Verdringingsreeks: rangorde bij waterschaarste

De verdringingsreeks geeft een rangorde voor de verdeling van de hoeveelheid water bij waterschaarste. Dit is nodig omdat in periode van droogte een watertekort kan ontstaan.

Wat is de verdringingsreeks

De verdringingsreeks geeft een rangorde voor de verdeling van de hoeveelheid water bij waterschaarste. De verdringingsreeks bestaat uit 4 categorieën. De rangorde van belangen binnen de categorieën 1 en 2 is in het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) vastgelegd. Dit staat in artikel 3.14. Binnen de categorieën 3 en 4 legt het Bkl geen rangorde vast.

De provincie kan in de omgevingsverordening een rangschikking binnen categorie 3 en 4 vastleggen. Dit kan alleen binnen deze categorieën, maar niet tussen de categorieën.

Verdringingsreeks
categorie 1	categorie 2	categorie 3	categorie 4
veiligheid en voorkomen van onomkeerbare schade	nutsvoorzieningen (in verband met leveringszekerheid)	kleinschalig hoogwaardig gebruik	overige belangen (economische afweging, ook voor natuur)
stabiliteit van waterkeringen voorkomen van klink en zetting (veen en hoogveen) natuur, voor zover het gaat om onomkeerbare schade	drinkwatervoorziening energievoorziening	tijdelijke beregening kapitaalintensieve gewassen Verwerken van industrieel proceswater	scheepvaart landbouw natuur industrie waterrecreatie binnenvisserij drinkwatervoorziening (anders dan belang van leveringszekerheid) energievoorziening (anders dan belang van leveringszekerheid) overige belangen
gaat voor →	gaat voor →	gaat voor →	-

Doel van de verdringingsreeks

Door klimaatverandering neemt zowel de vraag naar water als het neerslagtekort in de zomer toe. Er is meer vraag, bijvoorbeeld voor beregening en koelwater. Het neerslagtekort leidt tot een lager waterpeil in rivieren en sloten. Er is ook minder grondwater beschikbaar. Dit heeft gevolgen voor sectoren die van water afhankelijk zijn. Voorbeelden zijn:

proceskoeling voor industrie: het water mag niet te warm zijn
landbouw: het water mag niet te zout zijn
scheepvaart: de waterdiepte is van belang
veiligheid van waterkering: veendijken die uitdrogen breken eerder door

Bij een watertekort kan de waterbeheerder niet meer aan de waterbehoeften voldoen. De verdringingsreeks geeft aan welke belangen voorrang krijgen bij het water dat nog beschikbaar is.

Waar geldt de verdringingsreeks

De verdringingsreeks geldt voor alle oppervlaktewateren. Op grond van artikel 7.13 Bkl kan de provincie in de omgevingsverordening de rangorde van categorie 3 en 4 ook van toepassing verklaren op grondwater. Alle waterbeheerders moeten hiernaar handelen. Dit betekent dat de verdringingsreeks doorwerkt:

als in een andere dan de eigen regio een watertekort heerst, en
als die andere regio afhankelijk is van water dat via de eigen regio wordt aangevoerd

Voorbeeld: in Groningen treedt een tekort aan water op. Het IJsselmeer bevat nog voldoende water om dit aan te vullen. De waterbeheerder in Friesland is dan verplicht om het IJsselmeer water ook door te voeren naar Groningen.

Wanneer geldt de verdringingsreeks

De verdringingsreeks geldt bij een watertekort. Het is ter beoordeling van de waterbeheerder (Rijkswaterstaat of het waterschap) of er feitelijk sprake is van een tekort. De uitkomst van de beoordeling heeft nog geen rechtsgevolg. Ook feitelijk handelen naar aanleiding van de constatering dat er watertekort is, heeft geen rechtsgevolgen. Rechtsgevolgen ontstaan pas als de waterbeheerder besluiten neemt.

Verdringingsreeks bij nutsvoorzieningen

De categorie nutsvoorzieningen in de verdringingsreeks bevat de drinkwatervoorziening en de energievoorziening. Waar de leveringszekerheid niet in gevaar is, wordt de drinkwatervoorziening en energievoorziening meegewogen binnen categorie 4 van de reeks.

Onder energievoorziening vallen zowel grote als kleine energiecentrales. Dit heet centraal vermogen. Ook industriële voorzieningen en andere leveranciers (decentraal vermogen) vallen hieronder.

Kleinschalig hoogwaardig gebruik

Bij kleinschalig hoogwaardig gebruik gaat het om proceswater en beregening van gewassen waar veel geld mee gemoeid is. Het gaat om:

gewassen waarbij een totale mislukking van de oogst dreigt door watertekorten
situaties waarin relatief weinig water grote schade kan voorkomen

Deze beregening van deze kapitaalintensieve gewassen is een uitzondering op de landbouw die onder categorie 4 'overige belangen' valt.

Overige belangen

De belangen van drinkwatervoorziening, energievoorziening en landbouw vallen in categorie 4 voor zover ze niet onder een andere categorie vallen. Onder overige belangen valt onder meer de waterkwaliteit in stedelijk gebied.

Landelijk Draaiboek Waterverdeling en Droogte

In het Landelijk Draaiboek Waterverdeling en Droogte (pdf, 1.6 MB) staat hoe crisispartners informatie uitwisselen, maatregelen afstemmen en de communicatie aanpakken.

Afwijking van het Europese beleid

De verdringingsreeks in Nederland wijst veiligheid en onomkeerbare schade als hoogste categorie aan. De verdringingsreeks wijkt daarmee af van de mededeling van de Europese Commissie over waterschaarste en droogte. Daarin noemt de Commissie drinkwater als hoogste belang bij waterschaarste. In Nederland kan droogte echter gevolgen hebben voor de veiligheid. Dit rechtvaardigt de afwijking van het Europese beleid.