KRW-opgave ecologie
Bij de ecologische doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) gaat het in de eerste plaats om de 4 biologische kwaliteitselementen vis, macrofauna, fytoplankton en overige waterplanten. Hiervoor worden op dit moment de doelen van de KRW niet overal behaald. Daarnaast gaat het om de nutriëntenconcentraties stikstof en fosfor, die in bepaalde gebieden hoger zijn dan de normen. Daarmee zijn zij ook een belangrijke oorzaak voor het niet behalen van de biologische doelen.
Uit recente meetgegevens volgt dat er in de periode 2009-2021 verbetering optrad voor alle 4 biologische kwaliteitskenmerken, maar dat er sindsdien sprake is van stagnatie. Zie de Nitraatrapportage voor meer informatie over de ontwikkeling in nutriëntenconcentraties. Daarin is opgenomen dat sinds de jaren negentig de hoeveelheid stikstof en fosfor in het grond- en oppervlaktewater sterk is gedaald. Hierdoor is de waterkwaliteit verbeterd. Sinds 2012 is deze daling voor oppervlaktewater gestopt.
Prognoses ontwikkeling waterkwaliteit
In de prognoses voor nutriënten en biologische kwaliteitselementen is ingeschat hoe de waterkwaliteit zich ontwikkelt op basis van het voorgenomen beleid en de maatregelen. De resultaten laten zien dat er verbeteringen te verwachten zijn, als alle maatregelenprogramma's uit de stroomgebiedbeheerplannen worden uitgevoerd. En als het 7e actieprogramma Nitraatrichtlijn en de derogatiebeschikking worden uitgevoerd en voortgezet. Het doelbereik voor stikstof stijgt dan naar 61% van de waterlichamen, waarmee het naar verwachting voldoet aan de norm in 2027. Voor fosfor stijgt het doelbereik naar verwachting tot 57% van de waterlichamen.
Door verbetering van de toestand voor nutriënten verbetert ook de biologische toestand. De prognoses van de biologische kwaliteitselementen verschillen wel aanzienlijk per regio.
Oorzaken niet behalen ecologische doelen
De belangrijkste oorzaken dat de ecologische doelen niet worden behaald, zijn te hoge nutriëntenconcentraties (vooral in de regionale wateren) en knelpunten in de (onnatuurlijke) inrichting en het beheer. Tot slot hebben klimaatverandering en exoten invloed op de ecologische doelen.
Nutriënten
Ongeveer de helft van de nutriëntenbelasting is afkomstig uit de landbouw. De belangrijkste bron van nutriënten is de af- en uitspoeling van meststoffen van het land. Daarnaast slaat agrarische stikstof uit de lucht neer in het water. Dit is niet alleen een knelpunt voor de KRW-doelen. Ook doelen uit de Nitraatrichtlijn worden nog niet behaald. Dit zijn de doelen die zich richten op het beperken van de agrarische belasting van het grondwater en op het voorkomen van eutrofiëring van het oppervlaktewater. Het aandeel van rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi's) in de totale nutriëntenbelasting is fors lager. Hiervoor geldt dat aan de vereisten uit de Richtlijn Stedelijk Afvalwater wordt voldaan. Toch kunnen rwzi's nog wel een belemmering vormen voor het behalen van de KRW-doelen, doordat niet alle nutriënten uit het rioolwater gezuiverd (kunnen) worden. Riooloverstorten kunnen lokaal en tijdelijk invloed hebben op de nutriëntenconcentraties in een bepaald waterlichaam, maar zijn op de totale belasting gezien geen bron van betekenis.
Voor een deel van de regionale waterlichamen geldt dat bovenstroomse belasting met nutriënten vanuit het buitenland nog mede een belemmering vormt voor het bereiken van de Nederlandse doelen. Dit komt doordat de concentraties in het binnenkomende water boven de norm liggen. Andersom zorgt soms het binnenkomende schonere water uit het buitenland juist voor verdunning van nutriëntenconcentraties.
Inrichting en beheer
De meeste waterlichamen in Nederland zijn sterk veranderd of kunstmatig aangelegd. bijvoorbeeld door bedijking of veenontginning. Hierdoor gelden hier niet dezelfde ecologische doelen als voor natuurlijke wateren. Bij het bepalen van de doelen hebben de waterbeheerders hiermee rekening gehouden. Zij kijken naar maatregelen om het systeem natuurlijker in te richten, zonder daarbij significante schade aan essentiële gebruiksfuncties toe te brengen, zoals waterveiligheid en scheepvaart. Het gaat hierbij onder meer om de aanleg van natuurvriendelijke oevers, nevengeulen, vispassages en het laten hermeanderen (opnieuw kronkelen) van beken. De hoogte van de doelen is vervolgens mede bepaald op basis van de verwachte effecten van deze maatregelen.
Inmiddels is een groot deel van de sinds 2009 afgesproken maatregelenprogramma’s uitgevoerd, zoals opgenomen in de stroomgebiedbeheerplannen. Het effect van deze maatregelen heeft tijd nodig om volledig in te kunnen treden. Daarnaast kan het effect van maatregelen op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten te hoog of te laag zijn ingeschat. Of mogelijk zijn maatregelen niet optimaal uitgevoerd, waardoor ze niet het volledige verwachte effect hebben.
Meer informatie
Het Koepelrapport Tussenevaluatie KRW geeft een overzicht van de doelen, metingen en prognoses van de Kaderrichtlijn Water. Lees hier meer over op Tussenevaluatie KRW.