Habitat en connectiviteit voor vis
Het stroomgebied van het Noordzeekanaal vormt een uniek leefgebied voor zowel stand- als trekvissen. Dit komt door de overgang van zout naar zoet water, waardoor trekvis zich fysiologisch kan aanpassen. Ook is er plek voor zee-, brakwater- en zoetwatervissen. En er is de verbinding met het achterland, waar trek- en standvissen kunnen opgroeien of zich kunnen voortplanten.
De groeiende druk op het Noordzeekanaal door ontwikkelingen in scheepvaart, havenactiviteiten, woningbouw en recreatie brengt zowel uitdagingen als kansen met zich mee voor de vissen.
Vissen zijn een indicator voor een gezond watersysteem en spelen een cruciale rol in de voedselketen. In een gebied waar menselijke druk hoog is, is het essentieel om ruimte te geven aan de onderwaternatuur. Het rapport Habitat en connectiviteit voor vis in Noordzeekanaal en ommelanden brengt de kansen in kaart voor habitatontwikkeling en migratieroutes voor stand- en trekvissen in het Noordzeekanaal en ommelanden. Dit levert input in beleidsprogramma's en daarmee koppelkansen met ontwikkelingen die plaats gaan vinden rondom het Noordzeekanaal.
Voor deze studie zijn bestaande beleidsdocumenten en eerdere maatregelen voor vismigratie en waterkwaliteit geïnventariseerd en geanalyseerd. Daarnaast zijn in werksessies de huidige knelpunten in kaart gebracht en zijn er verbeterkansen geïdentificeerd door betrokken partijen. De verzamelde input is verwerkt in kaarten en tabellen met aandacht voor visconnectiviteit, habitat en beleid.
Huidige situatie en maatregelen ter verbetering
Om de waterkwaliteit en visstand in het Noordzeekanaal en de ommelanden te verbeteren, worden diverse maatregelen genomen binnen (vis)beleid, de Kaderrichtlijn Water (KRW) en andere programma's.
Connectiviteit
Vissen migreren om voedsel, leefgebied en voortplantingslocaties te bereiken. Daarom is het essentieel dat leefgebieden tussen het Noordzeekanaal en de achterliggende boezems en polders goed met elkaar verbonden zijn. De afgelopen jaren zijn al veel vispassages aangelegd, maar niet alle knelpunten in visroutes zijn hiermee opgelost. Vispassages werken niet allemaal optimaal en er liggen kansen voor het realiseren van cruciale verbindingen.
Habitat
Vissen hebben ook geschikte habitat nodig om te overleven. Dit omvat plekken waar ze zich kunnen verschuilen, voedsel kunnen vinden en zich kunnen voortplanten. Vishabitat bestaat vaak uit ondiepe, plantenrijke oevers, maar ook structuren zoals dood hout, steenstort en kunstriffen dragen bij aan een gezond ecosysteem.
De focus lag lange tijd op het oplossen van vismigratieknelpunten, maar de aandacht verschuift ook naar het verbeteren van leefgebieden. Dit gebeurt bijvoorbeeld door de aanleg van natuurvriendelijke oevers, waterplanten en onderwaterstructuren die schuil- en paaiplaatsen bieden en de verbetering van boezemsystemen door KRW-maatregelen. Daarnaast is er gezocht naar nieuwe kansen en locaties voor de ontwikkeling van vishabitat.
Impulsen voor visbeleid
Naast concrete maatregelen voor visconnectiviteit en habitat is het belangrijk om visvriendelijke oplossingen structureel in beleid op te nemen. Dit zorgt ervoor dat nieuwe ontwikkelingen automatisch bijdragen aan een beter leefgebied voor vissen. Er liggen kansen in het beleid op het gebied van natuurinclusief bouwen bij ruimtelijke ontwikkelingen. Bijvoorbeeld bij nieuwe woningbouw- en recreatieprojecten kan waternatuur direct worden meegenomen, door visvriendelijke oevers en waterberging.
Verkenning programma's
Het Noordzeekanaalgebied staat onder druk door nieuwe havenactiviteiten, woningbouw en recreatieontwikkeling. Om deze in balans te houden, worden diverse beleidsprogramma's ingezet. In de studie is gekeken naar programma's die kansen bieden voor visconnectiviteit en habitatontwikkeling. De meest kansrijke programma's zijn NOVEX NZKG, PPLG, NNN, N2000, Groenblauwe dooradering, Regiodeal MRA West, Collectief Natuurinclusief en PAGW. Deze plannen zijn gericht op ruimtelijke ontwikkeling, water- en natuurbeheer. De programma's bieden concrete mogelijkheden om visvriendelijke maatregelen te integreren in ruimtelijke en ecologische plannen. Hierdoor wordt en blijft het Noordzeekanaal een gezonder leefgebied voor vissen.
Naar een visrijk Noordzeekanaalgebied
Om het Noordzeekanaalgebied toekomstbestendig te maken voor vissen is het essentieel om maatregelen voor habitat en connectiviteit te koppelen aan lopende beleidsprogramma's. De grootste kans ligt in het zichtbaar maken van het belang van vis binnen ruimtelijke ontwikkelingen. Door het belang zichtbaar, beleefbaar en krachtig te maken, worden er maatregelen genomen die bijdragen aan een gezonde en duurzame onderwaterwereld.
Daarnaast is het belangrijk dat natuurinclusief ontwikkelen niet alleen over land gaat. Neem ook het water mee, zodat vis en waternatuur structureel worden geïntegreerd in ruimtelijke ontwikkelingen. Bovendien speelt de ontwikkeling van groenblauwe dooradering een sleutelrol in het hebben van goede verbindingen en een geschikt leefgebied wat bijdraagt aan een gezonde visstand. Het is cruciaal om de connectiviteit te monitoren en te verbeteren en informatie daarover de delen. Blijft de onderwaternatuur van het Noordzeekanaal behouden (en verbetert deze zelfs)? Of verdwijnt deze onder druk van stedelijke en economische ontwikkelingen?
Meer informatie
Voor meer informatie, zie het rapport: Habitat en connectiviteit voor vis in Noordzeekanaal en ommelanden.