In de praktijk: mer en de moederprocedure

De procedure voor project-mer en plan-mer bestaat uit wettelijk verplichte stappen. De mer-procedure is gekoppeld aan de 'moederprocedure'. Dit is de procedure op grond waarvan de besluitvorming plaatsvindt, bijvoorbeeld de procedure voor het omgevingsplan of een de omgevingsvergunning.

Mer als ontwerpend instrument

Mer heeft de grootste meerwaarde bij een tijdige start. Alternatieven zijn een belangrijk onderdeel van het MER. Het afwegen van de milieugevolgen en alternatieven levert het meeste op, als er nog speelruimte is voor keuzes. Probeer het mer zo veel mogelijk parallel te laten lopen aan de plan- of besluitvorming. Op deze manier is er een optimale wisselwerking tussen de voorbereiding van het plan of project en inzicht in de milieueffecten.

De inzichten in risico's en kansen op milieugebied, en maatregelen voor milieuoptimalisaties kunnen gebruikt worden om het ontwerp aan te scherpen. Ook kan het MER op deze manier laten zien in hoeverre het plan of project uitvoerbaar en inpasbaar is binnen de (harde) kaders. In sommige gevallen is geluid bijvoorbeeld een belangrijke indicator voor de haalbaarheid van een project.

Mer kan helpen om op een transparante wijze alternatieven af te laten vallen op basis van objectieve informatie. Is een alternatief niet redelijk vanwege de verwachte geluidseffecten, maar wordt het wel vaak aangedragen? Dan kan het soms nuttig zijn dat alternatief wel in het MER te beschouwen om zo het verschil in effecten tussen de alternatieven duidelijk te maken.

Eerst een plan-mer en daarna project-mer

In sommige gevallen zijn voor een besluit achtereenvolgens meerdere mer-procedures en besluiten nodig. Bijvoorbeeld eerst een plan-MER voor de locatiekeuze en vervolgens een project-MER voor de vergunning. Een ander voorbeeld is de projectprocedure met een voorkeursbeslissing (plan-mer) en het projectbesluit (project-mer). Bij opeenvolgende mer-procedures is het efficiënt om zo veel mogelijk gebruik te maken van een voorafgaand MER. Anticipeer bij de reikwijdte en detailniveau van het plan-MER op wat in een volgend project-MER in meer detail wordt uitgewerkt.

Zorg bij opeenvolgende mer-procedures dat er een heldere inhoudelijke en procedurele scheiding/overgang is naar de volgende mer-procedure.

Komt een project voort uit eerdere besluiten? Probeer dan niet in herhaling te vallen. Geef kort aan wat de uitgangssituatie is en wat de eerdere besluitvorming als kaders/afbakening heeft opgeleverd. Als nut en noodzaak eerder onderbouwd zijn, dan hoeft dat niet opnieuw te gebeuren.

Een voorbeeld
Dát realisatie van een nieuw ontgronding van X hectare in regio Y wenselijk is, is vastgelegd in plan Z. Bij de besluitvorming die op dit moment aan de orde is, staat de vraag centraal welke specifieke wijze van ontgronding binnen regio Y het meest geschikt is en aan welke concrete eisen de inrichting en afwerking van de ontgronding moet gaan voldoen.

Gecombineerd plan- en project-MER

Als het plan-MER wordt opgesteld om het project ruimtelijk in te passen, dan is het soms handig om één gecombineerd plan- en project-MER op te stellen. Voor een project wordt bijvoorbeeld een omgevingsvergunning aangevraagd en het omgevingsplan moet gewijzigd worden. Het gecombineerd plan- en project-MER ligt dan ten grondslag aan beide besluiten.

Mer als kapstok

Veel plannen en projecten moeten aan verschillende toetsen worden onderworpen, zoals de weging van het waterbelang. Het MER is een handig instrument om verschillende thema’s te ordenen. Het MER is dan een overzichtelijk rapport met alle relevante milieu-informatie voor diverse procedures. Dit is handig voor:

• stroomlijnen van procedures
• inzichtelijk maken en ordenen van milieu-informatie
• inzichtelijk maken van de overwegingen die relevant zijn voor het uiteindelijke besluit
• consistentie tussen de informatie voor de verschillende procedures

Zienswijzen

Het bevoegd gezag legt het MER ter inzage bij het ontwerp-plan of -besluit en iedereen kan hierop inspreken. Dit is de formele inspraak. Zienswijzen geven inzicht in de meningen en ideeën van burgers en organisaties. Zienswijzen kunnen leiden tot nuttige aanpassingen van een plan of project. Dit verbetert de kwaliteit van de besluitvorming en het draagvlak.

Aanpak van een zienswijzeprocedure

Denk vooraf goed na over de aanpak van de zienswijzeprocedure. Grote plannen en projecten kunnen tot veel zienswijzen leiden. Dit maakt het complex en tijdsintensief om tot een reactienota te komen. Breng vooraf in kaart op welke thema’s met name zienswijzen zullen worden ingediend en welke expertise er nodig is om deze te beantwoorden. En knip grote zienswijzen bijvoorbeeld op in deelzienswijzen en categoriseer ze per thema.

Zienswijzen analyseren en beantwoorden

Bij de analyse van de ontvangen zienswijzen is het van belang een onderscheid te maken tussen zienswijzen die gaan over het ontwerp-besluit en zienswijzen die gaan over het MER. Het is aan het bevoegd gezag om de zienswijzen te analyseren en te bepalen welke consequenties een zienswijze heeft. Dit is noodzakelijk, omdat bij de verantwoording van het uiteindelijke besluit ook gemotiveerd moet worden hoe met de zienswijzen is omgegaan.

Zienswijzen zijn vaak op te delen in meningen, voorstellen en aangeduide fouten. Meningen kunt u niet altijd veranderen. Herstel fouten als informatie inderdaad niet blijkt te kloppen. Weeg af of een voorstel wel of niet gehonoreerd wordt en waarom.

Leg als bevoegd gezag vast wat de zienswijzen hebben opgeleverd. Maak de betrokkenen duidelijk wat er met hun reacties gebeurt. De uitkomsten van de zienswijzen moeten worden betrokken in het uiteindelijke besluit.

Participatie

Denk vooraf ook goed na over participatie bij een plan of project. Participatie is een belangrijke pijler van de Omgevingswet. Het is een waardevolle aanvulling op de formele inspraak (de terinzagelegging van het ontwerp-plan of ontwerp-besluit en het MER).

Milieueffectrapportage kan participatie versterken en vice versa. Het MER kan antwoord geven op vragen die ontstaan bij participatie. Inspraak op de notitie reikwijdte en detailniveau kan gedeeltelijk invulling geven aan de participatieverplichting onder de Omgevingswet.

Mogelijke vormen van participatie bij het MER:

• betrekken van burgers en organisaties bij het opstellen van alternatieven in het MER, bijvoorbeeld in ontwerpsessies
• aandragen van thema’s en aspecten voor het beoordelingskader
• ophalen van aandachtspunten of lokale kennis voor effectbeoordeling

Meer informatie: Participatie.