Vitale en kwetsbare functies

De uitval van vitale functies, zoals internet of een deel van de infrastructuur, kan leiden tot grote maatschappelijke ontwrichting en dus ook tot grote schade. Daarom is het belangrijk om te weten of deze functies kwetsbaar zijn voor overstromingen, wateroverlast, hitte en droogte. En welke maatregelen nodig zijn om de kwetsbaarheid te verminderen.

Vitale en kwetsbare functies bestand tegen overstromingen

In de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie (in het Deltaprogramma 2015) hebben het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen gezamenlijk de ambitie vastgelegd dat Nederland uiterlijk in 2050 zo goed mogelijk klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht. Een afspraak hierin is dat het Rijk er voor zorgt dat nationale vitale en kwetsbare functies uiterlijk in 2050 beter bestand zijn tegen overstromingen.

De vitale functies zijn: energievoorziening (elektriciteit, gas, olie), telecom en ICT (openbaar net en noodcommunicatie), hoofdwegennet, drinkwater, keren en beheren oppervlaktewater, nucleaire installaties en chemische bedrijven.
De voor overstromingen kwetsbare functies zijn: afvalwater, gezondheidszorg (ziekenhuizen) en laboratoria waar met infectueuze organismen wordt gewerkt.

Daarbij bestaat er naast het risico op schade en slachtoffers en problemen met evacuatie, ook een kans op keteneffecten of grote economische schade als deze belangrijke functies lange tijd stil komen te liggen.

De aanpak is verbonden aan het concept van meerlaagsveiligheid (MLV) dat in 2009 in het Nationaal Waterplan is geïntroduceerd:

MLV laag 1 gaat over het op orde hebben van de waterkering, wat wettelijk geregeld is.
MLV laag 2 gaat over het beperken van de gevolgen van een overstroming
MLV laag 3 gaat over crisisbeheersing.

Afspraken over MLV laag 2 en 3 kunnen opgenomen worden in een waterakkoord.

De focus van de nationale aanpak vitaal en kwetsbaar ligt op het beperken van de gevolgen van een overstroming (MLV laag 2). Het gaat om het nemen van maatregelen om de gevolgen van overstromingen voor de vitale en kwetsbare functies te beperken. De veiligheidsregio's zijn verantwoordelijk voor de crisisbeheersing (MLV laag 3). Maatregelen voor gevolgbeperking, risicobeheersing en crisisbeheersing lopen soms wel in elkaar over.

Verbrede scope

Naast overstromingen gaat de nationale aanpak vitale en kwetsbare functies sinds de herijking van de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie (2020) ook over de klimaatdreigingen wateroverlast, hitte en droogte. Deze effecten van klimaatverandering treden in de praktijk steeds vaker op. Daarom is het nodig om voor de 13 vitale en kwetsbare processen in beeld te brengen in hoeverre ze kwetsbaar zijn voor, en bestand tegen deze dreigingen.

Verantwoordelijkheden

De verschillende ministeries zijn verantwoordelijk voor het klimaatbestendig en waterrobuust maken van hun eigen functies. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) coördineert de nationale aanpak. Het Rijk zorgt er samen met de beheerders voor dat deze functies hier uiterlijk in 2050 beter tegen bestand zijn.

Eerst wordt in beeld gebracht wat de kwetsbaarheden zijn. Vervolgens worden samen met de beheerder de ambitie en de maatregelen bepaald. Decentrale overheden vervullen een belangrijke rol bij de locatiekeuze voor de bouw van nieuwe objecten door in vergunningverlening of in de ruimtelijke ordening rekening te houden met klimaatbestendigheid.

Vitale en kwetsbare functies