Omgevingsdiensten, vergunningverleners en andere bevoegde gezagen controleren geregeld de milieugegevens die bedrijven doorgeven. Gegevens over bijvoorbeeld de uitstoot van stookinstallaties en de afvalstromen die een bedrijf verlaten. Om het bevoegd gezag te helpen hun werk snel en efficiënt te doen, bedacht milieubeleidsadviseur Wim Burgers enkele slimme hulpmiddelen.
Nederlandse bedrijven moeten zich houden aan verschillende regels voor de uitstoot van stoffen naar water, bodem en lucht. Bevoegde gezagen checken onder meer de betrouwbaarheid van de gegevens die bedrijven hierover verstrekken, bijvoorbeeld in milieujaarrapportages. Het kost veel tijd om dat goed te doen.
Gemak dient de mens
'De regelgeving waarmee je als bevoegd gezag te maken hebt, is vaak complex', zegt Wim Burgers, milieubeleidsadviseur bij het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO). 'Ik vroeg me af hoe ik het werk bij decentrale overheden makkelijker kon maken.'
Daarvoor bouwde hij een aantal tools in de vorm van – soms complexe – Exceldocumenten. Een goed voorbeeld daarvan is ABees, een afkorting van 'Activiteitenbesluit emissie-eisen stookinstallaties'. Burgers: 'In het Activiteitenbesluit staan de emissie-eisen waaraan een stookinstallatie moet voldoen. Maar veel mensen vinden het lastig om te bepalen welke regels en artikelen in het Activiteitenbesluit er precies van toepassing zijn op een bepaalde situatie. En vooral: hoe je die toetst. Met de ABees-tool kan een ambtenaar dat makkelijk achterhalen. Die hoeft alleen enkele gegevens in te vullen – zoals het soort ketel, de datum van ingebruikname en de brandstof – en de tool laat vervolgens zien aan welke eisen de installatie moet voldoen.'
ABees in beeld
(Klik op de afbeelding voor een vergroting.)
Tevreden gebruiker
Rico Schaddenhorst van de Omgevingsdienst Regio Arnhem (ODRA) is een van de mensen die geregeld met de ABees-tool werkt. Hij vertelt: 'Ik zit bij het team meten en advies, waar we emissiemetingen uitvoeren. Als we een stookinstallatie gaan beoordelen, moeten we weten wat het toetsingskader is vanuit de wetgeving. Je kunt dat opzoeken in het Activiteitenbesluit, maar dat vergt soms aardig wat zoekwerk. Deze tool toont in één klap het toetsingskader. Ik zie meteen welke emissiegrenswaarden gelden voor een specifieke situatie, inclusief een verwijzing naar de artikelen en opmerkingen over het controleregime, bijvoorbeeld of je continu of periodiek moet meten. Onmisbaar voor ons.'
Burgers heeft nog eenzelfde soort tool gemaakt, die de naam BalEes meekreeg. Ook deze tool laat zien aan welke emissie-eisen een stookinstallatie moet voldoen, maar dan gebaseerd op het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) – de nieuwe regelgeving die ingaat op 1 januari 2024. Schaddenhorst werkte al met de BalEes-tool: 'Door de tool heb ik geleerd hoe het Bal in elkaar zit. Ik kan nu beter de weg vinden in het Bal. Ik vind het een aanrader.'
Burgers geniet ervan als mensen zo enthousiast reageren op zijn tools. 'Ik ontwerp ze in de eerste plaats vanwege hun nut, maar ik vind het ook gewoon leuk om zulke Exceldocumenten te maken. Het is een grote puzzel om de gegevens zó te structureren dat je er wat mee kunt. Het stimuleert mijn creativiteit.'
Kosteneffectiviteit berekenen
Burgers liet zijn creativiteit ook los op een tool die de kosteneffectiviteit berekent van technieken voor de reiniging van rookgassen. Hij licht toe: 'In Nederland hoeft een bedrijf alleen te investeren in een reinigingstechniek als die kosteneffectief is: de uitgaven moeten opwegen tegen de milieuopbrengst. Ambtenaren van het bevoegd gezag controleren de kosteneffectiviteitsberekeningen die bedrijven hiervoor maken. Mijn tool is een eenvoudige manier om zo'n berekening uit te voeren. Je vult een aantal variabelen in, zoals de hoeveelheid uitstoot, het aantal draaiuren per jaar, de concentratie van de emissie en de gekozen techniek. Dan rekent de tool uit wat de kosten zijn per kilo emissiereductie. In overleg met een bedrijf kun je dan aangeven welke technieken het kan toepassen en waar de berekeningen al dan niet kloppen.'
Af-val-idatie-tool
Een andere tool die uit zijn brein ontsproten is, is de Af-val-idatie-tool, een hulpmiddel voor het beoordelen van elektronische milieujaarverslagen (e-MJV's). Een collega bedacht de ludieke naam. Wim over deze tool: 'In Europa willen we de hoeveelheid afval van bedrijven zo klein mogelijk houden. Daar kun je alleen op sturen als je weet welke typen afval er ontstaan in een productieproces en hoeveel daarvan kan worden hergebruikt. Daarom moeten bedrijven in een e-MJV rapporteren welke afvalstoffen ze hebben gegenereerd en welke stoffen ze hergebruiken. De afvaltransporteurs op hun beurt registreren elke vracht in AMICE.'
In de ideale wereld zijn die administraties 100% hetzelfde, maar in de praktijk niet. De Excelsheet die Wim Burgers gebouwd heeft is een slimme tool, die controleurs kunnen vullen met data uit het e-MJV aan de ene kant en het LMA aan de andere kant. De tool vergelijkt de cijfers en geeft aan wanneer de verschillen significant zijn. Burgers legt uit: 'De tool laat zien wanneer een waarde afwijkt van wat je verwacht. Een fout kan verschillende oorzaken hebben. Bijvoorbeeld dat een ambtenaar een getal verkeerd heeft ingevuld of dat een bedrijf niet de juiste cijfers heeft aangeleverd. Dat gaan we dan na.' In de praktijk blijkt de tool een flinke tijdwinst op te leveren voor het bevoegd gezag.
AMICE
AMICE staat voor Afval Meldingen Informatie en Communicatie Electronisch. In deze database worden de ontvangsten en afgiften van afvalstoffen via meldingen vastgelegd. De meldgegevens worden verzameld en beheerd door het Landelijk Meldpunt Afvalstoffen (LMA) van Rijkswaterstaat en beschikbaar gesteld aan overheden voor toezicht, handhaving en beleidsdoeleinden.
Kleine moeite, groot plezier
Wim Burgers vindt het 'knutselen aan de tools de krenten in de pap' van wat hij doet. 'Ik vind het gewoon hartstikke leuk om dit soort dingen te maken', zegt hij, 'dingen waar mensen wat aan hebben in hun werk. Dat krijg ik tenminste geregeld te horen.' Ook in zijn vrije tijd knutselt hij weleens een Exceldocument in elkaar. 'Mijn vrouw vertelde dat een van de leden van het koor waarin ze zingt, worstelde met de ledenadministratie. Toen heb ik voor haar een Excel met macro's gemaakt, zodat die administratie nu een makkie is. Voor mij een kleine moeite, voor haar een groot plezier.'
Nog 3 tools
Wim Burgers heeft bijgedragen aan nog 3 tools:
- Validatietest voor emissies naar lucht
Een soort elektronische tegenlezer, die checkt of een bedrijf alle gegevens over luchtemissie goed heeft ingevuld in het e-MJV.
- CalComEmis
Een tool die gemeten concentraties omrekent en invoergegevens genereert voor depositieberekeningen met Aerius.
- Risicoanalyse voor de milieujaarrapportage
Programma om een risicoanalyse te maken voor de beoordeling van de milieujaarrapportage en het Meet- en Registratiesysteem.
Alle tools op een rij
Op de overzichtspagina Hulpmiddelen staan de links naar de Validatietest voor emissies naar lucht, de Risicoanalyse voor de milieujaarrapportage en de Af-val-idatietool. De tools BalEes, CalComEmis en de kosteneffectiviteitsberekening voor reinigingstechnieken vindt u op iplo.nl. De ABees-tool staat op infomil.nl.
Meer Nieuws in Perspectief
Andere Nieuws in Perspectief-artikelen lezen? Ga dan naar de overzichtspagina van Nieuws in Perspectief.
Fotoverantwoording
- Openingsbeeld: Rico Schaddenhorst verricht metingen aan een stookinstallatie. Bron/copyright: Omgevingsdienst Regio Arnhem
- Foto: Metingen verrichten aan een stookinstallatie. Bron/copyright: Omgevingsdienst Regio Arnhem
- Foto: Kunststofsorteerinstallatie in Heerenveen. Copyright: Rijksoverheid. Fotograaf: Worcflow V.O.F.