Zoeken in deze site

Klimaatverandering in het kort

Het klimaat verandert: het wordt steeds warmer op aarde. Vergeleken met de periode waarin er nog nauwelijks industrie was (1850-1900), is het wereldwijd nu gemiddeld 1,3 °C warmer. In Nederland zelfs al 2,3 °C. En die opwarming gaat steeds sneller, waardoor we er ook steeds meer van merken.

Oorzaken van klimaatverandering

Het klimaat verandert nu sneller dan in de laatste 2000 jaar. De snelle opwarming komt vooral door de uitstoot van broeikasgassen door de mens. Het belangrijkste broeikasgas is CO2. Bij verbranding van aardolie, aardgas of kolen ontstaat CO2. Verbranding van fossiele brandstoffen, ontbossing en landbouw dragen voor een belangrijk deel bij aan de stijging van de concentraties broeikasgassen.

Ook wanneer het uitstoten van broeikasgassen nu meteen stopt, gaan sommige veranderingen, bijvoorbeeld de zeespiegelstijging, toch nog honderden of duizenden jaren door.

Overeenkomst van Parijs inzake klimaatverandering

In de Overeenkomst van Parijs inzake klimaatverandering van de Verenigde Naties uit 2015 (ook wel Klimaatakkoord van Parijs genoemd) is afgesproken de mondiale opwarming te beperken tot ruim onder 2 °C ten opzichte van het pre-industriële niveau (1850-1900). Het streven is de opwarming te beperken tot maximaal 1,5 °C. Deze getallen gelden voor een gemiddelde over een periode van 20 jaar. De kans is groot dat in de komende 5 jaar een enkel jaar al boven de 1,5 °C opwarming uitkomt. Het IPCC (het klimaatpanel van de Verenigde Naties) verwacht dat 1,5 °C opwarming mogelijk al bereikt wordt rond 2033. Een sterke vermindering van de uitstoot van broeikasgas is nodig. Ook zal er op grote schaal CO2 uit de atmosfeer verwijderd moeten worden om de opwarming nog om te buigen en in het jaar 2100 weer uit te komen op 1,5 °C.

Gevolgen van klimaatverandering

Door klimaatverandering ontstaat steeds vaker hitte, wateroverlast en droogte. Bovendien neemt het risico op overstromingen toe en daalt de bodem. De Klimaateffectatlas laat met kaarten zien welk effect klimaatverandering heeft op bijvoorbeeld bodemdaling, het aantal hete nachten en wateroverlast. Klimaatverandering heeft grote gevolgen voor de gezondheid, de veiligheid en de economie. Zo krijgt de natuur te maken met een andere samenstelling van soorten en meer schade aan gewassen in de landbouw. Ook krijgen mensen meer gezondheidsklachten doordat allergieën toenemen. Als de samenleving zich niet voorbereidt op de gevolgen van klimaatverandering, zullen de gevolgen voor alle sectoren groot zijn.

Wat te doen

Welke maatregelen zijn er om klimaatverandering tegen te gaan?

  • In de eerste plaats is het belangrijk om de verdere opwarming van de aarde te beperken. Dit heet klimaatmitigatie. Dat kan alleen als de uitstoot van broeikasgassen sterk vermindert. Om in het emissiedoel van Parijs te halen: uitkomen op 1,5 °C in 2100, zal op grote schaal CO2 uit de atmosfeer verwijderd moeten worden.
  • Daarnaast is het ook belangrijk om voorbereidingen te treffen op de gevolgen van het veranderende klimaat. Dit heet klimaatadaptatie. Want het is zeker dat het klimaat verandert, al kan mitigatie helpen om de klimaatverandering beperkt te houden.

Hoe we de uitstoot van broeikasgassen kunnen verminderen

Om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, zijn er nationale en internationale emissiedoelen afgesproken. Zie de pagina Internationale klimaatakkoorden en generieke wetgeving. De Rijksoverheid heeft met allerlei partijen afspraken gemaakt over de maatregelen die genomen worden zodat Nederland deze emissiedoelen kan halen. Op de pagina Klimaatmitigatie leest u hier meer over. En op de pagina Sectoren klimaatmitigatie leest u wat er per sector gedaan wordt.

Hoe we ons kunnen voorbereiden op het veranderende klimaat

Om ons voor te bereiden op het veranderende klimaat, moeten we onze omgeving en ons leven zo aanpassen dat we de gevolgen van het veranderende klimaat kunnen opvangen. Op de pagina Klimaatadaptatie leest u meer over wat Nederland op dat gebied doet. En op de pagina Sectoren klimaatadaptatie leest u wat iedere sector doet om zich aan te passen aan het veranderende klimaat. Zo worden er in de ruimtelijke ordening andere maatregelen genomen dan in bijvoorbeeld de gezondheidszorg, de landbouw, het sociale domein, de natuur of de veiligheid.

KNMI-klimaatscenario's

Welk toekomstig klimaat voorspelt men? Hoeveel warmer wordt het? Hoe kan het klimaat in de toekomst veranderen?

De klimaatscenario's van het KNMI geven ons hier inzicht in. De KNMI-klimaatscenario's zijn een vertaling van de wereldwijde klimaatprojecties van het IPCC naar Nederland. Deze scenario's worden ongeveer iedere 8 jaar geactualiseerd. Eerst de wereldwijde, en daarna de Nederlandse.

In oktober 2023 zijn nieuwe klimaatscenario's gepubliceerd: de KNMI'23-klimaatscenario's. Deze scenario's leveren de nieuwe basisdata waarmee risicoanalyses met betrekking tot het toekomstige klimaat kunnen worden uitgevoerd.

Deze basisdata zijn bijvoorbeeld gebruikt voor de Klimaateffectatlas en voor de neerslagstatistiek (STOWA, 2019). Voor alle adaptatie-instrumenten die basisdata van het KNMI gebruiken, moet nu bekeken worden of actualisatie voor de volgende ronde klimaat-stresstesten nodig is.

KNMI'23-klimaatscenario's voor Nederland samengevat

  • versnelling van de zeespiegelstijging
  • toename van de gemiddelde temperatuur en van hitte
  • meer zon
  • toename van droogtes
  • nattere winters
  • toename van extreme zomerbuien
  • mogelijk sterkere windstoten en valwinden bij buien
  • weinig verandering in windsnelheid en windrichting

Zie ook

Monitoring klimaatverandering, uitstoot broeikasgas en aanpassing aan klimaatverandering

Klimaatmonitoring is nodig om te bepalen of klimaatbeleid (voor zowel mitigatie als adaptatie) effectief is. En om het beleid aan te kunnen passen als blijkt dat klimaatbeleid tot onvoldoende resultaten leidt. Om dit goed te kunnen doen zijn er 3 soorten monitoring:

  • Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) monitort hoe het klimaat verandert.
  • Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) coördineert de monitoring van de snelheid waarmee de uitstoot van broeikasgassen in Nederland afneemt en of dit in lijn is met de doelen die Nederland zich heeft gesteld. Zie de pagina Monitoring klimaatmitigatie.
  • Door veel verschillende partijen worden veel van de gevolgen van klimaatverandering gemonitord. Ook wordt voor veel van deze gevolgen gemonitord of de aanpassing aan het veranderende klimaat snel genoeg verloopt. Zie de pagina Monitoring klimaatadaptatie.

Meer informatie