Zoeken in deze site

Geitenhouderijen en gezondheid

Bij omwonenden van geitenbedrijven is een verhoogd risico op longontsteking gevonden. Dit in een straal tot 2 km rondom de bedrijven. Emissiebeperkende milieumaatregelen bij geitenhouderijen zijn nog niet mogelijk. Het is namelijk nog onduidelijk waardoor het verband tussen geitenhouderijen en een verhoogde kans op longontsteking precies verklaard kan worden.

Gezondheidseffecten

Het verband tussen geitenhouderijen en longontsteking blijkt uit verschillende Nederlandse studies binnen het onderzoek Veehouderij en gezondheid omwonenden (VGO, 2007 tot 2024).

De Q-koortsuitbraak in 2007 heeft waarschijnlijk tijdens die eerste jaren (2007-2010) bijgedragen aan het verhoogde aantal longontstekingen. Maar het is geen verklaring van het verhoogde risico vanaf 2011.

In 2019 zijn vervolgonderzoeken gestart om te achterhalen waarom mensen die wonen in de buurt van geitenhouderijen vaker een longontsteking hebben. Door COVID hebben de onderzoeken vertraging opgelopen, en begin 2025 heeft het RIVM de onderzoeksresultaten gepubliceerd. Er kwam niet één duidelijke oorzaak naar voren. Wel vonden de onderzoekers 23 bacteriën als mogelijke verklaring. Deze 23 bacteriën werden namelijk in de stallen van geitenhouderijen gevonden, maar ook in de omgeving en/of bij mensen die in de buurt wonen van de geitenhouderijen.

Maatregelen

Op dit moment is het niet mogelijk om milieumaatregelen bij geitenhouderijen te verplichten, gericht op het voorkomen van gezondheidsrisico's. Het is namelijk nog niet goed duidelijk waardoor de gezondheidseffecten veroorzaakt worden en welke factoren daarbij een rol spelen. Het kabinet vraagt de Gezondheidsraad in 2025 om verder advies.

Het bevoegd gezag kan vanwege gezondheidsrisico's uit voorzorg al dan niet besluiten om wijzigingen of uitbreidingen wel of niet toe te staan. Dit is een bestuurlijke afweging. Ook bij het toestaan van woningen in de omgeving van een geitenhouderij maakt het bestuur een afweging tussen alle belangen.

Opslag van geitenmest

Voor de opslag van mest staan de eisen in paragraaf 4.83 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Vanwege Q-koorts zijn er aanvullende maatregelen voor de opslag van geitenmest. Mest uit de geitenstallen moet de geitenhouder of direct in een afgedekte vrachtwagen naar een erkend composteerbedrijf afvoeren, of na verwijdering uit de stal minstens 30 dagen luchtdoorlatend en afgedekt opslaan. Afdekken zorgt voor een composteringsproces waardoor de temperatuur van de mest zo ver stijgt dat het aantal Q-koortsbacteriën dat eventueel in de mest zit, sterk afneemt. Dit staat in artikel 2.76ih van het Besluit houders van dieren.

Luchtwassers

Er zijn luchtwassers voor geitenstallen. Het gaat bij geiten met name om het verminderen van de emissie van ammoniak. Bij geitenbedrijven is er weinig directe uitstoot van fijnstof. Er zijn op dit moment geen aanwijzingen dat luchtwassers bij geitenbedrijven helpen om gezondheidsrisico's bij omwonenden te verminderen.

Voorbereidingsbesluit

Uit voorzorg is het mogelijk om tijdelijk het oprichten of uitbreiden van geitenhouderijen te verbieden. Dit om te voorkomen dat risico’s voor de gezondheid van omwonenden toenemen zolang niet goed duidelijk is welke oorzaken hieraan ten grondslag liggen. De gemeente kan een voorbereidingsbesluit nemen in aanloop naar een wijziging van het omgevingsplan. De gemeente kan bijvoorbeeld tijdelijk alle bouwaanvragen voor nieuwe geitenstallen aanhouden. De provincie kan een voorbereidingsbesluit nemen in aanloop naar een wijziging van de omgevingsverordening.

Aan een voorbereidingsbesluit zit een termijn. De gemeente of provincie hoopt binnen de termijn van het voorbereidingsbesluit meer duidelijkheid te krijgen over de gezondheidsrisico's rondom geitenhouderijen. Zodat ze daarop beleid kan vaststellen over de ontwikkelingsruimte voor geitenhouderijen. Diverse provincies hebben via een voorbereidingsbesluit een bouwstop of moratorium ingesteld.

Meer informatie