgaan het tarief met het tarief dat het instemmende bestuursorgaan in rekening brengt. Dit staat in artikel 14.3 Omgevingsregeling.

Wijzigingen

Het is mogelijk dat de situatie tijdens de aanvraag verandert. Dit kan leiden tot de volgende verrekeningen:

• Wijzigingen van een initiatief tijdens de aanvraag verrekent het bevoegd gezag achteraf. Dit staat in artikel 14.6 lid 1 Omgevingsregeling.
• Bij het opschorten van de behandeltermijnen moet de aanvrager de leges conform de factuurtermijnen betalen. Achteraf verrekent het bevoegd gezag de eventuele verschillen in de hoogte van de leges.
• Bij een verandering van de reguliere procedure naar de uitgebreide procedure tijdens de aanvraag, staat in de Omgevingsregeling per activiteit wat het gevolg daarvan is voor de leges. Dat staat bijvoorbeeld in artikel 14.12 Omgevingsregeling. Het bevoegd gezag verrekent in dat geval de verschillen in leges achteraf.

Blijkt dat er geen omgevingsvergunning vereist is? Dan bedraagt het tarief voor het in behandeling nemen van de aanvraag 15% van het originele tarief. Dat geldt ook als een aanvraag buiten behandeling wordt gelaten door het bevoegd gezag. Dat staat in artikel 14.4 lid 2 Omgevingsregeling.

Aanvrager trekt vraag in

Trekt de aanvrager een aanvraag in? Dan hangt de hoogte van het tarief af van het moment van intrekking:

• Bij gehele of gedeeltelijke intrekking binnen 6 weken na de indiening van de aanvraag is dit 25%.
• Bij gehele of gedeeltelijke intrekking op een tijdstip vanaf 6 weken tot 18 weken na de indiening van de aanvraag is dit 50%.
• Bij gehele of gedeeltelijke intrekking op een tijdstip vanaf 18 weken na de indiening van de aanvraag is dit 75%.

Dit staat in artikel 14.4, lid 3, en 4 Omgevingsregeling.

Aanvrager heeft betaald, niet betaald of te veel betaald

Heeft de aanvrager niet betaald? Dan wordt de beschikking tot het heffen van de leges ambtshalve aangepast.

Heeft de aanvrager wel betaald? Dan krijgt te aanvrager het te veel betaalde geld terug. Dit geldt niet als de minister van Economische Zaken en Klimaat het bevoegd gezag is.

Heeft de aanvrager te veel betaald bij een besluit waarvoor een uurtarief is opgenomen? Dan betaalt het bevoegd gezag de te veel betaalde kosten terug. Dit gebeurt binnen 6 weken na de beslissing op de aanvraag. Dit geldt niet als de minister van Economische Zaken en Klimaat het bevoegd gezag is. Dit staat in artikel 14.5 van de Omgevingsregeling. In dit artikel staat ook dat het betalen van leges een voorwaarde is voor het verkrijgen van een vergunning bij het Rijk.

Uitzondering milieubelastende activiteiten

Voor milieubelastende activiteiten is er een uitzondering. Er gelden aparte tarieven voor gebundelde aanvragen om wijzigingen van omgevingsvergunningen voor milieubelastende activiteiten. Voor aanvragen om maatwerkvoorschriften voor milieubelastende activiteiten gelden ook aparte tarieven.

Procedure beschikking

De minister heft leges bij beschikking. Een belanghebbende kan in bezwaar en beroep tegen deze beschikking. Heeft een belanghebbende bezwaar gemaakt of beroep ingesteld? Dan wordt het besluit hierdoor niet geschorst. Is er een voor de beslissing op aanvraag om een besluit een uurtarief opgenomen? Dan bevat de beschikking een begroting van de kosten.
Het bevoegd gezag zendt de beschikking 3 weken na ontvangst van de aanvraag toe aan de aanvrager. De aanvrager betaalt binnen 5 weken na toezending van de beschikking. Het bevoegd gezag beslist pas op de aanvraag nadat de aanvrager betaalt. De aanvrager kan ook zekerheid tot betaling stellen. Deze regels gelden ook voor aanvragen om documenten, ringen en merktekens voor dieren.

Is de minister van Economische Zaken en Klimaat het bevoegd gezag? Dan gelden deze regels niet. Dan geldt dat de minister leges bij beschikking heft.

Is er voor een besluit instemming nodig? Dan zijn de artikelen 14.4 tot en met 14.6 Omgevingsregeling niet van toepassing op het heffen van leges voor het in behandeling nemen van deze aanvraag. Dat staat in artikel 14.2a, lid 2, Omgevingsregeling.
De artikelen 14.5 tot en met 14.6 gaan onder andere over wanneer de aanvrager een lager bedrag betaalt en over wanneer de aanvrager te veel betaalde kosten terugkrijgt.