Participatie bij het opstellen van een programma

Partijen betrekken bij participatie

Voor alle programma's is het betrekken van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties bij de voorbereiding van het programma verplicht.

Het bestuursorgaan dat het programma vaststelt, mag zelf bepalen hoe het invulling geeft aan de participatieverplichting. Artikel 10.8 van het Omgevingsbesluit bepaalt dat het bestuursorgaan bij de vaststelling van het programma aangeeft hoe burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere bestuursorganen bij de voorbereiding zijn betrokken. Ook geeft het aan wat de resultaten van het participatieproces zijn.

Dit kan het bevoegd gezag doen in het vaststellingsbesluit of in een paragraaf van het programma. Staat de participatieverantwoording in een paragraaf van het programma? Dan zal deze paragraaf bij latere wijziging van het programma een actualisering behoeven.

Het college van burgemeester en wethouders, het algemeen bestuur van het waterschap of Gedeputeerde Staten geven ook aan hoe invulling is gegeven aan het decentrale participatiebeleid (artikel 10.8, lid 2, Omgevingsbesluit).

Wie het bestuursorgaan bij de participatie betrekt, en op welk moment dit gebeurt, hangt af van:

• het type programma
• de omvang van het programma
• de invloed van het programma op de fysieke leefomgeving

Voordelen van participatie

Het is belangrijk een open houding te hebben ten opzichte van maatschappelijke initiatieven en de betrokkenheid van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties bij ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving. Bij vroegtijdige participatie zijn mogelijke alternatieven nog bespreekbaar. Betrokkenen kunnen vernieuwende inzichten inbrengen. Ook kan het participatieproces meer steun (draagvlak) opleveren voor de beleidskeuzes en de gekozen maatregelen. Het participatieproces draagt bij aan de kwaliteit van de besluitvorming.

Hoe het participatieproces eruitziet

Er bestaat geen vast format voor het participatieproces. Ook de vorm van het participatieproces is afhankelijk van de inhoud van het programma. Lees meer over mogelijke vormen van participatie en ervaringen van bestuursorganen in de Inspiratiegids Participatie Omgevingswet.

Gemeenteraad en Provinciale Staten betrekken

Het college van burgemeester en wethouders of Gedeputeerde Staten stellen programma's vast. Het is verstandig om de gemeenteraad en de Provinciale Staten te betrekken in de voorbereiding. Op welke wijze en op welk moment zij worden betrokken, is afhankelijk van:

• het onderwerp of de onderwerpen van het programma
• de aard van het programma (beleidsintensief of uitvoeringsgericht)
• de verhoudingen tussen het dagelijks bestuur en het algemeen bestuur
• financiële gevolgen van het programma (in verband met het budgetrecht van de gemeenteraad en Provinciale Staten)

Voor de waterschappen speelt dit niet, omdat het algemeen bestuur van het waterschap de programma's vaststelt (artikel 3.4 Omgevingswet).

Tips voor het betrekken van de gemeenteraad of Provinciale Staten

• Maak vooraf afspraken met de gemeenteraad of Provinciale Staten over hoe en in welke fase zij betrokken willen worden. U kunt daarbij verschillende afspraken maken voor verschillende typen programma's. Bij een programma dat op uitvoering is gericht, is misschien minder betrokkenheid nodig dan bij een beleidsintensief programma of een programma met grote financiële consequenties.
• De betrokkenheid kunt u afstemmen op de participatie van externen. Denk na of u de hele gemeenteraad of alle statenleden wilt betrekken, of alleen een commissie. Denk ook na of u dit op één moment wilt doen of op verschillende momenten.
• De vaststelling van het programma gebeurt door het college van burgemeester en wethouders of door Gedeputeerde Staten. Dat sluit echter niet uit dat sommige programma's voor instemming of ondersteuning aan de gemeenteraad of Provinciale Staten worden voorgelegd. Dat geeft de gemeenteraad of Provinciale Staten comfort en het college van burgemeester en wethouders of Gedeputeerde Staten politieke dekking.
• Als programmaonderdelen samengaan met financiële verplichtingen, is een rol van de gemeenteraad of Provinciale Staten belangrijk vanwege het wettelijke budgetrecht (begroting van de gemeente of provincie). Wij adviseren om vóór de vaststelling van het programma door het college de versie van het programma die het college zal gaan vaststellen (of de voor het budgetrecht relevante passages of uitgangspunten) voor ondersteuning / akkoord / goedkeuring / instemming (kies een benaming die passend wordt gevonden) voor te leggen aan de gemeenteraad of Provinciale Staten.

Afstemming met andere overheden

Artikel 2.2, lid 1 Omgevingswet bevat de verplichting voor bestuursorganen om bij de uitoefening van zijn taken en bevoegdheden op grond van de Omgevingswet rekening te houden met de taken en bevoegdheden van andere bestuursorganen. Ook verplicht dit artikellid om zo nodig af te stemmen met deze andere bestuursorganen.

Dit betekent dat als de inhoud van een programma de belangen, of taken of bevoegdheden van andere overheden raakt, dat deze overheden tijdig bij de voorbereiding van het programma worden betrokken en de inhoud van het programma wordt afgestemd op de belangen, taken of bevoegdheden van die overheden.

Lees meer op Participatie bij een programma.