Wat is milieu-informatie

Inhoud pagina

• Europese richtlijn 'Toegang tot milieu-informatie voor het publiek'
• Er zijn verschillende soorten milieu-informatie
  • Er is een belangrijk verschil tussen milieu-informatie en emissie-informatie
  • Er zijn voorbeelden van het begrip ‘milieu-informatie’
  • Het begrip ‘document’ moet ruim worden opgevat
• Verplichtingen gelden voor verschillende soorten overheidsinstanties

Europese richtlijn ‘Toegang tot milieu-informatie voor het publiek’

In de Europese richtlijn ‘Toegang tot milieu-informatie voor het publiek’ (2003/4/EG; verder: ‘de richtlijn’) staan bepalingen over de minimale verplichtingen voor overheidsinstanties om toegang te geven tot milieu-informatie. De richtlijn garandeert het recht op toegang van het publiek tot milieu-informatie die overheidsinstanties hebben of beheren. De toegang is op verzoek of via actieve verspreiding vanuit de overheid.

Het doel van de richtlijn is om milieu-informatie zo breed mogelijk beschikbaar te stellen. De richtlijn bepaalt de voorwaarden, basisregels en praktische regelingen voor het openbaar maken van milieu-informatie. In de richtlijn staan ook bepalingen die van toepassing zijn als overheidsinstanties een hoger ambitieniveau nastreven.

De bepalingen uit de richtlijn zijn in de Nederlandse wetgeving opgenomen in de Wet open overheid (Woo) en in de Wet milieubeheer (Wm). Daarnaast zijn er andere wetten met bijzondere bepalingen die verplichten tot openbaarmaking van bepaalde milieu-informatie, bijvoorbeeld de Wet veiligheidsregio’s.

Er zijn verschillende soorten milieu-informatie

Milieu-informatie is een breed begrip. Om van milieu-informatie te kunnen spreken, moet er een bepaalde band met het milieu zijn. Het kan gaan om informatie over schade aan elementen van het milieu, zoals luchtverontreiniging. Effecten op het milieu kunnen positief en negatief zijn. Ook informatie over maatregelen ter bescherming van het milieu zijn milieu-informatie. Deze definitie staat in artikel 19.1a Wm.

Toestand milieu-elementen

Documenten met informatie over de toestand van elementen van het milieu zijn milieu-informatie. Elementen zijn:

• lucht en atmosfeer
• water
• bodem
• land
• landschap
• natuurgebieden (inclusief vochtige biotopen, kust- en zeegebieden, genetisch gemodificeerde organismen)
• de interactie tussen bovenstaande elementen

Maatregelen en analyse

Documenten met (bestuurlijke) maatregelen die het milieu beïnvloeden of beschermen zijn ook milieu-informatie, denk bijvoorbeeld aan:

• beleidsmaatregelen
• wetgeving (inclusief verslagen over toepassing van milieuwetgeving)
• plannen
• programma’s
• milieu-akkoorden

Economische analyses (zoals kosten-batenanalyses) die worden gebruikt voor deze bestuurlijke maatregelen en activiteiten zijn ook milieu-informatie.

Gezondheid en veiligheid

Documenten over de gezondheid en veiligheid van de mens zijn ook milieu-informatie. Verontreiniging van de voedselketen, levensomstandigheden van de mens, cultureel waardevolle gebieden en bouwwerken zijn ook milieu-informatie als er een band met het milieu is.

Er is een belangrijk verschil tussen milieu-informatie en emissie-informatie

Emissie-informatie is een vorm van milieu-informatie. Dit zijn bijvoorbeeld documenten over emissies en lozingen die de toestand van het milieu (waarschijnlijk) aantasten. Emissie-informatie heeft een bijzondere status in het openbaar maken van milieu-informatie. Een overheidsinstantie kan een verzoek om emissie-informatie openbaar te maken namelijk niet snel weigeren.

Emissies zijn stoffen, trillingen, warmte of geluiden die direct of indirect in de lucht, het water of de bodem worden gebracht (artikel 1.1 Wm). Ook tasten deze waarschijnlijk de toestand van het milieu aan (artikel 19.1a, sub b, Wm). Emissies hebben niet altijd een bron op 1 bepaalde plek en komen soms ook neer over een groter gebied. Denk bijvoorbeeld aan neerslag die het grond- en oppervlaktewater vervuilt als gevolg van verontreinigingen in de landbouw of het verkeer.

Verschillende soorten informatie zijn emissie-informatie, bijvoorbeeld:

• gegevens over de aard en samenstelling van stoffen
• locatie (bron) van een emissie
• informatie over voorzienbare emissies
• gevolgen van emissies in het milieu
• informatie waardoor het publiek kan controleren of de beoordeling op basis waarvan de overheid de emissie toestaat juist is

Praktijkvoorbeelden van emissie-informatie:

• CO₂-uitstoot van een bedrijf
• gegevens over aardbevingen
• informatie over zwemwaterkwaliteit
• de locatie van een agrarisch bedrijf
• jaarlijkse afzetgegevens van gewasbeschermingsmiddelen
• informatie over huisvesting/hokken, en de gegevens over ammoniakemissie en zuurdepositie
• (foto met) een lijst met toelatingsnummers voor gewasbeschermingsmiddelen, de merknamen en de hoeveelheden daarvan
• metingenoverzicht van radioactieve stoffen

Er zijn voorbeelden van het begrip ‘milieu-informatie’

Voorbeelden van milieu-informatie uit jurisprudentie en uitleg bij wet- en regelgeving zijn:

• een onderzoeksrapport naar de invloed van luchtverontreiniging op de gezondheid van inwoners van een bepaald geïndustrialiseerd gebied
• informatie over de aantasting van monumenten door verlaging van het grondwaterpeil
• informatie over residuen van bestrijdingsmiddelen in bijvoorbeeld aardbeien en effecten op de gezondheid
• documenten over een asbestsanering, onder andere een brief over een inspectiebezoek, een rapport, een brief over de beoordeling van de validatie van freeswerkzaamheden
• documenten over de totstandkoming van het fosfaatrechtenstelsel en het melkquotum
• de aanwezigheid van tijgermuggen, want de voortgangsrapportage bevat informatie over biodiversiteit
• gegevens over runderen en schapen, want het houden van deze dieren en de opslag van mest kan leiden tot stankoverlast en uitstoot van ammoniak
• een intern plan van aanpak van een overheidsinstantie waarin een milieueffectrapportage wordt besproken en waarin wordt ingegaan op duurzaamheid

Of er sprake is van milieu-informatie hangt af van de omstandigheden in een situatie, bijvoorbeeld:

• Informatie over architectonische huizen is geen milieu-informatie. Dit is wel het geval als aantasting van het huis plaatsvindt door (zure) regen.
• Informatie over verkeersstromen is geen milieu-informatie, maar wel als de verkeersstromen de basis zijn voor de berekening van emissies naar lucht.
• Informatie over de economische positie van een luchthaven is geen milieu-informatie,
  maar wel als deze gebruikt wordt als basis voor een milieu-relevant besluit.

Uit jurisprudentie blijkt dat in sommige gevallen geen sprake is van milieu-informatie, bijvoorbeeld:

• een verzoek om informatie over het aantal besluiten tot aanwijzing van monumenten in een bepaald jaar
• documenten in het kader van subsidieaanvragen voor een windmolenpark, als deze informatie betrekking heeft op de financiën en de bedrijfsvoering van de aanvrager en de bij hem aanwezige expertise en het al dan niet capabel zijn van de afnemer
• een nota over het kostenverhaal Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) bij een bodemsanering. De nota geeft inzicht in welke mate milieuzaken beslag leggen op de juridische capaciteit van de gemeente.
• beleidsmatige juridische uitgangspunten met betrekking tot het verloop van een interne procedure en de aansprakelijkheid van vervuilers
• windrapporten met informatie over onder andere geluid, slagschaduw e.d., die zijn opgesteld om de financieel-economische uitvoerbaarheid te onderbouwen met het oog op subsidie

Het begrip ‘document’ moet ruim worden opgevat

De definitie van milieu-informatie staat in het Verdrag van Aarhus en in de Europese richtlijn Toegang tot milieu-informatie voor het publiek. Deze definitie is overgenomen in artikel 19.1a Wm. Het begrip ‘document’ moet ruim worden opgevat. Het gaat om vastgelegde informatie, al dan niet digitaal. Beeld en geluid telt als milieu-informatie. Hierdoor vallen ook filmopnamen, foto’s, telefoongesprekken, e-mail- en WhatsApp-berichten, en berichten op social media onder deze definitie. Op basis van jurisprudentie valt informatie in een elektronische databank ook onder de definitie van ‘document’.

Documenten die zelf geen milieu-informatie bevatten, maar wel onlosmakelijk samenhangen met milieu-informatie, zijn ook aan te merken als milieu-informatie. Bijvoorbeeld de naam en het adres van de mededeler van vervoer van afvalstoffen in het kader van de Europese Verordening overbrenging afvalstoffen (ABRvS 10 maart 2010, AB 2010/167).

Verplichtingen gelden voor verschillende soorten overheidsinstanties

De richtlijn Toegang tot milieu-informatie voor het publiek is van toepassing op:

• overheidsinstanties op nationaal, regionaal of ander niveau, zoals ministeries, gemeenten, provincies en waterschappen
• instanties die onder de verantwoordelijkheid van overheden werken, zoals het KNMI. In de Woo heet zo’n overheidsinstantie een bestuursorgaan.
• bedrijven in sommige gevallen
• adviesorganen die door de wet of door de overheid zijn ingesteld
• natuurlijke of rechtspersonen onder toezicht van een overheidsinstantie die belast is met openbare verantwoordelijkheden, functies of openbare diensten over het milieu. Het bestuursorgaan dat verantwoordelijk is voor de instantie beslist dan over verzoeken om milieu-informatie. Een voorbeeld is de COVRA, het bedrijf dat radioactief afval bergt en beheert.

Onder ‘overheidsinstantie’ vallen niet organen of instellingen die optreden in een rechterlijke of wetgevende functie.

Advies- en onderzoeksbureaus die voor een overheidsinstantie werken op het terrein van milieuzorg kunnen geen Woo-verzoeken krijgen. Overheidsinstanties kunnen mogelijk wel bij deze bureaus stukken en gegevens opvragen die gaan over het onderwerp van een Woo-verzoek. Bijvoorbeeld als een bureau in opdracht van een overheidsinstantie een onderzoek heeft uitgevoerd met een rapport als resultaat, en de onderliggende informatie is milieu-informatie.

Handreiking Openbaarheid van milieu-informatie en emissiegegevens

De handreiking ‘Openbaarheid van milieu-informatie en emissiegegevens’ biedt praktische handvatten bij het aanleveren en beoordelen van, door bedrijven verstrekte, bedrijfsinformatie aan overheidsinstanties. Deze handreiking schetst ook het meest recente juridische kader op het gebied van openbaarheid van informatie.