Casus toegankelijkheid en de Omgevingswet
De fictieve gemeente Lagenweiden wil de toegankelijkheid verbeteren. De casus op deze pagina beschrijft de mogelijkheden. Daarbij komen zowel juridische, economische als communicatieve maatregelen aan bod.
Achtergrond
De fictieve gemeente Lagenweiden ligt in het noordoosten van Nederland. De gemeente ziet haar inwoners snel vergrijzen. Jongeren trekken massaal naar de Randstad. Bovendien heeft Lagenweiden te maken met algemene demografische feiten. In 2011 waren er in Nederland ruim 1,1 miljoen mensen ouder dan 75 jaar. In 2040 zullen dat er 2,4 miljoen zijn. Bovendien stimuleert de overheid (onder meer via de Wmo) de zelfredzaamheid van burgers. Hierdoor vindt een relatieve toename plaats in het aantal verplaatsingen en in de mobiliteit van senioren. Ook zijn er nogal wat zorginstellingen binnen de gemeente Lagenweiden.
Doel: een betere toegankelijkheid
De huidige toegankelijkheid op allerlei plekken in Lagenweide laat sterk te wensen over. De gemeente heeft verbetering van de toegankelijkheid als beleidsdoel geformuleerd.
Mogelijkheden binnen de Omgevingswet
De gemeente overweegt een toegankelijkheidsparagraaf op te nemen in haar omgevingsvisie Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup). Of een uitvoeringsparagraaf in de omgevingsvisie, met daarin een omgevingsagenda. Een omgevingsagenda is een overlegtafel die als het ware als een satéprikker door verschillende schaalniveaus heen gaat om een bepaald probleem aan te pakken. In dit geval een matige toegankelijkheid van tal van (overheids)gebouwen binnen de gemeente.
De gemeente overweegt ook een programma op te tuigen. Ze wil graag een snelle slag maken om de toegankelijkheid te verbeteren. Zo zou de gemeente het liefst samen met een aantal andere gemeenten een regiorailverbinding willen aanleggen. Zo'n verbinding garandeert een goede toegankelijkheid en bereikbaarheid.
Andere maatregelen
Overige wet- en regelgeving
- De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) verplicht de gemeente om, indien nodig, ondersteuning en voorzieningen te bieden. Ook wat betreft toegankelijkheid. Dit stelt burgers in staat maatschappelijk te participeren.
- Volgens de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte zijn gemeenten, provincies en ov-bedrijven verplicht om de toegankelijkheid van bussen en halteplaatsen goed te regelen. Toch zijn nog steeds niet alle perrons aangepast. Ook niet in de gemeente Lagenweiden. De factsheet toegankelijkheid van kennisplatform CROW geeft een overzicht. Zo moeten pas met ingang van 2025 alle sprintertreinen toegankelijk zijn.
- De Europese Unie heeft richtlijn 2001/85/EG opgesteld over de toegankelijkheid van onder andere bussen. Daardoor hebben alle ov-bussen in Nederland nu een lage vloer, met uitzondering van een aantal langeafstandsbussen. De gemeente Lagenweiden zou speciaal voor deze bussen een betere toegankelijkheid kunnen regelen.
- Een aantal partijen die met toegankelijkheid te maken hebben, hebben in 2018 het actieplan Toegankelijkheid voor de Bouw opgesteld. Dit actieplan is onderdeel van het programma 'Onbeperkt Meedoen!' waarmee het kabinet invulling geeft aan het verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een beperking. In februari 2020 heeft de minister van Binnenlandse Zaken de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van het actieplan. Meer informatie op rijksoverheid.nl.
Communicatieve maatregelen
- De gemeente zou kunnen denken aan voorlichting over toegankelijkheid richting projectontwikkelaars die nadenken over een nieuw winkelcentrum in Lagenweiden.
- De gemeente zou ook een toegankelijkheidsconvenant kunnen sluiten met een aantal aannemers, projectontwikkelaars, fabrieksdirecties en stichtingsbestuurders. Een convenant is een afspraak van een overheid met 1 of meer partijen, gericht op de realisatie van een beleidsdoelstelling.
Economische maatregelen
- De gemeente heeft een concessie met een openbaarvervoerbedrijf, maar is niet tevreden over de toegankelijkheid. Ze kan besluiten de concessie open te breken.
- De gemeente is van plan op termijn een nieuw gemeentehuis annex schouwburg te laten bouwen. De gemeente kan toegankelijkheid opnemen in haar uitvraag bij de aanbesteding hiervan. Bijvoorbeeld als economisch meest voordelige inschrijving (EMVI, ook wel bekend als Gunnen op waarde). Dat betekent de beste prijs-kwaliteitverhouding met als belangrijk criterium toegankelijkheid.
- De gemeente kan een subsidieregeling in het leven roepen. Dit zorgt voor een financiële prikkel voor partijen die zich aan bepaalde toegankelijkheidseisen houden.
Conclusie
Naast de instrumenten van de Omgevingswet zijn er andere manieren denkbaar om het beleidsdoel 'betere toegankelijkheid in de gemeente Lagenweiden' te bereiken. Bijvoorbeeld:
- Wmo-budget gebruiken
- voorlichting geven aan projectontwikkelaars
- een toegankelijkheidsconvenant sluiten met een aantal partijen
- de concessie met het ov-bedrijf openbreken
- op een andere wijze aanbesteden
- een subsidieregeling in het leven roepen
Omgevingsvisie
Omgevingsvisie als bedoeld in afdeling 3.1 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet. Afdeling 3.1, Omgevingswet bepaalt dat het Rijk, de provincie en de gemeente een omgevingsvisie hebben die bevat:
- een beschrijving van de hoofdlijnen van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving,
- de hoofdlijnen van de voorgenomen ontwikkeling, het gebruik, het beheer, de bescherming en het behoud van het grondgebied,
- de hoofdzaken van het voor de fysieke leefomgeving te voeren integrale beleid.
Uitleg
De omgevingsvisie is een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Een omgevingsvisie gaat onder andere in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel erfgoed.