Projectbesluit en grondwater

Effecten van projecten op grondwater

In artikel 9.1 van het Besluit kwaliteit leefomgeving staat dat het bij een projectbesluit verplicht is om de waterbelangen mee te wegen (‘Watertoets’). Dat gaat dus ook om de grondwaterbelangen. Een project met een publiek belang, waarvoor het Rijk, de provincie of een waterschap een projectbesluit vaststelt, kan invloed hebben op het grondwater. Dat kan zowel gaan om de kwantiteit van het grondwater (de grondwaterstand) als de kwaliteit. Zo heeft bijvoorbeeld de aanleg van tunnels voor spoorwegen of snelwegen vaak een grote invloed op de grondwaterstroming. De tunnelbak houdt het grondwater tegen, zodat aan de ene kant een verhoging van de grondwaterstand kan optreden en aan de andere kant een verlaging van de grondwaterstand. Bij de voorbereiding van het projectbesluit moet de bevoegde overheid daarom onderzoek laten uitvoeren naar de waterhuishoudkundige toestand. En als de effecten van het project op de grondwaterstand niet aanvaardbaar zijn, moet het projectbesluit maatregelen bevatten om die effecten te beperken of ongedaan te maken. Dat kan bijvoorbeeld door extra drainage aan te leggen of door actief grondwaterpeilbeheer.

Effecten op de kwaliteit van het grondwater kunnen vooral ontstaan door het verplaatsen van bestaande grondwaterverontreinigingen. Zo kan een bronbemaling voor de realisatie van een project verontreinigd grondwater aantrekken, waardoor de grondwaterverontreiniging een groter gebied gaat beïnvloeden. Dit kan worden tegengegaan door retourbemaling toe te passen. Als een project wordt uitgevoerd in een grondwaterbeschermingsgebied, zullen er aanvullende regels gelden ter bescherming van het grondwater dat voor de drinkwaterwinning wordt gebruikt. Het is de taak van de provincie om regels te stellen over het beheer van grondwaterverontreinigingen en de bescherming van het grondwater in grondwaterbeschermingsgebieden. Lees meer over grondwater in de omgevingsverordening.

Projectbesluit voor verbetering grondwater

Provincies en waterschappen kunnen een projectbesluit vaststellen voor projecten die tot doel hebben om grondwaterlichamen kwantitatief of kwalitatief te verbeteren. Voor waterschappen vloeit dit voort uit artikel 5.44 lid 4 in samenhang met artikel 2.17 lid 1 onder a van de Omgevingswet. Dat maakt het mogelijk om projectbesluiten vast te stellen voor de uitvoering van de taken van het waterschap op het gebied van het beheer van watersystemen (waartoe ook grondwaterlichamen behoren). Provincies baseren hun bevoegdheid voor projectbesluiten op artikel 5.44 lid 3 Omgevingswet.
Een projectbesluit dat specifiek over grondwater gaat is vooral denkbaar in het kader van de versterking of verbetering van natuurgebieden. In 2021 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een uitspraak project Leegveld gedaan die goed laat zien hoe de grondwaterbelangen worden meegenomen in dit project. Dit project heeft tot doel om de achteruitgang van het restant aan hoogveen als gevolg van verdroging en stikstofdepositie te stoppen en het hoogveen te herstellen. De beide besluiten die daarvoor zijn genomen, een projectplan Waterwet en een inpassingsplan Wet ruimtelijke ordening, worden in het nieuwe stelsel vervangen door het projectbesluit. In de uitspraak komen zowel de effecten op de kwantiteit als de kwaliteit van het grondwater aan de orde.