Water en Bodem Utrecht
'Unieke watermakelaars koppelen boeren'
Watermakelaars in het werkgebied van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) en waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV), stimuleren boeren maatregelen te nemen om de waterkwaliteit te verbeteren en bodemdaling te remmen. Ook brengen de watermakelaars ‘buur’boeren samen om in 1 gebied maatregelen te nemen, zodat effecten op water en bodem in het gebied zichtbaarder en effectiever worden.
Fruittelers en veehouders kunnen via Subsidieregeling HDSR en Subsidieregeling AGV een aanvraag indienen. William Neefjes en Niels Lenting, beiden van HDSR, en watermakelaar Harold Vlooswijk (veehouder) vertellen met energie over hun ervaringen met de regeling. En wat andere initiatiefnemers daarvan kunnen leren.
Buurboeren koppelen
Watermakelaar zijn is een unieke rol. Harold licht enthousiast toe: 'Als bemiddelaar tussen boeren en waterschap leg ik uit wat de maatregelen inhouden en hoe de procedure werkt. Ik voer gesprekken aan de keukentafel om mijn collega-boeren goed te informeren en vragen te beantwoorden.' Niels vult aan: 'De watermakelaar heeft ook een rol als aanjager om boeren samen te brengen. Daarmee willen we bereiken dat zoveel mogelijk boeren tegelijk maatregelen nemen die water of bodem verbeteren. Dat vergroot het effect enorm.' Een vergoeding voor de inzet van de watermakelaars loopt via agrarische collectieven (ANV’s). De watermakelaars leggen over hun werkzaamheden verantwoording af aan het collectief.
Laagdrempelig en simpel
Waterschappen AGV en HDSR zagen dat veel boeren wel initiatieven wilden nemen, maar dat niet konden: de POP3-regeling richt zich op relatief grote investeringen. 'Daarnaast waren we in ons gebied met studiegroepen bezig (Polderkennis op Peil), maar gebrek aan subsidiegeld belemmerde de verdere ontwikkeling. Terwijl we wel het waterbewustzijn willen vergroten en zoveel mogelijk boeren willen bereiken', vertelt Niels. De regeling ‘Regionaal partnerschap water en bodem’ richt zich op een bijdrage aan kleinschalige bovenwettelijke investeringen die de boer zelf doet.
Aan niet-opbrengstverhogende maatregelen draagt het waterschap het meest bij: zo’n 75%. Maatregelen die de bedrijfsopbrengst vergroten zijn voor 40% subsidiabel. William zegt trots: 'Het resultaat is een laagdrempelige, simpele regeling met een duidelijk gezicht. Er staat geen flitsende website achter de regeling, maar de doelen van de regeling halen we prima.'
Écht samen aan de slag
Niels Lenting constateert dat met de subsidieregeling veel boeren bereikt zijn. 'De watermakelaars hebben daarbij een cruciale rol gespeeld. Zij hebben de regeling bij veel nieuwe boeren geïntroduceerd. En we zijn écht samen met boeren aan de slag.'
Aan het einde van de regeling in 2021 verwacht HDSR dat 15% van de fruittelers en veehouders bereikt zijn. Wél is het moeilijk directe effecten vast te stellen met het meten van de waterkwaliteit. 'Het gaat om kleine beetjes vooruit, maar dat is ook een effect', aldus projectleider William Neefjes.
Mooie bijvangst
De regeling is in 2018 gestart, met als doel bodemdaling te remmen en waterkwaliteit te verbeteren. Harold licht toe dat fruittelers ook aanvragen hebben ingediend die bijdragen aan waterbesparing: 'Door druppelbevloeiing dicht bij de stam en wortels worden meststoffen (nutriënten) beter benut. Dat draagt bij aan verbeteren van de waterkwaliteit én aan sparen van water. Bodemsensoren meten de benodigde waterhoeveelheid.' Niels voegt toe: 'De regeling was niet zo breed ingezet, maar waterverbruik verminderen is een mooie bijvangst.'
Concreet en snel
Watermakelaar Harold vindt de regeling van HDSR en AGV heel relevant voor boeren. 'Het gaat om hele concrete, kleinere maatregelen zoals drinkbakken voor koeien. Die voorkómen dat het vee de slootkant vertrapt. De regeling is makkelijk te overzien, met een korte doorlooptijd en een duidelijk beginmoment. Binnen een paar weken heeft de aanvrager de uitslag. Minder laagdrempelige maatregelen zoals precisiebemesting of spuitvoorzieningen zijn ook mogelijk.' Harold - in het dagelijks leven veehouder - heeft zelf ook meegedaan met de regeling en is heel enthousiast.
Wat zijn de succesfactoren?
William, Harold en Niels hebben veel geleerd van de subsidieregeling. Vanuit hun ervaring geven zij een aantal leerpunten mee. Deze delen ze graag met andere initiatiefnemers:
- Met een laagdrempelige regeling zijn veel agrariërs actief en enthousiast te krijgen voor verbeteren van de waterkwaliteit.
- Per boer gaat het om kleine bedragen, € 5.000 per jaar en per type maatregel, met een maximum van € 10.000 per boer over meerdere jaren. Voor bodemdalingmaatregelen (alleen in het gebied van HDSR) liggen de bedragen fors hoger, namelijk € 30.000.
- De provincie Utrecht stelt voor iedere € 100.000 die de waterschappen als subsidie geven, ook € 100.000 beschikbaar. Dit is voor 3 jaar, dus in totaal leggen zij eenzelfde bedrag neer.
- De opzet van de regeling vraagt veel juridische inzet om zaken goed geregeld te krijgen. Dat was nodig om de aanbestedingsregels voor watermakelaars ‘waterdicht’ te maken.
- HDSR en AGV evalueren de regeling elk jaar samen met de watermakelaars. De maximale subsidiebedragen voor enkele veelvoorkomende maatregelen zijn naar beneden bijgesteld en onduidelijke maatregelen zijn beter beschreven.
- Het vanuit boerenperspectief communiceren via watermakelaars werkt goed. Het is een ‘win-win-win’-aanpak voor de boer, de watermakelaar én het waterschap.
- Het verschil in deelname van boeren per gebied zit ‘m in de organisatiegraad. In het westen van HDSR-werkgebied loopt al jaren het kennisdelen project Polderkennis op Peil. Dat draagt bij aan een grotere bekendheid. In het oosten lag deelname aan de regeling in de eerste jaren lager, maar neemt toe naarmate daar ook de bekendheid van de regeling toeneemt.
- Tenslotte: de concreetheid van de maatregelen in de regeling is belangrijk. Kies voor maatregelen die makkelijk toepasbaar zijn in de boerenpraktijk!
Meer informatie?
Harold Vlooswijk, watermakelaar (e-mail: harold.vlooswijk@hotmail.com).