Landelijk gebied
Er is zorg vanuit de maatschappij over de ontwikkelingen van bodem en ondergrond in het landelijk gebied. Natuur is aan deze opgave toegevoegd omdat in Nederland het overgrote deel van de natuur(ontwikkeling) in het landelijke gebied ligt.
Verstoring balans
De leefbaarheid van het landelijk gebied is een herkenbaar thema. In een aantal provincies staat de leefbaarheid onder druk als gevolg van leegloop, vergrijzing en schaalvergroting van landbouwbedrijven. In de Randstedelijke provincies staat de leefbaarheid van het landelijk gebied juist onder druk als gevolg van de groei van de steden en de bijbehorende infrastructuur (ruimteconcurrentie).
Beide situaties hebben effect op bodem en grondwater. Als gevolg van schaalvergroting in de landbouw nemen bijvoorbeeld de risico's op plagen en ziekteverspreiding toe. Afname van natuurlijke elementen (barrières) in het landschap versterken deze risico's. Langs de steden verschijnen nieuwe landschappen die de verbinding tussen stad en platteland vormen. Soms worden natuurtypen aangelegd die niet passend zijn bij de bodem van het gebied. Hierdoor pakt de natuurontwikkeling anders uit dan voorzien.
Multifunctioneel gebruik en effecten ondergrondgebruik
Er is toenemend aandacht voor de verbindingen tussen stad en land en mogelijkheden tot multifunctioneel gebruik. Decentrale partijen pakken dit op. Er is weinig uitwisseling op grotere schalen. De bodem is een belangrijke speler in de interacties tussen stad en landelijk (natuurlijk) gebied.
Ook kan de leefbaarheid van het landelijk gebied en natuur onder druk komen te staan door de ruimtevraag (boven en onder de grond) van maatschappelijke opgaven zoals omschreven in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI):
- Duurzame en concurrerende economie
- Klimaatbestendige en klimaatneutrale samenleving
- Toekomstbestendige en bereikbare woon- en werkomgeving
- Een waardevolle leefomgeving
Deze opgaven veroorzaken een enorme ruimtevraag en leveren anderzijds ook ruimte op (Groningen). De vraag is, in hoeverre de bodem in dit soort discussies meegenomen wordt. Daarnaast is onderzoek noodzakelijk naar effecten van ondergrondgebruik die onder discussie staan, maar eerder in landelijk dan stedelijk gebied gepland zullen worden zoals:
- ondergrondse opslag van olie
- gas
- afvalstoffen (ook zoutcavernes, afvalwater van de oliewinning bij Schoonebeek die wordt geïnfiltreerd in Twente)
- thermische opslagsystemen
Overigens gaat de Nota Ruimte de huidige NOVI vervangen, waarschijnlijk in 2026.
Relatie met andere opgaven
|
Opgave |
Voorbeeld van relatie met leefbaarheid landelijk gebied |
|---|---|
|
Landbouw en voedsel |
De meeste landbouw- en voedselbedrijven liggen in het landelijk gebied, daarmee zijn ze deels van invloed op de leefbaarheid in het landelijk gebied. |
|
Klimaat |
Het landelijk gebied verandert onder invloed van de klimaatverandering, bijvoorbeeld door dijkverhogingen en ruimte voor de rivier. |
|
Water |
Het karakter van het landelijk gebied wordt in grote delen van Nederland bepaald door de aanwezigheid van oppervlaktewater. Daarnaast liggen veel waterwingebieden in het landelijk gebied. |
|
Grondstoffen |
De meeste winningen van grondstoffen liggen in het landelijk gebied. Daarmee zijn de winningen deels bepalend voor het karakter en het uiterlijk van het landelijk gebied. |
|
Stad |
Het landelijk gebied direct naast de stad vormt een belangrijk aspect in de recreatiemogelijkheden van stedelingen. |
|
Bodemkwaliteitszorg |
De bodemkwaliteit (chemisch, biologisch en fysisch) van het landelijk gebied bepaalt bijvoorbeeld welke natuur kan worden ontwikkeld. |
Voorbeeld
De bodem onder het Natuurnetwerk Nederland