Zoeken in deze site

Ecosysteemdiensten

Ecosysteemdiensten zijn functies van de natuur (de bodem, het water, de lucht). We zijn ons niet altijd bewust van de rol die de ecosystemen in onze maatschappij spelen. Wist u bijvoorbeeld dat de bodem een belangrijke ziektewerend vermogen heeft? Een ecosysteemdienst wordt verzorgd door een dynamisch geheel van organismen en de abiotische omgeving.

De ecosysteemdiensten

Bodemvruchtbaarheid

Bodemvruchtbaarheid is essentieel voor de groei van planten en dieren in landbouwgebieden, natuurgebieden, parken en andere groen. Voedingsstoffen, de bodemstructuur en het natuurlijke vermogen van de bodem om ziekten en plagen te weren dragen bij aan de bodemvruchtbaarheid. Zie het thema Bodemvruchtbaarheid.

Weerstand en adaptatie bij stress

De bodem kan weerstand bieden tegen bedreigingen, en zich redelijk snel herstellen na stress. Of die stress nu van nature is of door de mens wordt veroorzaakt. Zie thema Chemische bodemkwaliteit en Diffuse bodembelasting.

Het bodemecosysteem

Het bodemecosysteem speelt een belangrijke rol in het transport en omzetting van water en stoffen in de bodem. Zij zorgt bijvoorbeeld voor fragmentatie, afbraak en behoud van organisch materiaal, het zelfreinigende vermogen van de bodem, waterretentie en regulatie van het klimaat (zie het thema Waterbergend vermogen en Bodemafdekking).

Grondwater en ondergrond

Het grondwaterecosysteem en de ondergrond dragen bij aan diverse ecosysteemdiensten (zoals het reinigend vermogen van de ondergrond en temperatuurregulatie) en worden daarnaast ook beïnvloed door allerlei activiteiten in de ondergrond en het watersysteem. Deltares enRIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu hebben voor een negental activiteiten factsheets gemaakt die behulpzaam kunnen zijn voor het maken van afwegingen in de ondergrond, deze factsheets zijn onderdeel van het rapport 'Afwegingen bij het gebruik van grondwater en de ondergrond'.

Biodiversiteit

De bodem bevat een flinke biodiversiteit. Diversiteit in de biota zorgt ervoor dat tegelijkertijd verschillende ecosysteemdiensten kunnen worden uitgevoerd. Maar dat niet alleen, biodiversiteit heeft ook een culturele, esthetische en educatieve waarde, en is een toekomstige bron van divers genetisch materiaal. Zie het thema Biodiversiteit.

Voorbeeld

Ecosysteemdiensten in de stad - Leiden Op initiatief van de gemeente Leiden en het ministerie van Infrastructuur en Milieu worden momenteel de potenties van ecosysteemdiensten in de stad uitgewerkt. Eerst wordt onderzocht welke ecosysteemdiensten waar in de stad idealiter (kunnen) worden ingezet. Daarbij wordt aangesloten bij bestaande plannen voor inrichting en onderhoud van de openbare ruimte. Op basis van dat onderzoek worden de ambities voor bodembeheer en de bijbehorende maatregelen afgeleid en vastgelegd.
Binnen het SKB is nagedacht hoe ervaringen met ecosysteemdiensten gedeeld kunnen worden.

Instrumenten

Veel maatschappelijke opgaven kunnen worden gekoppeld aan de ecosysteemdiensten van de bodem. Hiervoor is een matrix ontwikkeld die toegepast kan worden ter ondersteuning van de onderzoeksprogrammering in het kader van duurzaam bodembeheer (Van Gaans et al., 2009). In het project ‘Toepassen voorradenbenadering' is een methode ontwikkeld die helpt om duurzaam bodembeheer te concretiseren. De basis van de methode is de kwantificering van bodemkwaliteiten in benoembare voorraden. In ‘Ecosystem Services, A Guide for Decision Makers’ van het World Resources Institute, wordt een stappenplan beschreven waarmee op gestructureerde wijze kan worden onderzocht wat kansen en bedreigingen ten aanzien van ecosysteemdiensten zijn van voorgenomen beleid, een maatregel of een project.

Atlas Natuurlijk Kapitaal

ANK is het platform voor informatie over het natuurlijk kapitaal in Nederland. ANK brengt in beeld welke diensten het Natuurlijk Kapitaal kan leveren. U treft op ANK kaarten en informatie over het natuurlijk kapitaal in Nederland en over de wijze waarop het natuurlijk kapitaal beter en duurzamer benut kan worden. Het doel van de atlas is dat we duurzaam gebruik maken van de waarden die onze omgeving ons biedt. De atlas levert informatie voor:

  • bedrijven en overheden om hun impact op het natuurlijk kapitaal (in Nederland) inzichtelijk te maken en om deze gegevens in hun besluitvorming mee te wegen.
  • bedrijven om hun negatieve impact op de ecosystemen terug te dringen, om hun positieve impact te vergroten, en om de diensten die het natuurlijk kapitaal kan leveren (beter) te benutten.
  • maatschappelijke organisaties om gericht actie kunnen ondernemen en om belanghebbenden te kunnen identificeren; lokale overheden om betere (onderbouwing van) besluitvorming en vergunningverlening te kunnen realiseren.
  • de rijksoverheid om te rapporteren over de staat van het natuurlijk kapitaal en, in samenhang daarmee, over het bereiken van de internationale biodiversiteitsdoelstellingen.

Europa

Bodem

De Europese Bodemstrategie en de concept Kaderrichtlijn Bodem benoemen als de belangrijkste ecosysteemdiensten van de bodem:

Uit: TCB advies Beleidsvisie duurzaam gebruik ondergrond (2009)

Biodiversiteit

In de Europese Biodiversiteitsstrategie is vastgelegd welke doelen deEU (Europese unie)Europese unie wil behalen in 2020:

  • Volledige implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijnen.
  • Behouden en herstellen van ecosystemen en haar diensten.
  • Vergroting van de bijdrage van land- en bosbouw aan het behouden en versterken van biodiversiteit.
  • Zorgen voor een duurzaam gebruik van de visstanden.
  • Het tegengaan van invasieve exoten.
  • Bijdragen aan het afwenden van het wereldwijde verlies van biodiversiteit.

Waarderen en afwegen

Er is diverse (internationale) wetenschappelijke en grijze literatuur beschikbaar over methoden voor het waarderen van ecosysteemdiensten en de ontwikkelingen zijn volop gaande. De waarde van de ecosysteemdiensten kan in een monetaire en niet-monetaire eenheden worden uitgedrukt.

Monetaire waardering

In een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse kan de monetaire waardering direct worden toegepast. De kracht van de MKBA is het inzichtelijk maken van alle investeringen en alle denkbare baten, waar die ook terecht komen. Alle effecten die onze welvaart en ons welzijn beïnvloeden worden daarin dus meegenomen. De afwegingen zijn relatief eenvoudig te maken omdat de kosten en de baten in eenzelfde eenheid worden uitgedrukt. Het nadeel is dat ecosysteemdiensten zich niet eenduidig en niet onomstreden laten monetariseren. Meer informatie over het waarderen van ecosysteemdiensten leest u bij Soilpedia.

Niet-monetaire waardering

Een alternatieve wijze van waardering is de toepassing van een niet-monetaire schaal waarop het presteren van ecosysteemdiensten wordt geprojecteerd. Een dergelijke schaal biedt mogelijkheden om ecosysteemdiensten een waardering te geven die niet congruent is met economische afwegingskaders. Bij sommige ecosysteemdiensten moeten lang van tevoren investeringen worden gedaan voordat de baten beschikbaar komen. Bij vele ecosysteemdiensten worden de investeringen lokaal gedaan, maar zijn de baten niet controleerbaar te oogsten en verdeeld over een groot aantal personen.

Definitie van de duurzame bodem

Hoe bepaalt u de definitie van duurzaam bodemgebruik? Een consortium onder leiding van het RIVM heeft de duurzame toestand van de Nederlandse bodem voor tien verschillende vormen van bodemgebruik en grondsoort gedefinieerd: de Referenties Biologische Bodemkwaliteit. Deze RBB zijn geselecteerd door een groep professionals uit een gegevensbestand met chemische, fysische en biologische bodemkenmerken van ongeveer 360 locaties. De biologische kenmerken zijn bepaald met de Bodembiologische indicator.

Factsheets