Als initiatiefnemers na inwerkingtreding van de Omgevingswet iets willen realiseren dat in strijd is met het omgevingsplan, kunnen ze bij hun gemeente een omgevingsvergunning aanvragen voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit, afgekort BOPA. Zowel Luuk Jansen en Mireille de Heer (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) als Kristel Hoogenboezem (Informatiepunt Leefomgeving) verwachten dat initiatiefnemers en gemeenten deze veel zullen inzetten. En ook dat gemeenten er niet tegenop hoeven zien: 'Het is één van de omgevingsvergunningen.'
Voorbeelden waarbij initiatiefnemers een BOPA-vergunning zouden kunnen aanvragen, zijn plannen om een bedrijfsruimte te bouwen waar het omgevingsplan het niet toestaat of om een leegstaand kantoor om te bouwen tot appartementswoongebouw.
Drie opties
Onder de huidige wetgeving kun je, als je initiatief in strijd is met het bestemmingsplan, een afwijkvergunning aanvragen. Binnen de nieuwe Omgevingswet heet dit een vergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit, afgekort BOPA. 'Wil je afwijken van het omgevingsplan, dan zijn er drie opties,' legt Luuk Jansen uit. Hij is projectleider BOPA bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). 'Eén: je omgevingsplan wijzigen via STOP. Twee: je omgevingsplan wijzigen met TAM-IMRO, de tijdelijke alternatieve maatregel voor gemeenten die nog geen gebruik kunnen maken van STOP. En drie: de BOPA.' Na inwerkingtreding van de Omgevingswet hebben de gemeenten een omgevingsplan van rechtswege. Daar staan bijvoorbeeld de bestemmingsplannen en de bruidsschat in.
Als gemeenten nog niet klaar zijn om het omgevingsplan via STOP te wijzigen en ook geen gebruik willen maken van TAM-IMRO, blijft de BOPA over. Jansen: 'TAM-IMRO is een alternatief maar er kleven ook nadelen aan, waarvan de belangrijkste zijn dat je er geen toepasbare regels voor kunt maken en dat het dubbel werk oplevert. Dan is er nog de BOPA. Wij verwachten dat de BOPA in de eerste maanden na inwerkingtreding van de Omgevingswet een belangrijke rol gaat spelen. Ook dat levert overigens in een latere fase werk op, wanneer gemeenteambtenaren de BOPA's in het omgevingsplan gaan verwerken.'
Daar is Kristel Hoogenboezem het mee eens. Ze werkt als projectleider/stedenbouwkundige bij Partners RO; daarnaast is ze adviseur Ruimte bij het Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl). 'Wij merken dat gemeenten hun omgevingsplan wijzigen als ingewikkeld ervaren. Dat komt omdat ze nog in de opbouwfase van hun omgevingsplan zitten. En ook omdat er mogelijk technisch nog wat beperkingen zijn. Ik hoor dat ze in die beginfase zoveel mogelijk met de BOPA willen werken.'
Mireille de Heer, communicatieadviseur Omgevingswet bij de VNG, wijst graag op de Keuzehulp voor het wijzigen van het omgevingsplan. 'Die helpt gemeenten om de keuze te vergemakkelijken: bewandel ik de koninklijke weg via STOP, wijk ik uit naar TAM-IMRO of ga ik van het omgevingsplan afwijken met behulp van een BOPA.'
Tegenlezen
Eerder dit jaar bestond de informatie over de BOPA bij iplo.nl nog uit enkele alinea's op de pagina Dit houdt de omgevingsplanactiviteit in. Dat was wat te bescheiden, afgaande op de vragen die erover binnenkwamen bij de iplo-helpdesk. Aan Kristel Hoogenboezem de taak om de informatie uit te breiden. Sinds 31 augustus staat er een overzichtspagina Buitenplanse omgevingsplanactiviteit live met daaronder diverse inhoudspagina's, onder andere over de procedure, advies & instemming en voorschriften verbinden aan de BOPA. Ze liet de teksten tegenlezen door de VNG. 'Op die manier hebben we onduidelijkheden kunnen wegwerken, bijvoorbeeld over de verwerkingsperiode,' zegt Luuk Jansen. Ook leverde de samenwerking crossverwijzingen op. 'Op de iplo-pagina's staan vele verwijzingen naar VNG-informatie, en andersom.'
Contour
Bij de VNG merken ze ook dat er veel vragen leven over de BOPA. Daarom werden dit jaar 3 basiskennissessies over de BOPA gegeven. Jansen: 'Verder gaan de vragen vooral over bepaalde situaties: "Zou een BOPA hier mogelijk zijn?" En technische vragen, zoals: "Hoe publiceer je een BOPA?" Daarom organiseren we maandelijks een vragenuur BOPA. En updaten we regelmatig de vragen en antwoorden-pagina.' Dat geldt volgens Jansen ook voor de contour van de BOPA. 'Dat is momenteel een hot item. Als je bijvoorbeeld een boom op een perceel wilt kappen waar je een BOPA voor nodig hebt, is de contour dan het kadastrale deel van dat hele perceel? Of alleen die boom? Daar besteden onze juristen veel aandacht aan. De conclusies zullen ook landen op diezelfde pagina.'
Voorbeeld waarbij een BOPA-vergunning zou kunnen
'Een BOPA is met name geschikt om op een bestaande locatie iets concreet te kunnen wijzigen,' zegt Kristel Hoogenboezem. 'Denk bijvoorbeeld aan een ontwikkelaar die een leegstaand pand wil slopen en er op dezelfde plaats iets nieuws wil zetten dat qua functie of bouwmassa niet past in het omgevingsplan.'
De BOPA in een notendop
Bron: VNG
Juridisch
- Voor initiatieven die in strijd zijn met de regels omgevingsplan
- Reikwijdte: héle fysieke leefomgeving, dus naast RO ook milieu, bouwen etc.
- Oogmerk: evenwichtige toedeling van functies aan locaties
- Beoordeling: regels Besluit kwaliteit leefomgeving
Procedure
- Procedure standaard 8 weken
- Oók bij bindend advies van raad
- Uitzondering, per geval te bepalen door college B&W: 6 maanden
- Bevoegd gezag: B&W
Aanvragen
- Aanvragen in Omgevingsloket, via aanvraagformulier
- Ten opzichte van OPA: extra gegevens nodig voor onderbouwing
Publiceren
- Kennisgeving via DROP in gemeenteblad en op Officielebekendmakingen.nl
- Bepaalde BOPA's: contour zichtbaar in Omgevingsloket, via GML-bestand
Gemeenteraad
- Raad kán gevallen aanwijzen waar hij bindend advies heeft
- Raad kán gevallen aanwijzen waar participatie verplicht is
Vervolg
- Bepaalde BOPA's: na maximaal 5 jaar verwerken in omgevingsplan (moet vanaf 2032)
Relativering
Mireille de Heer benadrukt dat we het niet ingewikkelder moeten maken dan het is. 'Als je onze vragenuren bekijkt, lijkt het soms alsof de BOPA een hartstikke moeilijk ding is. Doet dat wel recht aan de BOPA, vroegen we ons bij de VNG af? Nee, was onze conclusie. Het is eigenlijk niets meer of minder dan een omgevingsvergunning met wat bijzonderheden. Dat was voor ons aanleiding er een infographic over te maken waarin we de basics van de BOPA laten zien. En ja, als je de bijzonderheden gaat afpellen, kom je nog een heleboel dingen tegen. Compleet valide dat er vragen komen. En dat daar uitzoekwerk voor nodig is. Maar in de kern is het een kwestie van de stappen aflopen. En natuurlijk zal er nog jurisprudentie over komen.' Jansen knikt instemmend: 'Afwijken van het bestemmingsplan, en straks afwijken van het omgevingsplan, is bekend terrein voor gemeenten. Ja, het proces is nieuw, en het loket ziet er anders uit. Maar dat is het dan ook.'
Kristel Hoogenboezem raadt overigens altijd vooroverleg aan. 'Omdat de BOPA standaard een reguliere procedure is van 8 weken en de gemeente in korte tijd moet beslissen, is het handig dat initiatiefnemer en het bevoegd gezag vooroverleg houden. Daar bespreek je in hoeverre de aanvraag haalbaar is, wat er al bekend is en wat nog onderzoek vergt. En wat voor soort informatie de initiatiefnemer moet aanleveren.' Zie de VNG-pagina Omgevingstafel.
Meer informatie
Het Informatiepunt Leefomgeving is een website en helpdesk voor alle informatie over de Omgevingswet, de leefomgeving en het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Het is dé centrale plek voor informatie en vragen van (allereerst, maar niet uitsluitend) gemeenten, provincies, waterschappen en omgevingsdiensten. Iplo.nl heeft een overzichtspagina Buitenplanse omgevingsplanactiviteit die vooral focust op de wettelijke randvoorwaarden.
VNG.nl heeft de overzichtspagina De BOPA, met daarin met name praktische verwijzingen naar een stappenplan BOPA, formats en voorbeelden van BOPA-onderbouwing en -besluiten, toepassingsbereik, vragen en antwoorden, stappenplan publiceren kennisgeving BOPA via DROP en bijeenkomsten en ondersteuning BOPA. Een van de mogelijkheden om te leren werken met de BOPA is om een VTH Inregeltest voor de BOPA te doen. Verder heeft de VNG in 2022 en 2023 een serie van 8 VTH Netwerkbijeenkomsten over de BOPA georganiseerd die u kunt terugkijken. 'Hebt u deze pagina's bekeken en hebt u daarna nog vragen, stel die dan gerust,' zegt Mireille de Heer.
Meer Nieuws in Perspectief
Andere Nieuws in Perspectief-artikelen lezen? Ga dan naar de overzichtspagina van Nieuws in Perspectief.
Fotoverantwoording
- Openingsbeeld: Dit terreintje met een benzinepomp, midden in een woonwijk, werd omgebouwd tot horecagelegenheid. Dit type initiatief is in principe geschikt voor een BOPA-vergunningverleningstraject. Copyright Stefan Boerboom (Informatiepunt Leefomgeving).
- Foto in kader met leegstaand kantoorgebouw: copyright Stefan Boerboom (Informatiepunt Leefomgeving).