Kwaliteits- en bodemfunctieklassen bij activiteiten op of in de bodem
Bij een aantal milieubelastende activiteiten uit het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) komen dezelfde kwaliteitsklassen en bodemfunctieklassen voor. Die zeggen iets over de kwaliteit van de bodem, grond of baggerspecie, of bepalen welke toepassingseis of terugsaneerwaarde geldt. Op deze pagina staat bij welke activiteiten ze een rol hebben, of maatwerk mogelijk is en uitleg over de kwaliteitseisen (normen).
Relatie met milieubelastende activiteiten
In onderstaande tabel staat met welk doel de bodemfunctieklassen of kwaliteitsklassen gebruikt worden.
| Milieubelastende activiteit | Doel van bodemkwaliteitsklassen en bodemfunctieklassen | Gebruik van bodemkwaliteitsklassen en bodemfunctieklassen |
|---|---|---|
| Toepassen van grond of baggerspecie | Waarborgen van geschikte kwaliteit bij de betreffende functie of voorkomen van verslechtering van bodemkwaliteit. | De kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem bepaalt de toepassingseis (samen met de bodemfunctieklasse bij de landbodem). |
| Toepassen van mijnsteen of vermengde mijnsteen | Waarborgen van geschikte kwaliteit bij de betreffende functie of voorkomen van verslechtering van bodemkwaliteit. | De kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem bepaalt de toepassingseis (samen met de bodemfunctieklasse bij de landbodem). |
| Opslaan van grond of baggerspecie | Onderscheid wel of geen vergunningplicht. | Beschermen van de kwaliteit van de bodem en doelmatig beheer van afval. De kwaliteitsklasse bepaalt of de activiteit vergunningplichtig is.
Het is niet toegestaan om grond of baggerspecie met verschillende kwaliteitsklassen samen te voegen. |
| Graven in bodem met een kwaliteit onder of gelijk aan de Interventiewaarde | Beschermen van de gezondheid en de kwaliteit van de bodem en doelmatig beheer van afval. | Interventiewaarden bepalen het toepassingsbereik van de activiteiten.
Invulling van de algemene regel over gescheiden graven via een partij-indeling: partijen van verschillende kwaliteitsklassen moeten gescheiden blijven. |
| Graven in bodem met een kwaliteit boven de interventiewaarde | Beschermen van de gezondheid en de kwaliteit van de bodem en doelmatig beheer van afval. | Interventiewaarden bepalen het toepassingsbereik van de activiteiten.
Invulling van de algemene regel over gescheiden graven via een partij-indeling: partijen van verschillende kwaliteitsklassen moeten gescheiden blijven. |
| Saneren van de bodem | Waarborgen van geschikte kwaliteit bij de betreffende functie en verbetering van bodemkwaliteit. | De bodemfunctieklasse van het gebied bepaalt de terugsaneerwaarde. De bodemfunctieklasse en de kwaliteitsklasse bepalen de kwaliteit van de afdeklaag. Hiervoor gelden dezelfde regels als voor het toepassen van grond. |
Vindplaats en onderbouwing van de kwaliteitseisen
De kwaliteitsklassen en bodemfunctieklassen zijn begrensd door kwaliteitseisen (normen). Daarvoor verwijst het Bal naar het Besluit bodemkwaliteit. De kwaliteitseisen zelf zijn uitgedrukt in gehalten met een eenheid in mg/kg of µg/kg en staan in tabellen in bijlage B van de Regeling Bodemkwaliteit 2022.
De meeste normen zijn nog hetzelfde als in de Regeling Bodemkwaliteit. Die gold voor inwerkingtreding van de Omgevingswet. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werkt in de periode van 2023 tot en met 2025 aan een evaluatie van het normenstelsel. Dat leidt daarna naar verwachting tot aanpassing van de normen in de regelgeving.
Onderbouwing van deze normen staat in de rapporten Ken uw (water)bodemkwaliteit en het NOBO-rapport. Let op: de onderbouwing klopt, maar vanwege wetswijzigingen staan in de rapporten verouderde termen of verwijzingen.
Kwaliteitsklassen en functieklassen landbodem en grond
Het Rijk heeft voor de milieuhygiënische kwaliteit voor landbodem en grond de volgende kwaliteitsklassen en kwaliteitseisen vastgesteld:
| Kwaliteitseis | Ondergrens van kwaliteitsklasse | Bovengrens van kwaliteitsklasse | Voormalige benaming (voor inwerkingtreding Omgevingswet) |
|---|---|---|---|
| Landbouw/natuur | - | Landbouw/natuur | Achtergrondwaarde |
| Wonen | Landbouw/natuur | Wonen | Klasse Wonen |
| Industrie | Wonen | Industrie | klasse Industrie |
| Matig verontreinigd | Industrie | Interventiewaarde bodemkwaliteit | Niet toepasbaar en niet sterk verontreinigd (beneden interventiewaarde) |
| Sterk verontreinigd | Interventiewaarde bodemkwaliteit | - | Niet toepasbaar en sterk verontreinigd (boven interventiewaarde) |
De kwaliteitseisen staan in tabel 1 van bijlage B van de Regeling Bodemkwaliteit 2022. Deze kwaliteitseisen bepalen in welke kwaliteitsklasse de landbodem of de grond valt. Dezelfde normen met uitzondering van de kwaliteitsklassen 'matig verontreinigd' en 'sterk verontreinigd' gelden ook voor het indelen van de landbodem in bodemfunctieklassen.
Onderstaande figuren tonen de verschillende kwaliteitsklassen en functieklassen.
Voor sommige stoffen zijn de kwaliteitseisen soms getalsmatig hetzelfde. Bijvoorbeeld voor de meeste metalen is de kwaliteitseis 'Industrie' gelijk aan de Interventiewaarde bodemkwaliteit. Dan is er geen kwaliteitsklasse ‘matig verontreinigd’ mogelijk op basis van deze metalen. Hetzelfde geldt voor minerale olie, waarbij de kwaliteitseis 'Landbouw/natuur' en de kwaliteitseis 'Wonen' hetzelfde zijn. Er is dan geen kwaliteitsklasse 'Wonen' op basis van minerale olie mogelijk.
Kwaliteitsklassen baggerspecie en waterbodem
Het Rijk heeft voor de milieuhygiënische kwaliteit van waterbodem en baggerspecie de volgende kwaliteitsklassen en kwaliteitseisen vastgesteld:
| Kwaliteitseis | Ondergrens van kwaliteitsklasse | Bovengrens van kwaliteitsklasse | Voormalige benaming |
|---|---|---|---|
| Niet verontreinigd (waterbodem) / Algemeen toepasbaar (baggerspecie) | - | Niet verontreinigd (waterbodem) / Algemeen toepasbaar (baggerspecie) | Achtergrondwaarde |
| Licht verontreinigd | Niet verontreinigd (waterbodem) / Algemeen toepasbaar (baggerspecie) | Licht verontreinigd | Maximale waarde kwaliteitsklasse A |
| Matig verontreinigd | Licht verontreinigd | Matig verontreinigd | Maximale waarde kwaliteitsklasse B (interventiewaarde waterbodem) |
| Sterk verontreinigd | Matig verontreinigd | - | Niet toepasbaar |
De kwaliteitseisen staan in tabel 2 van bijlage B van de Regeling Bodemkwaliteit 2022. Deze kwaliteitseisen bepalen in welke kwaliteitsklasse de waterbodem of baggerspecie valt.
De kwaliteitseis 'niet verontreinigd (waterbodem) en algemeen toepasbaar (baggerspecie)' is vergelijkbaar met de kwaliteitseis 'Landbouw/natuur' voor de landbodem. Verder wijken deze kwaliteitseisen af van de kwaliteitseisen voor de landbodem. Er zijn geen functieklassen voor de waterbodem. De kwaliteitseisen voor de waterbodem en baggerspecie komen overeen met de normen die voor inwerkingtreding van de Omgevingswet in de Regeling bodemkwaliteit stonden.
Maatwerk
Aanpassen van de kwaliteitseisen kan via maatwerk (maatwerkregels of maatwerkvoorschriften). Daarvoor gelden wel een aantal voorwaarden. Welke voorwaarden en mogelijkheden gelden, hangt af van de milieubelastende activiteit. Voor het afleiden en onderbouwen van andere kwaliteitseisen via maatwerkregels, kan het bevoegd gezag de RisicotoolboxBodem van het RIVM gebruiken. In de volgende figuren staan de verschillende mogelijkheden voor maatwerk.
Het is niet mogelijk om met een maatwerkregel de interventiewaarde bodemkwaliteit aan te passen bij de milieubelastende activiteiten graven in de bodem. Deze waarde bepaalt het toepassingsbereik van de activiteit, of welke milieubelastende activiteit van toepassing is. Namelijk: graven met een kwaliteit boven Interventiewaarde bodemkwaliteit? Of met een kwaliteit gelijk of kleiner dan interventiewaarde bodemkwaliteit?
De gemeente moet terughoudend omgaan met maatwerk op de kwaliteitseisen bij gescheiden graven (artikelen 4.1222 en 4.1230 Bal). Dit kan namelijk leiden tot vermenging van kwaliteiten en kan daardoor gevolgen hebben voor de toepassing van de grond op een andere locatie.
Het opslaan van matig of sterk verontreinigde grond is vergunningplichtig. Dit is onderdeel van het toepassingsbereik. Daarop is geen maatwerk mogelijk.
Het opslaan van sterk verontreinigde baggerspecie is vergunningplichtig. Dit is onderdeel van het toepassingsbereik. Daarop is geen maatwerk mogelijk.
De gemeente moet terughoudend omgaan met maatwerk op de kwaliteitseisen bij opslaan, omdat dit kan leiden tot vermenging van kwaliteiten en consequenties kunnen hebben voor de toepassing van de grond op een andere locatie.
Voor het toepassen van grond, bagger, mijnsteen of vermengde mijnsteen zijn de mogelijkheden voor maatwerk groter. Het is namelijk ook mogelijk om sterk verontreinigde grond, bagger of mijnsteen toe te passen. Hier gelden wel aanvullende voorwaarden voor. Deze staan in artikel 4.1273 en 4.1289 van het Bal. Voor de kwaliteitseisen bij de standaard saneringsaanpak 'afdekken' bij het saneren van de bodem geldt dezelfde ruimte voor maatwerk als voor toepassen.
Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)
Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) is één van de 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) onder de Omgevingswet. Het Bal bevat regels van het Rijk over activiteiten in de fysieke leefomgeving.