In de praktijk: reikwijdte en detailniveau MER

De reikwijdte en het detailniveau bakenen de inhoud af van het MER. Soms is het handig dit te doen in een aparte notitie: de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD). In de NRD staat wat in het MER onderzocht gaat worden.

Inhoud pagina

Reikwijdte en detailniveau

Reikwijdte en detailniveau gaan over de alternatieven en milieuaspecten in het MER. De reikwijdte staat voor de onderwerpen die in het MER staan:

Welke alternatieven moeten in dit geval onderzocht worden?
Welke milieuaspecten zijn relevant in dit onderzoek?

Bij detailniveau draait het om hoe uitgebreid en met welke methoden het bevoegd gezag de verschillende milieuaspecten in het MER onderzoekt.

Het bevoegd gezag stemt de reikwijdte en het detailniveau van het MER af op:

het plan, programma of project
de fase van het besluitvormingsproces waarin het plan zich bevindt
als daar sprake van is: de plaats die het plan inneemt in de rangorde van plannen

Afbakenen reikwijdte en detailniveau

Het goed afbakenen van reikwijdte en detailniveau is nuttig voor:

een soepel verloop van de mer-procedure
het voorkomen van overbodige (onderzoeks)kosten
het versterken van de inhoudelijke kwaliteit van het MER

Door de NRD ter inzage te leggen kunnen ook burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen meepraten over de inhoud van het MER.

De Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD)

De NRD is een veelgebruikte manier om de inhoud van het MER af te bakenen. Het bevoegd gezag is niet verplicht om een NRD op te stellen. De NRD is daarom vormvrij: er zijn geen formele eisen voor de inhoud. Wel is het raadzaam de volgende elementen op te nemen in de NRD:

het ‘waarom' van het plan of project
het gebied waarin het plan of project plaatsvindt
te beschouwen alternatieven
te onderzoeken milieuaspecten (bijvoorbeeld in een concept-beoordelingskader)
manier van effectbepaling

Reikwijdte: te onderzoeken alternatieven

Het bepalen welke alternatieven relevant zijn is een van de belangrijkste elementen bij het bepalen van de reikwijdte van het onderzoek. De alternatieven zijn afhankelijk van het soort plan of project en de context.

Het kan bij een fabriekslocatie bijvoorbeeld gaan om locaties voor functies en bedrijfsgebouwen, of om verschillende productiewijzen. Bij een weg kan het gaan om concrete alternatieve tracés (in een project-MER bij een projectbesluit).

Een redelijk alternatief:

draagt bij aan het behalen van de doelstellingen van het project of plan
geeft informatie die nuttig is voor de besluitvorming over het project of plan
is niet strijdig met wettelijke kaders of harde beleidsuitgangspunten

Aanvullend voor projecten: een redelijk alternatief:

kan door de initiatiefnemer worden gerealiseerd
Dat betekent dat een initiatiefnemer een alternatief ook kan uitvoeren. Het moet binnen de competentie van de initiatiefnemer vallen.
kan uitvoeringstechnisch (men moet het kunnen maken)
mag niet te veel afwijken van het projectbudget

Reikwijdte: te onderzoeken milieuaspecten plan-milieueffectrapport

Bij reikwijdte gaat het om welke milieuaspecten relevant zijn voor de besluitvorming voor het plan of project. In het MER worden in ieder geval de verplichte milieuaspecten beoordeeld. Maar, afhankelijk van de context zijn niet alle milieuaspecten altijd even relevant. Geef vooraf aan wat de belangrijkste milieuaspecten zijn. In het ene plan zijn dat bijvoorbeeld geluid en luchtkwaliteit. In een ander plan bijvoorbeeld natuur en landschap. Maak een onderverdeling in de aspecten die als onderdeel van het doelbereik van het project worden onderzocht (bij een rivierverruiming bijvoorbeeld waterveiligheid) en de overige milieuaspecten.

Vaak staat in een NRD al het beoordelingskader van het MER. In het beoordelingskader staat welke milieueffecten onderzocht worden aan de hand van welke criteria. Het is raadzaam, maar niet verplicht, om het beoordelingskader op te nemen in de NRD.

Overweeg het volgende bij de criteria:

Onderzoekt u een thema kwalitatief of kwantitatief?
Hoe gaat u de criteria scoren? Stem de scores af op de onderzoeksmethodiek.

Uit een eerste scan kan duidelijk worden dat bepaalde onderwerpen niet relevant zijn. Dan hoeft daar niet (of weinig) aan gerekend te worden.

Voorbeeld stedelijk ontwikkelingsproject

Neem een plan of programma voor een stedelijk ontwikkelingsproject, met als doel de uitbreiding van een groot sportstadion mogelijk maken. De verkeersaantrekkende werking van zo'n voorziening (met enorme pieken vlak voor en na afloop van een wedstrijd of evenement) is dan belangrijk. In het MER staan berekeningen over dit verkeer en de effecten daarvan voor lucht en geluid. Maar bijvoorbeeld 'archeologie' is bij de uitbreiding van een groot stadion in een stad mogelijk een minder belangrijk thema. Aan de hand van de archeologische verwachtingswaarden kunt u eerst beoordelen of er een groot (veld)onderzoek moet komen.

Voorbeeld recreatiegebied

In een milieueffectrapportage voor een plan om tussen 2 grote steden een groot natuur- en recreatiegebied te realiseren, is een uitgebreid natuuronderzoek gewenst. Bij zo'n plan is bijvoorbeeld externe veiligheid door vervoer van gevaarlijke stoffen mogelijk minder belangrijk. Daar zijn dan geen uitgebreide berekeningen voor nodig.

Bij het bepalen van het detailniveau kijkt het bevoegd gezag ook naar de stappen die al gezet zijn. En de stappen die nog volgen. Bij opeenvolgende plannen bepaalt het bevoegd gezag in welk stadium van de planvorming welk detailniveau in het onderzoek nodig is.

Vormt een omgevingsvisie de opmaat voor een uitwerking in het omgevingsplan of in een programma? Dan is in het MER voor de omgevingsvisie op veel punten een globaal onderzoek voldoende. Het detailniveau van een MER past zich aan bij het detailniveau van een plan. Details en rekensommen kunnen dan misschien beter worden doorgeschoven naar de volgende fase.

Een notitie is geen pleidooi voor een plan of project

In een milieueffectrapportage gaat het vooral om feiten en cijfers. De NRD is een voorstel voor de afbakening van het te verrichten onderzoek. De aanleiding van het plan of project kan beschreven worden in de NRD, maar voorkom dat deze als onweerlegbaar feit wordt gepresenteerd. Benadruk dat in dit stadium zienswijzen en de reacties van de geraadpleegde adviseurs en bestuursorganen vooral bruikbaar zijn wanneer deze het karakter hebben van concrete onderzoeksvoorstellen.

Beknoptheid NRD hangt af van voorgeschiedenis plan of project

Soms is een plan of project nieuw. In andere gevallen is er al strategische besluitvorming aan voorafgegaan, soms ook al met een MER. Komt een plan of project voort uit eerdere besluitvorming, en was er ook al bezwaar en beroep mogelijk? Val dan niet in herhaling in de NRD. In de NRD beargumenteert het bevoegd gezag dan niet opnieuw nut en noodzaak, maar schetst het kort de uitgangssituatie op basis van eerdere besluitvorming.

Het voorstel voor de te onderzoeken alternatieven moet aansluiten bij de keuzes die in dat gebied in eerdere besluitvormingsstappen al gemaakt zijn. Beschrijf in de NRD welke speelruimte er nog is voor de alternatieven, en welke alternatieven in het MER onderzocht zullen worden. Het bevoegd gezag kan bij het voorstel voor de te onderzoeken milieuaspecten ook verwijzen naar onderzoeken in eerdere stadia. Geef aan in hoeverre onderzoek herbruikbaar is en op welke punten aanvullende en meer gedetailleerde informatie nodig is. Gebruik ook eerdere adviezen, bijvoorbeeld die van de Commissie voor de milieueffectrapportage.

Bij een beperkte voorgeschiedenis is er meer informatie en argumentatie nodig voor het ‘waarom’ en de te beschouwen alternatieven. Geef in de NRD aan in welk stadium van de totale planvorming het plan of project nu is en schets een beeld van het totale traject tot aan de feitelijke realisatie. Geef bijvoorbeeld bij een plan aan dat de besluitvorming in dit stadium vooral gericht is op het selecteren van kansrijke locatie(s). En dat de concrete inpassing en gedetailleerd onderzoek naar de milieueffecten pas bij volgende stappen na de locatiekeuze komt.

Participatie rond de NRD

Het bevoegd gezag vraagt de wettelijk adviseurs om advies over reikwijdte en detailniveau. Eventueel kan het bevoegd gezag ook de Commissie voor de milieueffectrapportage om advies vragen op de NRD.

Participatie bij de NRD is niet verplicht, maar wordt wel aanbevolen. Het bevoegd gezag moet namelijk aangeven hoe belanghebbenden betrokken zijn bij de totstandkoming van een plan of besluit. Door participatie te organiseren rond de NRD worden burgers en organisaties vroeg bij de planvorming betrokken en geïnformeerd. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van informatiebijeenkomsten of ronde tafels. Ook een zienswijzeprocedure is een mogelijkheid. Participatie geeft inzicht in de meningen en ideeën van burgers en organisaties en kan leiden tot nuttige aanpassingen van een plan of project, of nieuwe alternatieven/oplossingen. Dit verbetert de kwaliteit van de besluitvorming en het draagvlak.

Leg als bevoegd gezag vast wat de participatie en de raadpleging van adviseurs en bestuursorganen heeft opgeleverd. De uitkomsten van de participatie moeten ook betrokken worden in het uiteindelijke plan of besluit.

Meer informatie: Denkwijze(r) voor goede participatie.