Winning oppervlaktedelfstoffen

Oppervlaktedelfstoffen

Oppervlaktedelfstoffen zijn natuurlijke grondstoffen die uit de ondergrond nabij het oppervlak worden gedolven. Deze worden in veel gevallen gewonnen in oppervlaktewater. Het gaat hierbij om de binnenwateren en de zee. Oppervlaktedelfstoffen kunnen worden gewonnen zonder dat ondergrondse mijnbouw nodig is. Voorbeelden zijn:

• Suppletiezand voor kustversterking en ophoogzand voor gebruik in West-Nederland, vooral gewonnen in de Noordzee.
• Klei, grind en beton- en metselzand, vaak gewonnen in de uiterwaarden van de rivieren.

Beleid delfstoffenwinning: slimme combinatie van functies

De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) zegt dat de winning van delfstoffen betrouwbaar, betaalbaar, ecologisch haalbaar en veilig moet kunnen plaatsvinden. Om dit te bereiken wordt de winning van oppervlaktedelfstoffen vaak gecombineerd met andere functies, zoals rivierverruiming, natuurontwikkeling, woningbouw, aanleg van waterbergingen en vaargeulen. Hiermee wordt ook het afwegingsprincipe uit de NOVI gevolgd dat combinaties van functies voor enkelvoudige functies gaan.

Voorbeelden van projecten met functiecombinatie:

• Het project Grensmaas. De opbrengsten van grindwinning worden gebruikt voor verruiming en inrichting van de rivier. Ook het ontgrondend bedrijfsleven zet sterk in op het winnen van grondstoffen in combinatie met andere functies en wil dit graag gebiedsgericht doen in samenspraak met bewoners en gebruikers.
• De Bemmelse Waard. Hier zijn belangen natuur, waterbeheer, delfstoffen en baksteenfabriek gecombineerd.

Met de NOVI geeft het Rijk een langetermijnvisie op de toekomst en de ontwikkeling van de leefomgeving in Nederland. Voor de Noordzee geldt de opgave om te zorgen voor voldoende zandwinningslocaties. Deze zijn nodig om in de zandbehoefte te voorzien voor het handhaven van het kustfundament van de Noordzee. Dit gebeurt in goede afstemming met andere functies op zee en aan de kust. Overigens gaat de Nota Ruimte de huidige NOVI vervangen, waarschijnlijk in 2026.

Wet- en regelgeving voor het winnen van oppervlaktedelfstoffen

Omgevingsvergunning ontgrondingsactiviteit

Om oppervlaktedelfstoffen te winnen is vaak een omgevingsvergunning voor een ontgrondingsactiviteit nodig. Deze vergunningplicht staat in artikel 5.1, eerste lid, onder c van de Omgevingswet.

In het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) is een beperkt aantal uitzonderingen op de vergunningplicht opgenomen:

• Voor ontgrondingen in de rijkswateren staan deze in artikel 6.28 (rijkswateren, anders dan de Noordzee) en in artikel 7.27 (Noordzee) van het Bal.
• Voor ontgrondingen op land, in regionale wateren en in een winterbed van een rivier in beheer bij het Rijk staan de uitzonderingen in artikel 16.7 van het Bal.

Door een combinatie van werkzaamheden kan het zijn dat een aparte omgevingsvergunning voor een ontgrondingsactiviteit niet nodig is. Het aanleggen, onderhouden, veranderen of verwijderen van watergangen door of namens de waterbeheerder is bijvoorbeeld uitgezonderd van de vergunningplicht. Als de winning van delfstoffen gecombineerd wordt met bijvoorbeeld een uiterwaardverlaging, dan valt de ontgronding onder deze uitzondering.

In de Beleidsregels ontgrondingen in rijkswateren zijn nadere regels voor de winning van diverse oppervlaktedelfstoffen vastgelegd.

Projectbesluiten

Als de delfstoffenwinning gecombineerd wordt met de aanleg of wijziging van een waterstaatswerk, zoals een uiterwaardverlaging, dan kan een projectbesluit nodig zijn. Dit is mogelijk het geval als de delfstoffenwinning onderdeel uitmaakt van een groter project.

Zie meer over het projectbesluit op de pagina Waterstaatswerk aanleggen of wijzigen.

Omgevingsvergunning of melding beperkingengebiedactiviteit waterstaatswerk

De winning van oppervlaktedelfstoffen bij oppervlaktewater of een waterkering is vaak ook een beperkingengebiedactiviteit met betrekking tot een waterstaatswerk.

Rijkswaterstaatswerken

Voor een beperkingengebiedactiviteit bij een Rijkswaterstaatswerk geldt op basis van artikel 5.1, tweede lid, onder f, onder 2° van de Omgevingswet een vergunningplicht als dit in het Bal is bepaald. Hierbij wordt een verschil gemaakt tussen de rijkswateren anders dan de Noordzee (H6 Bal) en de Noordzee (H7 Bal).

Ontgronden in het beperkingengebied van een waterkering in beheer bij het Rijk is altijd vergunning- of projectbesluitplichtig.

Rijkswater, anders dan de Noordzee

Het Bal geeft in artikel 6.29 aan dat voor grondverzet bij een rijkswater alleen terreinophoging vergunningplichtig is. Voor ontgraven bij een rijkswater is geen omgevingsvergunning voor een beperkingengebiedactiviteit nodig. Wel geldt hiervoor een meldingsplicht. Dit staat in artikel 6.31 van het Bal. Het onderhouden of herstellen van een waterstaatswerk door de waterbeheerder wordt niet gezien als een beperkingengebiedactiviteit bij een waterstaatswerk. Hiervoor geldt dus ook geen meldingsplicht. Dit volgt uit artikel 6.27, derde lid, van het Bal.

Noordzee

Voor de Noordzee zijn vergunningplichten voor grondverzet aangewezen in artikel 7.28 van het Bal. Relevante vergunningplichtige activiteiten zijn:

• In de zone tussen de duinvoet en de laagwaterlijn van de Noordzee (artikel 7.28, tweede lid, onder b van het Bal): ‘het verplaatsen van meer dan 20 m3 per strekkende meter zand op het strand.’
• In de zone buiten de duinvoet en laagwaterlijn van de Noordzee (artikel 7.28, eerste lid, onder b van het Bal): ‘het verrichten van een handeling die een landwaartse verplaatsing van de kustlijn tot gevolg kan hebben.’

Op basis van artikel 7.29 van het Bal geldt een meldingsplicht voor grondverzet in het beperkingengebied van de Noordzee, op het moment dat geen omgevingsvergunning nodig is.

Voor de Noordzee wordt het onderhouden of herstellen van een waterstaatswerk namens de waterbeheerder niet gezien als een beperkingengebiedactiviteit bij een waterstaatswerk. Hiervoor geldt dus ook geen meldingsplicht. Dit staat in artikel 7.26, derde lid, van het Bal.

Zie de beleidslijn kust voor het bestaande beleid voor de kust en de verdeling van verantwoordelijkheden tussen verschillende overheden.

Waterkering in beheer bij het Rijk

Ontgraven in het beperkingengebied van een waterkering die in beheer is bij het Rijk, is vergunning- of projectbesluitplichtig. Zie artikel 6.30 van het Bal en artikel 5.46 van de Omgevingswet.

Regels van het waterschap

Het Bal bevat geen regels voor het winnen van oppervlaktedelfstoffen bij een waterstaatswerk dat in beheer is bij het waterschap. De regels hiervoor staan in de waterschapsverordening. De regelgeving voor het winnen van delfstoffen verschilt per waterschap. Raadpleeg de specifieke waterschapsverordening om te kijken of er een vergunningplicht, meldplicht of algemene regels gelden.

Milieubelastende activiteit

Voor een milieubelastende activiteit geldt op basis van artikel 5.1, tweede lid, onder b van de Omgevingswet een vergunningplicht als dit in het Bal is bepaald.

In artikel 3.111 van het Bal is het winnen van steen, mergel, zand, grind of kalk aangewezen als milieubelastende activiteit. Paragraaf 3.4.5 van het Bal is hierop van toepassing. In artikel 3.115 van het Bal is het exploiteren van een milieubelastende installatie voor het winnen van steen, mergel, zand, grind of kalk als vergunningplichtig aangewezen. Paragraaf 3.4.5 van het Bal geeft ook aan welke regels uit andere paragrafen van het Bal nog meer van toepassing zijn. Dit is afhankelijk van de bijkomende activiteiten voor de delfstoffenwinning. In artikel 3.117 staat de plicht om het bevoegd gezag te informeren over de milieubelastende activiteiten.

De hoofdstukken uit het Bal over mijnbouw zijn hier niet van toepassing. Het winnen van oppervlaktedelfstoffen valt niet onder de term mijnbouw. Delfstoffenwinning is pas mijnbouw op het moment dat een boorgat, tunnel, schacht of ander ondergronds werk wordt toegepast (dit volgt uit de Mijnbouwwet).

Meer informatie

• Olie- en gaswinning
• Oppervlaktedelfstoffenwinning
• NL Olie- en Gasportaal