Toelaten buisleidingen en externe veiligheid

Invloed van de omgeving

Een buisleiding voor het vervoer van gevaarlijke stoffen kan een extern veiligheidsrisico zijn voor de omgeving. Hoe minder personen rond de buisleiding aanwezig zijn, hoe beter de veiligheidssituatie. Voldoende afstand tussen de buisleiding en kwetsbare functies is daarom belangrijk.

In stedelijk gebied waar al veel bestaande bebouwing aanwezig is, is afstand houden niet altijd mogelijk. Om te bepalen of het externe veiligheidsrisico aanvaardbaar is, zijn ook andere aspecten van belang. Voorbeelden hiervan zijn de mogelijkheden om te vluchten en de bereikbaarheid voor hulpdiensten.

Maatregelen om risico's te beperken

Bij het toelaten van een nieuwe buisleiding voor gevaarlijke stoffen, of het verleggen daarvan, zijn maar beperkt maatregelen mogelijk. Door maatregelen toe te passen, is het mogelijk om te zorgen voor een aanvaardbare situatie. Het kan daarbij gaan om:

• afstand houden tot kwetsbare gebouwen en terreinen
• de buisleiding aanleggen langs gebouwen en terreinen met een lagere personendichtheid
• de aanleg van voldoende brede vluchtwegen of aanrijdwegen voor de hulpdiensten
• schuilplaatsen maken in de wijk
• een vluchtplan voor appartementengebouwen of een buurt

Beoordelen en borgen buisleidingen en externe veiligheid

De toelatingsregels in het omgevingsplan moeten voldoende bescherming bieden tegen de externe veiligheidsrisico's. Het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) beschermt (zeer) kwetsbare gebouwen en locaties via instructieregels.

Dit betekent dat het toelaten van sommige buisleidingen in de buurt van kwetsbare gebouwen en locaties beoordeeld moet worden. Het gaat daarbij om buisleidingen met gevaarlijke stoffen die zijn aangewezen als milieubelastende activiteit in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Dit zijn buisleidingen voor:

• aardgas (buisleiding met uitwendige diameter van minimaal 50 mm en een druk van minimaal 1.600 kPa)
• andere stoffen dan aardgas (buisleiding met uitwendige diameter van minimaal 70 mm of een binnendiameter van minimaal 50 mm en druk van minimaal 1.600 kPa)
• gevaarlijke giftige stoffen
• warmte, als onderdeel van een warmtenet
• koude, als onderdeel van een koudenet

Meer informatie over de relevante buisleidingen staat op de pagina Milieubelastende activiteit buisleiding met gevaarlijke stoffen.

Bij buisleidingen voor gevaarlijke stoffen zijn verschillende risicozones van belang:

• plaatsgebonden risico
• aandachtsgebieden
• belemmeringengebieden

Plaatsgebonden risico

Bij het toelaten van buisleidingen voor gevaarlijke stoffen moeten gemeenten een grenswaarde voor het plaatsgebonden risico in acht nemen. Dit is een grenswaarde van 1 op de 1.000.000 per jaar. Dit geldt voor zeer kwetsbare gebouwen en kwetsbare gebouwen en locaties. (Zeer) kwetsbare gebouwen en kwetsbare locaties mogen niet binnen de PR-10-6-contour van een activiteit komen. In acht nemen van de grenswaarde voor het plaatsgebonden risico betekent dat de gemeente alleen van de grenswaarde mag afwijken onder de voorwaarden die in het Bkl staan.

Daarnaast moeten gemeenten rekening houden met een standaardwaarde voor het plaatsgebonden risico bij beperkt kwetsbare gebouwen en locaties. De standaardwaarde is 1 op de 1.000.000 per jaar. De risicocontour voor plaatsgebonden (afstand rondom een bron) varieert per bron.

De afstand voor het plaatsgebonden risico wordt berekend volgens het rekenvoorschrift omgevingsveiligheid van het Handboek Omgevingsveiligheid van het RIVM. Dit is geregeld in de Omgevingsregeling.

Meer informatie staat bij het thema externe veiligheid: Plaatsgebonden risico in het omgevingsplan.

Aandachtsgebieden

Er zijn 3 soorten aandachtsgebieden bij buisleidingen: voor brand, explosies en gifwolken. Deze aandachtsgebieden vormen samen 'schillen' met verschillende afstanden tot de risicobron:

• de binnenste schil is het brandaandachtsgebied
• daaromheen ligt het explosieaandachtsgebied
• de buitenste schil is het gifwolkaandachtsgebied

Bij het toelaten van buisleidingen moet de gemeente binnen de aandachtsgebieden rekening houden met het groepsrisico. Hierbij gaat het om de kans per jaar dat 10 of meer personen overlijden als rechtstreeks gevolg van een ongewoon voorval binnen een aandachtsgebied. Dit staat in het eerste lid van artikel 5.15 van het Bkl. De gemeente maakt een afweging of het groepsrisico aanvaardbaar is.

Aandachtsgebieden worden niet in het omgevingsplan aangewezen, maar gelden van rechtswege. De video Aandachtsgebieden Omgevingsplan legt uit wat aandachtsgebieden zijn.

Voorschriftengebied

De gemeente kan ter plaatse (van een deel) van het aandachtsgebied een voorschriftengebied aanwijzen in het omgevingsplan. In dit deel van het aandachtsgebied gelden dan aanvullende bouweisen voor nieuwbouw en vervangende nieuwbouw van beperkt kwetsbare, kwetsbare en zeer kwetsbare gebouwen. Het gaat om de extra bouweisen van paragraaf 4.2.14 van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Bijvoorbeeld extra eisen aan de brandwerendheid en de brandklasse van een gebouw.

Deze extra eisen gelden alleen voor nieuwbouw en niet voor bestaande gebouwen. Biedt het omgevingsplan binnen in een brand- of explosieaandachtsgebied de mogelijkheid voor het toelaten van nieuwe zeer kwetsbare gebouwen, dan moet de gemeente een voorschriftengebied opnemen.

Meer informatie staat bij het thema externe veiligheid: Aandachtsgebieden en voorschriftengebieden.

Belemmeringengebied buisleiding

Rondom buisleidingen met gevaarlijke stoffen geldt een belemmeringengebied van 5 m vanaf het hart van de leiding. Dit staat los van het plaatsgebonden risico en aandachtsgebied. Voor een buisleiding voor aardgas met een druk tussen 1.600 en 4.000 kPa is een belemmeringengebied van 4 m aan weerszijden van de buisleiding voldoende. Binnen dit belemmeringengebied zijn geen gebouwen toegestaan. Dit bouwverbod is nodig voor de bescherming en het onderhoud van de buisleiding.

Meer informatie staat bij het thema externe veiligheid: Belemmeringengebied buisleidingen met gevaarlijke stoffen.