Ruimtelijk beleid en grondwater

Grondwater

In de omgevingsvisie moeten ruimtelijke ontwikkelingen afgestemd worden op het aanwezige grondwatersysteem. En op de daaruit voortvloeiende grondwaterproblematiek (hoge/lage grondwaterstand). Voor specifieke gebieden kan dan bijvoorbeeld worden aangegeven of het belangrijk is bij ontwikkelingen rekening te houden met grondwater. Soms zijn in bepaalde gebieden nieuwe ontwikkelingen uitgesloten. Het belang van het grondwater (bijvoorbeeld drinkwaterwingebied) weegt dan zwaarder dan het belang van de nieuwe ontwikkelingen.

Het ruimtelijke grondwaterbeleid gaat bijvoorbeeld over voldoende ruimte voor waterberging en drinkwaterwinning en voor meer gebruik van bodemenergie. Het is in dat kader belangrijk dat er aandacht is voor grondwater bij locatiekeuze en gebiedsinrichting. Op die manier kan worden voorkomen dat functies die snel last hebben van hoge grondwaterstanden in gebieden worden gepland met een hoge grondwaterstand. Deze gebieden zijn vaak wel geschikt voor natuurontwikkeling of openbaar groen en kunnen voor die functies aangewezen worden. Met voldoende ruimte voor water in een gebied kunnen hoge grondwaterstanden worden tegengegaan.

Functies van grondwater

Hieronder worden twee belangrijke functies van grondwater besproken die invloed hebben op ruimtelijke ontwikkelingen:

• open bodemenergiesystemen
• drinkwaterbelang

Open bodemenergiesystemen

Bij open bodemenergiesystemen wordt energie aan grondwater onttrokken. Dit grondwater wordt opgepompt uit een of meerdere bronnen. Het ondergrondse ruimtegebruik van een open systeem kan (veel) groter zijn dan het bebouwde perceel. In gebieden met een hoge bouwdichtheid kunnen deze systemen elkaar daardoor (ver)hinderen. Bij ruimtelijke ontwikkelingen moet dus rekening worden gehouden met bodemenergiesystemen.

Drinkwaterbelang

Voor het veiligstellen van het drinkwaterbelang is een goede (ondergrondse) infrastructuur nodig. Bij ruimtelijke ontwikkelingen moet hier rekening mee worden gehouden. Dit geldt overigens niet alleen voor de winning van drinkwater uit grondwater, maar ook uit oppervlaktewater. Verder kunnen de gemaakte keuzes in de ruimtelijke inrichting gevolgen hebben voor de kwaliteit van het grondwater. En daarmee gevolgen hebben voor de mogelijkheid drinkwater uit grondwater te bereiden. Voorbeelden zijn:

• in of in de nabijheid van grondwaterbeschermingsgebieden ontwikkelt men activiteiten die het risico meebrengen dat de bodem en het grondwater verontreinigd raken
• door het intensieve gebruik van bestrijdingsmiddelen verontreinigt het grondwater
• door intensieve landbouw (nitraat, fosfaat, geneesmiddelen voor vee) raakt het grondwater verontreinigd

Op grond van artikel 2 van de Drinkwaterwet in samenhang met artikel 2.1 van de Omgevingswet hebben bestuursorganen een zorgplicht voor de duurzame veiligstelling van de openbare drinkwatervoorziening. Het beschermen van de infrastructuur die hiervoor nodig is, valt ook onder deze zorgplicht. Als het gaat om de bescherming van grondwater dat bestemd is voor de openbare drinkwatervoorziening, heeft de provincie een leidende rol. In de omgevingsvisie neemt zij hiervoor beleid op. Bij ruimtelijke ontwikkelingen houdt de gemeente rekening met dit beleid.

De winning van drinkwater heeft invloed op een groot gebied. Bij iedere verandering aan een drinkwaterwinning en bijbehorende beschermingsgebieden is het daarom van belang de effecten hiervan zorgvuldig en gebiedsbreed te beschouwen.

Meer informatie over agendering van grondwaterbelangen en voorbeelden van het opnemen van grondwater in de omgevingsvisie staan op de pagina ‘Grondwater in de omgevingsvisie’.