Zoeken in deze site

Geitenhouderijen en gezondheid

Bij omwonenden van geitenbedrijven is een verhoogd risico op longontsteking gevonden. Dit in een straal van 1,5 tot 2 km rondom de bedrijven. Emissiebeperkende milieumaatregelen bij geitenhouderijen zijn nog niet mogelijk. Het is namelijk nog onduidelijk waardoor het verband tussen geitenhouderijen en een verhoogde kans op longontsteking verklaard kan worden.

Gezondheidseffecten

Het verband tussen geitenhouderijen en longontsteking blijkt uit verschillende Nederlandse studies binnen het onderzoek Veehouderij en gezondheid omwonenden (VGO). Bijvoorbeeld uit de vervolganalyses van de VGO-aanvullende studies in 2017 en de VGO-III deelresultaten in 2018. In het VGO-hoofdonderzoek waren hiervoor al aanwijzingen gevonden. Die zijn daarna nader onderbouwd over een langere periode.

Ook blijkt het verband in vergelijkbare mate aanwezig in het onderzoeksgebied in Utrecht, Gelderland en Overijssel (periode 2014-2017).

De Q-koortsuitbraak in 2007 heeft waarschijnlijk tijdens die eerste jaren (2007-2010) bijgedragen aan het verhoogde aantal longontstekingen. Maar het is geen verklaring van het verhoogde risico vanaf 2011. Want mensen met longontstekingen hadden bijvoorbeeld niet vaker een infectie met de Q-koortsbacterie doorgemaakt.

Gezien de onzekerheden rondom de oorzaken van het verhoogde risico op longontsteking rondom geitenbedrijven, is eerst meer onderzoek nodig in en om geitenhouderijen naar het voorkomen van, de samenstelling van, de uitstoot van en de verspreiding van (bio)-aerosolen en fijnstof. Dat is nodig, voordat advies mogelijk is over gerichte bedrijfsmaatregelen, volgens de VGO-onderzoekers.

Vervolgonderzoek

Er komt vervolgonderzoek naar de mogelijke oorzaak van het verhoogde aantal longontstekingen rondom geitenbedrijven. Informatie over de vervolgonderzoeken gaf minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit op 5 december 2017 in antwoord op vragen van de Tweede Kamer. In 2019 zijn vervolgonderzoeken gestart om te achterhalen waarom mensen die wonen in de buurt van geitenhouderijen vaker een longontsteking hebben.

Zie voor meer informatie de website van het RIVM en het Kennisplatform veehouderij en humane gezondheid.

Maatregelen

Op dit moment is het niet mogelijk om milieumaatregelen bij geitenhouderijen te verplichten, gericht op het voorkomen van gezondheidsrisico's. Het is namelijk nog onduidelijk waardoor de gezondheidseffecten veroorzaakt worden en welke factoren daarbij een rol spelen.

Het bevoegd gezag kan vanwege gezondheidsrisico's uit voorzorg al dan niet besluiten om wijzigingen of uitbreidingen wel of niet toe te staan. Dit is een bestuurlijke afweging. Ook bij het toestaan van woningen in de omgeving van een geitenhouderij maakt het bestuur een afweging tussen alle belangen.

Opslag van geitenmest

Voor de opslag van mest staan de eisen in paragraaf 4.83 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Vanwege Q-koorts zijn er aanvullende maatregelen voor de opslag van geitenmest. Mest uit de geitenstallen moet de geitenhouder of direct in een afgedekte vrachtwagen naar een erkend composteerbedrijf afvoeren, of na verwijdering uit de stal minstens 30 dagen luchtdoorlatend en afgedekt opslaan. Afdekken zorgt voor een composteringsproces waardoor de temperatuur van de mest zo ver stijgt dat het aantal Q-koortsbacteriën dat eventueel in de mest zit, sterk afneemt. Dit staat in artikel 2.76ih van het Besluit houders van dieren.

Luchtwassers

Er zijn luchtwassers voor geitenstallen. Het gaat bij geiten met name om het verminderen van de emissie van ammoniak. Bij geitenbedrijven is er weinig directe uitstoot van fijnstof. Er zijn op dit moment geen aanwijzingen dat luchtwassers bij geitenbedrijven helpen om gezondheidsrisico's bij omwonenden te verminderen.

Voorbereidingsbesluit

Uit voorzorg is het mogelijk om tijdelijk het oprichten of uitbreiden van geitenhouderijen te verbieden. Dit om te voorkomen dat risico’s voor de gezondheid van omwonenden toenemen zolang niet duidelijk is welke oorzaken hieraan ten grondslag liggen. De gemeente kan een voorbereidingsbesluit nemen in aanloop naar een wijziging van het omgevingsplan. De gemeente kan bijvoorbeeld tijdelijk alle bouwaanvragen voor nieuwe geitenstallen aanhouden. De provincie kan een voorbereidingsbesluit nemen in aanloop naar een wijziging van de omgevingsverordening.

Aan een voorbereidingsbesluit zit een termijn. De gemeente of provincie hoopt binnen de termijn van het voorbereidingsbesluit meer duidelijkheid te krijgen over de gezondheidsrisico's rondom geitenhouderijen. Zodat ze daarop beleid kan vaststellen over de ontwikkelingsruimte voor geitenhouderijen. Diverse provincies hebben via een voorbereidingsbesluit een bouwstop of moratorium ingesteld.

Meer informatie