Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)

De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) verplaatst o.a. de toetsing aan de bouwtechnische eisen van een bouwwerk van de gemeente naar een onafhankelijke partij, de zogenoemde kwaliteitsborger. Dit geldt niet direct voor alle bouwwerken, maar gaat in fases.

Op deze pagina

Doel van de Wkb

De Wkb heeft als doel de bouwkwaliteit te verbeteren:

1. De toets vooraf op de bouwplannen wordt vervangen door de toets in de praktijk. Dit gebeurt op de bouwplaats zelf, tijdens het bouwproces. Deze toets in de praktijk wordt door onafhankelijke kwaliteitsborgers uitgevoerd.

2. De aansprakelijkheid van de bouwer vergroten voor bouwfouten.

Regels die met de verschuiving van de bouwtechnische toets te maken hebben (eerste punt), zijn op deze pagina verder aangeduid met 'regels voor kwaliteitsborging'. Met 'regels voor kwaliteitsborging' bedoelt deze pagina dus niet de privaatrechtelijke verandering (tweede punt).

Teksten Wkb

Hieronder vindt u de teksten van de Wkb en het Besluit kwaliteitsborging.

Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Stb. 2019–382)
Besluit kwaliteitsborging voor het bouwen (Stb. 2022–145)

Alle documenten over de Wkb staan in dossier 34 453 van de Tweede Kamer.

Gefaseerde invoering

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet start de stapsgewijze inwerkingtreding van de regels voor kwaliteitsborging.

Eerst bouwwerken in laagste risicoklasse

De regels voor kwaliteitsborging zijn op 1 januari 2024 ingegaan voor nieuwe bouwwerken in gevolgklasse 1. Dat is de laagste risicoklasse waar bijvoorbeeld eengezinswoningen en kleinere bedrijfspanden onder vallen. Een uitgebreide lijst van wat onder gevolgklasse 1 valt, vindt u op de pagina Bouwwerken in gevolgklasse 1.

Het was onderwerp van gesprek of de regels voor kwaliteitsborging ook voor het verbouwen van bouwwerken moesten gaan gelden op 1 januari 2024. Eind 2023 is besloten om die regels voor verbouw niet op 1 januari 2024 in te laten gaan. Eerst zal een toets plaatsvinden in 2024 om te bepalen wat een goede datum is voor verbouw. Verbouw zal in ieder geval niet op 1 januari 2025 onder de regels voor kwaliteitsborging komen. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft dat in een kamerbrief aangegeven.

Uiterlijk op 1 januari 2027 zal een evaluatie plaatsvinden naar de regels voor kwaliteitsborging.

Bouwwerken in hogere risicoklassen

Afhankelijk van de uitkomsten van de evaluatie volgen daarna (al dan niet gelijktijdig) de bouwwerken in hogere risicoklassen. Dit zijn bijvoorbeeld bibliotheken en onderwijsgebouwen (gevolgklasse 2) en voetbalstadions en ziekenhuizen (gevolgklasse 3). Hierdoor kunnen bouwbedrijven en gemeenten stap voor stap ervaring opdoen met het nieuwe toezicht in de bouw.

Ga voor meer informatie over de regels voor kwaliteitsborging naar de websites van Stichting IBK en Rijksoverheid.

Overgangsrecht lopende aanvragen

Voor vergunningen die al vóór 1 januari 2024 zijn aangevraagd, blijven de oude regels gelden (artikel 4.3 Invoeringswet Omgevingswet). Ook voor lopende bezwaar- en beroepsprocedures gelden de (nieuwe) regels voor kwaliteitsborging niet.

Onherroepelijke vergunning

Over het algemeen zijn verleende onherroepelijke vergunningen niet meer te wijzigen (jurisprudentie laat soms uitzonderingen zien). Stel dat iemand een wijziging wil doorvoeren, dan valt die wijziging onder de (nieuwe) regels voor kwaliteitsborging.

Wat eveneens nog geldt, is dat bij een planwijziging alleen de planwijziging beoordeeld mag worden (mits alleen de planwijziging wordt aangevraagd!), en niet opnieuw het integrale bouwplan in volle omvang.

Punt is dat voor planwijzigingen van bouwplannen die reeds onherroepelijk zijn vergund maar niet zijn voltooid, geen overgangsrecht is als het plan naderhand wijzigt. De vergunning kan niet meer worden aangepast voor de planwijziging. De Wabo bestaat immers niet meer en onder het nieuwe stelsel is geen vergunning nodig, omdat het bouwwerk onder gevolgklasse 1 valt.

Constructieve wijzigingen die tijdens de bouw wenselijk zijn, kunnen mogelijk binnen het reguliere toezicht van de bouw worden opgevangen. Dat is een praktijk die gangbaar is binnen de bouw. Als de wijziging van het bouwplan zodanig is dat er feitelijk sprake is van een totaal andere constructie, dan is er geen andere mogelijkheid dan de wijziging aan te merken als een nieuwe bouwactiviteit en deze via een melding onder de Wkb verder af te handelen. De afweging moet door de gemeente per situatie gemaakt worden en is afhankelijk van de aard en omvang van de wijziging van het plan.

Voor de technische bouwactiviteit zijn er 3 mogelijkheden bij een wijziging:

geen omgevingsvergunning en ook geen bouwmelding nodig
bouwmelding nodig (gevolgklasse 1)
omgevingsvergunning nodig

Een schema verduidelijkt dit. Verbouw valt (nog) niet onder gevolgklasse 1 (zie Eerst bouwwerken in laagste risicoklasse). Dus als de wijziging gaat over verbouwen, dan is dat vergunningvrij (zonder bouwmelding) of vergunningplichtig.

Versterkte positie opdrachtgever bouwproject

De Wkb versterkt de positie van opdrachtgevers van bouwprojecten door de onderstaande wijzigingen in het Burgerlijk Wetboek (BW):

Aansprakelijkheid na oplevering (artikel 7:758 BW)
Financiële informatieplicht aannemer (artikel 7:765a BW)
Waarschuwingsplicht aannemer (artikel 7:754 BW)
Consumentendossier (artikel 7:757a BW)
Opschortingsrecht (5%-regeling) (artikel 7:768 BW)

Er kan overgangsrecht gelden. Meer informatie over de wijzigingen is te vinden via Privaatrecht en kwaliteitsborging.

Leges

Als het niet te wijzigen deel geen onderdeel van de vergunning is, kan de gemeente daarvoor geen kosten in rekening brengen. Het is dan namelijk geen werkzaamheid die onder de leges valt.

Aannemingsovereenkomst en kwaliteitsborging

Een aannemingsovereenkomst is geen voorwaarde om onder de regels voor kwaliteitsborging te vallen. Wel bepalend is om welke categorie van bouwwerken het gaat. Alleen gevolgklasse 1 valt voorlopig onder de regels voor kwaliteitsborging (zie aanwijzing in artikel 2.17 Bbl). Dat betekent dat ook particuliere zelfbouwers die zelf hun nieuwe huis bouwen, te maken krijgen met de regels voor kwaliteitsborging (in geval van een bouwwerk met gevolgklasse 1). Zie ook het Nader rapport bij het ontwerpbesluit kwaliteitsborging voor het bouwen waarin de minister dat zegt (pagina 4). Zo krijgt een particuliere zelfbouwer ook te maken met de bouwmelding, gereedmelding en de kwaliteitsborger. De kwaliteitsborger toetst of het bouwwerk voldoet aan de technische eisen van het Bbl.

De Wkb onderscheidt op dit punt twee onderdelen:
1.Een aantal regels rondom de aannemingsovereenkomst in het Burgerlijk Wetboek (BW) wordt aangepast (privaatrecht). Deze aanpassingen gelden voor alle bouwactiviteiten waarvoor een aannemingsovereenkomst is gesloten.
2. Voor bouwactiviteiten die vallen onder gevolgklasse 1 en die niet vergunningvrij zijn, geldt onder de Wkb dat een kwaliteitsborger moet worden ingeschakeld (publiekrecht).
Voor het bouwen van bijvoorbeeld een schuur moet wel een kwaliteitsborger worden ingeschakeld maar gelden de nieuwe regels van het BW niet.

Bouwveiligheidsplan en Wkb

Bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet is voor bouw- en sloopwerkzaamheden een veiligheidsplan verplicht. Ook moet een veiligheidscoördinator worden aangesteld als er risico's zijn voor de veiligheid rondom deze werkzaamheden. Lees meer over Veiligheid bij bouw- en sloopactiviteit.

In de definitieve versie van de regeling bouw- en sloopveiligheid komt een informatieplicht die regelt dat bij bouwen met vergunning of melding een risicomatrix moet worden aangeleverd. Die informatieplicht komt in hoofdstuk 7. Dit staat dus geheel los van de Wkb.

Het is overigens altijd aan de initiatiefnemer om te zorgen voor de benodigde gegevens rondom bouw- en sloopveiligheid. Dit kan de kwaliteitsborger niet doen. In de toelichting is zelfs nadrukkelijk genoemd dat de kwaliteitsborger ook niet de coördinator kan zijn.

Wkb en Bbl

Het Besluit kwaliteitsborging wijzigt het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup). De Wkb is via het Bbl nader ingevuld en uitgewerkt. Kwaliteitsborging versterkt het toezicht op de bouwkwaliteit. De nadruk ligt minder op de toets vooraf van bouwplannen. In plaats daarvan ligt de nadruk op een uitgebreide toets van het bouwwerk door een onafhankelijke kwaliteitsborger, tijdens de bouw en bij oplevering.

Verschillende categorieën bouwactiviteiten

Door de regels voor kwaliteitsborging ontstaan er 3 categorieën van bouwactiviteiten:

Vergunningplichtig
Meldingsplichtig
Vergunning- en meldingsvrij

In alle gevallen moet aan de (technische) regels uit het Bbl voldaan worden.

Lees meer op Vergunning of melding bij de technische bouwactiviteit.

Werkwijze meldingsplichtige technische bouwactiviteit

Voor meldingsplichtige bouwwerken moet volgens artikel 2.18 van het Bbl een bouwmelding worden ingediend bij het bevoegd gezag. Dat is meestal de gemeente. Het is verboden de activiteit te starten zonder de melding te doen. Voor ingebruikname van een meldingsplichtig bouwwerk moet een gereedmelding worden ingediend bij het bevoegd gezag (artikel 2.21 Bbl).

Lees meer op de pagina Melding bij de technische bouwactiviteit.

Vergunningvrije gevallen technische bouwactiviteit

In artikel 2.27 van het Bbl zijn de vergunningvrije en meldingsvrije gevallen voor de bouwactiviteit opgenomen.

Bouwactiviteiten die onder oud recht vergunningvrij waren, zijn ook vergunningvrij onder de (nieuwe) regels voor kwaliteitsborging.

Proefproject starten voor verbouw

Bij proefprojecten werken gemeenten samen met aannemer of architect, kwaliteitsborger en, waar mogelijk, opdrachtgever aan de uitvoering van projecten. Bij een proefproject voor verbouw wordt nu al volgens de regels voor kwaliteitsborging gewerkt. Dit houdt onder meer in dat er geen toets vooraf is of het te verbouwen gebouw voldoet aan de bouwtechnische eisen. Er vindt vooraf wel een risicobeoordeling plaats. Een onafhankelijke kwaliteitsborger ziet toe op de bouwkwaliteit.

Wilt u een proefproject voor verbouw starten? Ga naar Startpakket proefprojecten Wkb op de website van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Video's met stappenplan

Bekijk de animatie Bouwen onder kwaliteitsborging - een stappenplan voor (kleine) aannemers en consumenten. Deze video geeft uitleg over de toepassing in de praktijk.
En er is een video die zich nog wat specifieker richt op de opdrachtgever: Bouwen en verbouwen onder kwaliteitsborging - waar moet u als opdrachtgever rekening mee houden.

Factsheets over de Wkb

Meer informatie vindt u in de factsheets over bouwen onder kwaliteitsborging, meldingen, gevolgklassen en bijzondere lokale omstandigheden van Stichting IBK (Instituut voor Bouwkwaliteit).

Toolboxen VNG over de Wkb en de Omgevingswet

De VNG heeft een Wkb in de praktijk-tool gemaakt. Deze tool helpt gemeenten hun bedrijfsvoering Wkb-proof te maken. Aan de hand van praktijksituaties kunt u als gemeente zien wat uw organisatie moet doen.

Bij de VNG vindt u ook producten die gemeenten helpen bij de implementatie van de Wkb. Deze staan in het blok 'Wkb' bij Implementatieproducten Omgevingswet. Er staan onder meer factsheets op, voorbeeldbrieven, een stappenplan, webinars en proefprojecten.