Water
Water en de bodem/ondergrond zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden. Boven het maaiveld door het oppervlaktewater, het type landgebruik, maar ook door het peilbeheer dat moet zorgen voor droge voeten. Onder de grond waar grondwater en bodem op elkaar inwerken in termen van chemie, biologie en fysische kwaliteit.
Opgaven voor water
Activiteiten boven en onder het maaiveld, externe invloeden, hebben effect op de kwaliteit van het water, de bodem en de leefomgeving. Water kan een bedreiging vormen voor ons land. Maar een verstandig gebruik van water draagt bij aan een efficiënte inzet van natuurlijke (hulp)bronnen. Daarnaast draagt het bij aan lagere beheerskosten van waterbouwkundige werken die ons moeten beschermen tegen wateroverlast. Dit kwam bijvoorbeeld tot uiting in het programma 'Ruimte voor de rivier', dat inmiddels is afgerond.
De belangrijkste opgaven voor water in relatie tot bodem en ondergrond zijn:
- Het veiligstellen van voldoende en kwalitatief goed oppervlakte- en grondwater (gebruik van water als grondstof).
- Het beschermen van het land, het landgebruik tegen wateronderlast en wateroverlast (inpassing van water in het landgebruik).
- Het beheren en beheersen van de effecten van water(gebruik) op het natuurlijk systeem zoals bodemdaling, verzilting (zie onder andere Bodem en klimaatverandering en Landbouw en voedsel), redoxpotentiaalveranderingen, enzovoorts.
Trends
Kennisborging
De druk op zowel de kwaliteit als de kwantiteit van het grondwater neemt toe. Het beheer van grondwater is daardoor complex en de verantwoordelijkheid (Omgevingswet) van meerdere overheden. Stakeholders moeten in staat zijn om een goede afweging te maken tussen gebruik van de ondergrond inclusief het grondwater zelf met de bijbehorende risico's en de bescherming van de kwaliteit van bodem, grondwater en ecosystemen die hiervan afhankelijk zijn. Kennisdoorwerking en -borging zijn is belangrijk, omdat veel partijen betrokken zijn bij het beheer, zonder eenduidige vastlegging van bevoegdheden en instrumenten. Er zijn er grote, nationale belangen mee gemoeid: drinkwater is in Nederland voor 60% afkomstig van grondwater en het grondwaterpeil is cruciaal bij het beperken van ongewenste bodemdaling. De urgente opgaven voor grondwater staan in de kennisagenda bodem en ondergrond, in de context van de Omgevingswet.
Integrale visies
Gemeenten en provincies maken gebiedsgerichte en integrale visies voor grondwater als onderdeel van hun omgevingsvisies, met afwegingen over de bescherming en het gebruik van het grondwater in relatie tot de overige belangen en ambities van het gebied. Afwegingen die ze moeten maken ten aanzien van kwantiteit en kwaliteit in relatie tot land- en grondwaterverbruik zijn lastig, onder meer omdat het grondwater zich niets aantrekt van gemeente- en provinciegrenzen.
Vergrijzend grondwater
In toenemende is er aandacht voor vergrijzend grondwater: de kwaliteit van het grondwater neemt sluipenderwijs af. Stortplaatsen, lekkende rioleringen in steden, bodem- en waterverontreiniging door bedrijven en intensieve landbouw beïnvloeden de kwaliteit van het grondwater. Daarnaast worstelen overheden met de aanpak van zogenoemde nieuwe verontreinigingen (opkomende stoffen).
Richtlijnen
Bij de uitwerking van de Kaderrichtlijn Water Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) en de Nitraatrichtlijn Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) wordt met name voor Noord- en West-Nederland vanuit de agrosector aandacht gevraagd voor de natuurlijke belasting met nutriënten versus de landbouwbelasting. Een beter inzicht in de herkomst van nutriënten is nodig voor Noord- en West-Nederland, samen met inzicht in de rol van retentie in het watersysteem.
Bezorgdheid over risico's activiteiten in diepe ondergrond
Er bestaat grote maatschappelijke bezorgdheid over de risico's van activiteiten in de diepe ondergrond. Er is weinig inzicht in de werkelijke risico's, bijvoorbeeld voor het grondwater. Risico en risicoperceptie moeten met elkaar in balans zijn, inclusief inzicht in de aard van deze risico's.
Relatie met andere opgaven
|
Opgave |
Voorbeeld van relatie met water |
|---|---|
|
Landbouw en voedsel |
Zonder water geen landbouw en voedsel. |
|
Landelijk gebied |
Het karakter van het landelijk gebied wordt in grote delen van Nederland bepaald door de aanwezigheid van oppervlaktewater. Daarnaast liggen veel waterwingebieden in het landelijk gebied. |
|
Klimaat |
Als gevolg van de klimaatverandering veranderen de neerslagintensiteit en de neerslagfrequentie. |
|
Energie |
Water kan gebruikt worden om energie in op te slaan, dit is onder andere het geval bij warmte-koudeopslag in de bodem. |
|
Grondstoffen |
Water is een grondstof. |
|
Stad |
Water in de stad maakt de stad leefbaar, maar te veel (hemel)water in de stad wordt als probleem ervaren. |
|
Bodemkwaliteitszorg |
(Grond)water maakt onderdeel uit van de bodem en daarmee het natuurlijk systeem. Zorg voor de bodemkwaliteit betekent dus ook zorg voor de kwaliteit van het (grond)water. |
Voorbeeld
Stedelijk (grond)waterbeheer: afspraken maken en samenwerken
Meer informatie
Kaderrichtlijn Water (KRW)
Europese richtlijn die de kwaliteit van oppervlaktewater en grondwater borgt.
Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid (PbEG 2000, L 327). Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.
Ga naar de tekst van de Kaderrichtlijn Water.
Nitraatrichtlijn
Europese richtlijn die als doel heeft de waterverontreiniging die wordt veroorzaakt door nitraten uit agrarische bronnen te verminderen, en verdere verontreiniging te voorkomen.
Richtlijn 91/676/EEG van de Raad van 12 december 1991 inzake de bescherming van water tegen verontreiniging door nitraten uit agrarische bronnen (PbEU 1991, L676)