Bodemkwaliteitszorg

Onder bodemkwaliteitszorg verstaan we de zorg voor de bodem in chemische, fysische en biologische zin. In de wetgeving is deze zorg vooral gericht op het chemische aspect en niet zozeer vanuit zorg voor de bodem, maar vanuit het idee dat bodemverontreiniging niet schadelijk mag zijn voor mens en milieu.

Omgevingswet betekent accentverschuiving

In de Omgevingswet is de bodemkwaliteitszorg geïntegreerd in het omgevingsbeleid. Bodemzorg is dan meer dan voorheen gericht op het duurzaam gebruik van de bodem en ecosysteemdiensten. In deze context verschuift dan ook het accent van de bodemkwaliteitszorg van chemische kwaliteit naar de kwaliteit van het bodemsysteem als geheel.

Chemische kwaliteit blijft zorg

Ondanks de accentverschuiving van chemisch bodemkwaliteit naar de kwaliteit van het volledige bodem- en watersysteem blijft die chemische kwaliteit een belangrijke zorg. Het is de verwachting dat in de nabije toekomst niet meer gesaneerd wordt om enkel de risico’s voor mens en milieu weg te nemen. Bodemkwaliteitszorg zal zich richten op een bodemkwaliteit die aansluit op de functie van de bodem. De opgebouwde kennis van chemische bodemkwaliteit, sanering en beheer dient te worden geborgd zodat bij ingrepen deze kennis beschikbaar en actueel is.

Nederland kennisland

Nederland is mondiaal één van de koplopers voor wat betreft het beheer en de sanering van chemische bodem- en grondwaterverontreiniging. Deze kennis is niet alleen van belang voor bijvoorbeeld saneringsopgaven maar speelt ook een rol bij de uitvoering van (internationale) infrastructurele werken (baggeropgave, waterveiligheid et cetera.). Het is dan ook van economisch belang dat deze kennis wordt geborgd en actueel blijft. Dit omvat ook de opgaven die er zijn door nieuwe bedreigingen en nieuwe stoffen.

Kennisagenda bodem en ondergrond

De kennisagenda bodem en ondergrond beschrijft de toekomstige accentverschuivingen met betrekking tot bodemkwaliteitszorg. Er is een verbreding van chemische kwaliteit naar ook fysische en biologische / ecologische kwaliteit. Internationaal (United Nations) is er aandacht gekomen voor 'land degradation neutrality'.

De kennisontwikkeling voor bodemkwaliteitszorg zal zich verder richten op het matchen van gewenste functies met de juiste bodemkwaliteit en de beheersing van nieuwe risico's ten gevolge van productie en gebruik van nieuwe stoffen en nieuwe toepassingen van reststromen op de bodem. Bodemkwaliteitszorg (chemisch, biologisch en fysisch) is in de Omgevingswet de verantwoordelijkheid van de decentrale overheden.

Trends

Er zijn 3 ontwikkelingen die om aandacht vragen vragen:

De toepassing van reststromen (Circulaire Economie) met potentiële effecten op de kwaliteit van bodem en grondwater zal naar verwachting toenemen.
Door verschillende maatschappelijke opgaven zal de druk op de kwaliteit van het bodem-watersysteem naar verwachting toenemen (Energietransitie, Klimaatakkoord, Voedselveiligheid). Dit leidt tot afwegingsvraagstukken en daarmee samenhangend de vraag naar de ontwikkeling van bodemkwaliteitsindicatoren. Daarmee kunnen veranderingen worden gemonitord en bijdragen aan maatwerk voor bodemkwaliteitszorg.
De schade door aantasting van bodem, grond- en oppervlaktewater wordt geschat op 3,4 miljard euro per jaar (Inspectie Leefomgeving en Transport, 2017). Veel schade wordt veroorzaakt door onvoldoende naleving en faalkosten van bijvoorbeeld saneringen. Kennis en kunde bij decentrale overheden is van belang doordat bodemkwaliteitszorg door verdergaande decentralisatie bij hen komt te liggen.

Relatie met andere opgaven

Relatie met andere opgaven
Opgave	Voorbeeld van relatie met bodemkwaliteitszorg
Landbouw en voedsel	Goede landbouwgronden betekent dat deze ook chemisch, biologisch en fysisch gezond zijn.
Landelijk gebied	De bodemkwaliteit (chemisch, biologisch en fysisch) van het landelijk gebied bepaalt bijvoorbeeld welke natuur overheden kunnen ontwikkelen.
Water	(Grond)water maakt onderdeel uit van de bodem en daarmee het natuurlijk systeem. Zorg voor de bodemkwaliteit betekent dus ook zorg voor de kwaliteit van het (grond)water.
Stad	De stad moet veilig zijn voor haar inwoners, dat betekent dat ook de bodem veilig moet zijn om op te wonen en mee te spelen.

Voorbeeld

Stedelijke bodemkwaliteit, een blijvende zorg

BodemVizier

BodemVizier is een zoekinstrument voor bodemprofessionals. Er zijn veel instrumenten te vinden. Evenals veel documentatie rond duurzaam gebruik van de ondergrond, bodem(beheer), klimaatadaptatie, stedelijke (her)ontwikkeling, waterbeheer en gebiedsontwikkeling. Deze zoekmachine geeft voor specifieke situaties (handelingen) bestaande, nuttige informatie.