Stéphanie Wesselink is vanuit Rijkswaterstaat relatiemanager bij Atlas Leefomgeving, een kaartenplatform gebaseerd op open data om je woonbuurt te ontdekken: geluidhinder, luchtkwaliteit, monumenten, fietsroutes en meer. Volgende week organiseren Wesselink en haar collega's de Atlas Werkconferentie met als thema De compacte stad.
'Wat gebeurt er buiten, wat kunnen we toevoegen met onze kaarten en hoe bieden we handelingsperspectief? Dat is wat mij drijft,' vertelt Wesselink. 'Ik ben nu 4 jaar actief voor de Atlas Leefomgeving en leer nog dagelijks.' Zo was ze onlangs op een bijeenkomst waarbij de vraag opkwam wat te doen als het op 5 achtereenvolgende dagen meer dan 40 graden Celsius wordt. 'Dat zal een enorme impact hebben. Nederland heeft geen hitteplan code rood, alleen oranje. Moet je dan denken aan drinkwaterrantsoenering? Daar moeten we nu al over nadenken, zie ons thema Hitte.'
1. Hoeveel kaarten bevat de Atlas Leefomgeving?
'De Atlas Leefomgeving komt voort uit het Verdrag van Aarhus, dat aangeeft dat elke burger het recht heeft om milieu-informatie in te zien over bijvoorbeeld zijn eigen woonplek', vertelt Wesselink. 'De Atlas Leefomgeving ontstond 16 jaar geleden. Daarna is het snel gegaan; we zitten nu op ruim 300 kaarten.' In diezelfde tijd begonnen juristen de eerste plannen te smeden voor de Omgevingswet. Volgens Wesselink ondersteunt de Atlas Leefomgeving de nieuwe wet goed. 'Ik zie veel ambtenaren werken aan 1 thema, bijvoorbeeld groen, lucht of mobiliteit. Maar omdat alles met alles samenhangt, is het belangrijk breder te kijken.'
De Atlas Leefomgeving bevat ook screenshots die een ontwikkeling in de tijd weergeven. Nederland staat in de top-3 van landen met de meeste lichtvervuiling, wat een verstorende werking heeft op mensen, dieren en planten. 'Zo proberen we onderwerpen die abstract zijn, concreet te maken en inspiratie te bieden: hoe creëer ik een gezonde leefomgeving, wat kan ik doen?', legt Wesselink uit. 'Bijvoorbeeld door mensen uit te dagen: doe het licht wat vaker uit.'
2. Hoe kunt u laagdrempelig gebruikmaken van de Atlas?
Laaggecijferdheid is een onderschat probleem, constateert Wesselink. 'Daarom besteden we bijvoorbeeld extra aandacht aan duidelijke legenda's. Onze tool Check je plek maakt snel visueel duidelijk hoe het zit met wegen, groen, geluid of luchtkwaliteit in jouw directe omgeving. Het speelt met name als je daar bewust over nadenkt, bijvoorbeeld als je wilt verhuizen. Dat is de reden waarom we actief de boer op zijn gegaan richting Vereniging Eigen Huis en makelaarsorganisaties. Tv-makelaar Alex van Keulen van Kopen Zonder Kijken is er heel enthousiast over en legt dat op YouTube uit.'
Naast burgers maken ook professionals graag gebruik van Atlas Leefomgeving, merkt Wesselink. 'Zo kwam ik een landschapsarchitect van de gemeente Utrecht tegen die vertelde dat hij een aantal Atlas-kaarten gebruikte toen hij bezig was met de Utrechtse omgevingsvisie. De kracht van de Atlas is dat je 2 kaarten over elkaar heen kunt projecteren. Stel, je wilt gezonde fietsroutes aanleggen. Dan kun je de provinciale kaart over de fijnstofkaart heen leggen.' Wesselink merkt dat ambtenaren 'm ook inzetten voor participatietrajecten. 'De Atlas Leefomgeving is erg geschikt om samen met inwoners aan de slag te gaan, om snel op een gelijk kennisniveau te komen.'
Atlas Leefomgeving en onderwijs
Atlas Leefomgeving werkt regelmatig samen met HAS Green Academy in Den Bosch, in verschillende (studenten)projecten en workshops rondom geodata of participatie. 1 van die studentenprojecten van afgelopen voorjaar ging over geluidsbeleving. Wesselink en haar collega's zochten achtergrondinformatie over klachten dat mensen meer geluid ervaren dan de geluidkaarten weergeven. Studenten Applied Geo-Information Science voerden een online enquête uit naar de geluidbeleving van Utrechters. Dat leverde 400 ingevulde vragenlijsten op. Deze vergeleken ze met de AtlasLeefomgeving-geluidkaarten en sensordata van het Samenmetenportaal. De geluidhinder kwam 10% hoger uit dan bij Atlas Leefomgeving en 50% hoger dan bij Samenmeten. Koen Verhoeven en Steven Reijntjens, namens de vijfkoppige groep: 'Respondenten geven aan het meest last te hebben van wegverkeer en buren, maar ook van piekgeluiden. Denk aan schreeuwende kinderen op een schoolplein, jongeren op scooters in de avond of uitgaansgeluiden 's nachts. Iets wat de Atlas niet meeneemt: dat zijn jaargemiddelden. Wellicht doen piekgeluiden meer voor de beleving dan het jaargemiddelde geluid, al is dat met 52,8 dB voor de Bergstraat en 35,3 dB voor de Adelaarstraat al best fors.' Het eindverslag kreeg het uitzonderlijk hoge cijfer 9,7.
3. Hoe heten de nieuwe tools die in de pijplijn zitten?
Wesselink en haar collega's zijn in een vergevorderd stadium met een nieuwe tool, Vind je plek. 'Eigenlijk is het de omgekeerde versie van Check je plek. Je kunt er aangeven welke leefomgevingsaspecten jij belangrijk en minder belangrijk vindt. Stel dat je stilte het allerbelangrijkst vindt omdat je musicus bent met gevoelige oren. Dan zie je via Vind je plek de gebieden in Nederland die daar het beste op scoren. Daarnaast werken we aan GIS de plek, een serious game geïnspireerd op Woonplaatsguesser. Het gaat om vragen over de kaarten. Bijvoorbeeld: In welke provincie kun je de meeste sterren zien? 'Daarnaast is in mei 2023 de European Environmental and Health Atlas gepubliceerd met Check your place, waarvoor het Nederlandse Check je plek de inspiratie is geweest,' vertelt een glimlachende Wesselink.
4. Wat is de best scorende kaart van Atlas Leefomgeving?
De afgelopen jaren is het websitebezoek flink gestegen, ziet Wesselink: 'In 2021 steeg het bezoekersaantal met 18% en het afgelopen jaar met 15%. De best bekeken kaart is de Actuele Luchtkwaliteitsindex, een kaart die ieder uur wordt ververst. Je ziet het wanneer een kaart veel actualiteitswaarde heeft. Dat effect zie je bijvoorbeeld ook bij ons best bekeken artikel, Hoe goed is Nederland beschermd tegen het water? Dat schreven we in 2020 maar werd later, tijdens de overstromingen in Limburg in juli 2021, heel vaak bekeken.'
5. Kunt u zich nog aanmelden voor de Werkconferentie op 14 september?
'Ja! Dit jaar is de Werkconferentie op een stoere locatie in Rotterdam, het Keilepand. Het thema is: De compacte stad – de toekomst van ruimtelijke ontwikkeling. 'Kom kennismaken met nieuwe concepten en duurzame oplossingen om onze leefomgeving te transformeren,' nodigt Wesselink uit. Aanmelden kan tot en met 13 september via de website van Atlas Werkconferentie. Naast de workshops is er ook een marktplein met presentaties. Een voorbeeld: Geodan, die de mogelijkheden van een Digital Twin laat zien. Ook kunt u bij de HAS-stand meer te weten komen over de (studenten)projecten.
Meer Nieuws in Perspectief
Eerder besteedde Nieuws in Perspectief uitgebreid aandacht aan weersinvloeden in de eigen leefomgeving. Lees de artikelen Het hoofd boven water houden bij zware regenval (september 2022) en Een steeds droger Nederland: balanceer-act voor gemeenten (juni 2022).
Andere Nieuws in Perspectief-artikelen lezen? Ga dan naar de overzichtspagina van Nieuws in Perspectief.
Fotoverantwoording
Alle afbeeldingen zijn afkomstig van atlasleefomgeving.nl. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is samen met de provincies opdrachtgever van de Atlas Leefomgeving. Rijkswaterstaat, het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en BIJ12 (uitvoeringsorganisatie provincies) beheren de Atlas Leefomgeving. Dit doen zij in samenwerking met provincies, gemeenten en andere beleids- en kennisinstituten. Samen zorgen zij ervoor dat de kaarten duidelijk én met uitleg te zien zijn. Een aantal kaarten is van het RIVM of van Rijkswaterstaat. In veel gevallen zijn andere organisaties de eigenaar van een kaart.