5 Alloceer kosten en baten
Vaak zijn er voor het verwezenlijken van oplossingsrichtingen meer partijen nodig. Als dat ook voor u het geval is, betekent dit in de praktijk ook nadenken over het verdelen (alloceren) van kosten en baten van de oplossingen over de betrokken partijen. Wees u ervan bewust dat dit een complex traject is dat alleen uitgevoerd moet worden als bekend is dat meer partijen mee willen denken over het verwezenlijken van oplossingen. Hiermee is een discussie over de verdeling van kosten en baten namelijk onvermijdelijk.
Stappen
Het bepalen van de verdeling van kosten en baten bestaat uit de volgende stappen:
- Vaststellen en alloceren kosten en baten van projectalternatieven
- Vaststellen verschil tussen kosten en baten – uitgaven en opbrengsten
5.1. Vaststellen en alloceren kosten en baten van projectalternatieven
Het mechanisme van allocatie van kosten en baten begint met inzicht hebben in de kosten en baten van projectalternatieven. Verondersteld wordt dat u dit inzicht in de stappen 1 tot en met 3 al verwezenlijkt heeft.
Vervolgens is de vraag welke partij vanuit vigerende (wettelijke) kaders welke kosten en welke baten draagt. Wanneer bijvoorbeeld de meest doelmatige oplossing wordt gevonden in een waterhuishoudkundige maatregel, staat hiervoor normaliter een overheid aan de lat om de kosten hiervan te maken. Zij zal de activiteit immers uitvoeren en vormgeven.
Dat staat los van de vraag of het redelijk is om deze kosten (deels) ook door een andere partij te laten dragen. Wanneer de gemeente of het waterschap bijvoorbeeld geen verantwoordelijkheid draagt in de funderingsproblemen van een private huiseigenaar, maar deze wel kan oplossen met een goedkope waterhuishoudkundige maatregel, is het gangbaar dat de overheid de partijen die hiermee geholpen zijn zal vragen bij te dragen. Het is van belang dit mechanisme vooraf gezamenlijk goed te benoemen en te doorlopen.
5.2. Vaststellen verschil tussen kosten/baten en uitgaven/opbrengsten
Bij het verdelen van de kosten en baten is het ook van belang te begrijpen dat er een verschil bestaat tussen 'kosten en baten' enerzijds en 'uitgaven en opbrengsten' anderzijds. Het verschil zit 'm in de vraag of er ook een geldstroom tot stand komt. Een kost vertaalt zich namelijk niet altijd in een financiële uitgave en een baat is nog niet altijd een financiële opbrengst. Het is ook in het funderingsvraagstuk denkbaar dat er kosten of baten aan de orde zijn die zich niet vertalen in een geldstroom. De baat van een woonwaardestijging resulteert bijvoorbeeld niet direct in een geldstroom. Pas wanneer de woning verkocht wordt, komt de geldstroom tot stand. Een vergelijkbare vraag geldt voor een baat als 'leefbaarheid'. Zo heeft het voor het proces om te komen tot realisatie van oplossingsrichtingen toegevoegde waarde iedere kost of baat te toetsen aan de vraag of deze zich ook vertaalt in een geldstroom.
Resultaat van de stap 'alloceer kosten en baten' is dat men:
- kosten en baten van de verkozen oplossingsrichting heeft toegedeeld aan de verschillende partijen
- heeft vastgesteld welke van deze kosten en baten zich vertalen in een geldstroom en welke niet
- daarmee per partij een overzicht heeft van uitgaven en ontvangsten, hetgeen besluitvorming mogelijk maakt
Fictief voorbeeld
Ter illustratie een fictief voorbeeld van een verdeling van kosten en baten. In dit voorbeeld wordt verondersteld dat voor een fictief funderingsvraagstuk een bouwkundige oplossing (optie 1: vervangen fundering) en een waterhuishoudkundige oplossing (optie 2) zijn doorgerekend.
Uit de resultaten in de tabel blijkt dat:
- de maatschappelijke kosten van de optie 1 ´Funderingen vervangen’ 2 miljoen euro bedragen en dat die van de optie 2 ´infiltratiesysteem aanleggen’ 1 miljoen euro bedragen. Maatschappelijk gezien heeft optie 2 dus duidelijk de voorkeur.
- de verdeling van de kosten over de belanghebbenden per optie fors uiteenloopt. In optie 1 liggen de kosten hoofdzakelijk bij de huiseigenaren en in optie 2 bij de overheden.
- de doelmatigste optie (2) brengt voor de gemeente en het waterschap juist de hoogste kosten met zich. Immers de activiteiten uit optie 2 (voornamelijk ingrepen in de openbare ruimte) worden logischerwijs uitgevoerd door overheden en niet door huiseigenaren.
In een dergelijke situatie kunnen de overheden het uitvoeren van de doelmatigste oplossing niet zomaar verantwoorden. In dat geval is het dus wenselijk te bezien of door verevening tussen partijen toch gekozen kan worden voor de oplossingsrichting met de laagste maatschappelijke kosten (optie 2). Concreet zou dit betekenen dat de huiseigenaren (een deel van) de kosten van ‘infiltratiesysteem aanleggen’ op zich nemen, ook al worden deze door overheden uitgevoerd.
| Opties |
Optie 1: |
Optie 2: |
||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Maatschappelijke |
2.000.000 |
1.000.000 |
||||
|
Belanghebbenden |
huis- |
waterschap |
gemeente |
huis- |
waterschap |
gemeente |
|
Denkbare fictieve verdeling kosten [euro] |
1.800.000 |
0 |
200.000 |
200.000 (privaat terrein) |
100.000 |
700.000 |