Woonwijken

Wanneer contactrisico’s laag zijn, bijvoorbeeld omdat verontreiniging alleen op grotere diepte voorkomt, kan toch sprake zijn van onrust en onzekerheid bij bewoners omdat er geen duidelijkheid bestaat over aanpak, risico’s en met name ook daling van waarde van woningen door het stigma wat aan verontreiniging kan kleven. Bovendien zijn er vaak meer ruimtelijke ontwikkelingen om en nabij woonwijken en is de noodzaak tot het voorkomen van grondwateroverlast in een woonwijk het hoogst. Wanneer in de wijk(en) ook voorzien is in ruimte voor kantoren kan verontreiniging interfereren met plannen voor warmte-koudeopslag. Daarnaast zorgen lokale duurzame initiatieven als bodemwarmtewisselaars voor extra ingrepen in de ondergrond.

Een gebiedsgerichte aanpak is een middel om het stedelijke watersysteem op orde te houden, risico's voor bewoners te minimaliseren, duidelijkheid te bieden en grip op de situatie te houden.

Push, pull of beide?

Push

In het kader van de Wet bodembescherming dienen onacceptabele blootstellingsrisico's te worden voorkomen. Daarnaast bestaat er op grond van de Waterwet een gemeentelijke zorgplicht voor de afvoer van hemel- en grondwater, die aanleiding is om als gemeente actief bezig te zijn met waterbeheer.

Pull

Er kunnen kansen zijn om de stedelijke waterhuishouding en beheer van verontreinigingen efficiënt te combineren. Samenloop kan leiden tot kostenbesparing maar ook tot oplossingen die meer schoon "blauw" in de wijk brengen in de vorm van (herstel van) natuurlijke of opgelegde beken, vijvers en dergelijke die gevoed worden met gezuiverd saneringswater.

Bieden van duidelijkheid over wat kan en wat niet kan heft stagnatie in ontwikkelingen in de wijk op. Ook kan onrust bij burgers weggenomen worden door het bieden van helderheid

Belanghebbenden

Grondeigenaren en bewoners

1. Hebben belang bij korte en heldere procedures.
2. Hebben belang bij zo min mogelijk risico's voor aansprakelijkheid en zo min mogelijk gebruiksbeperkingen (voor bijvoorbeeld koude/warmteopslag) als gevolg van verontreiniging.
3. Hebben belang bij kostenbesparing op onder andere onderzoeksverplichtingen.
4. Hebben belang bij een veilige woonomgeving.

Gemeente

1. Grotere gemeenten zijn veelal zelfstandig bevoegd gezag in het kader van de Wet bodembescherming en hebben vanuit die rol een belang bij de voortgang van de bodemsaneringsoperatie.
2. Heeft een taak en zorgplicht in de uitvoering van stedelijk waterbeheer in het kader van de Waterwet.
3. Heeft vanuit de Ruimtelijke ordening belang bij de realisatie van ruimtelijke plannen, een goed vestigingsklimaat voor burgers en bedrijven en heeft in sommige gevallen een rol als grondeigenaar.

Provincie

Is in veel gevallen bevoegd gezag in het kader van de Wet bodembescherming en heeft vanuit die rol belang bij de voortgang van de bodemsaneringsoperatie.

Waterschap

Stemt in stedelijk gebied af met de gemeente over het waterbeheer, waarbij vaak de gemeente echter het eerste aanspreekpunt is. Taken kunnen deels overgedragen zijn aan het Waterschap.

Samenhang met andere factsheets

• Grondwateroverlast
• (mobiele)pluimen
• Ondergronds bouwen
• Bodemenergie

Publicaties

• Organisatie en financiering gebiedsgericht grondwaterbeheer (Uitvoeringsprogramma Bodemconvenant, mei 2011) (pdf, 2.8 MB)
• Handleiding BOEG: Informatie over de diverse bodemenergiesystemen en de interferentie met verontreinigingen (NVOE, 2010)
• Ordening van de ondergrond: een fysiek en juridisch afwegingskader. Geeft een kader voor afwegen van verschillende gebruiksvormen in de ondergrond (KWR, 2010) (pdf, 5 MB)
• Handreiking juridische helderheid in grondwaterbeheer, (Sterk Consulting en Colibri Advies, 2012)
• Toekomstwaarde NU, duurzaamheid verzilveren in gebiedsontwikkeling (Ministerie van I&M, juni 2011) (pdf, 28 MB)
• Ecosysteemdiensten in de praktijk van duurzaam bodembeheer & gebiedsontwikkeling (pdf, 1.7 MB), De triple O-aanpak (Consortium Ecosysteemdiensten in de praktijk van duurzaam bodembeheer & gebiedsontwikkeling, 2011).

Websites

• Thema Water
• Soilpedia

Praktijkvoorbeelden

• Gebiedsgerichte aanpak casus Utrecht Centraal: Het Stationsgebied wordt in de komende jaren uitvoerig gerenoveerd. Door aanwezige verontreinigingen dreigen de ontwikkelingen te stagneren. De hoge dynamiek in het gebied én de hoge kosten van gevalgerichte benaderingen leiden tot een keuze voor een integrale aanpak van de grondwaterverontreinigingen. Er wordt niet meer de focus gelegd op afzonderlijke vlekken, maar gelet op het gebruik van het grondwater.
• Roombeek is een pilotgebied voor het gebiedsgericht waterbeheer in de gemeente Enschede: In de wijk staat verduurzaming van het watersysteem en het realiseren van ruimtelijke kwaliteit centraal; de aanpak van de aanwezige (rest)verontreinigingen is ondergeschikt gemaakt aan een veilig en duurzamer watersysteem. De aanpak in en van deze wijk is een goed voorbeeld van bewust bodemgebruik.

Figuren

Bron: Casusboek gebiedsgericht grondwaterbeheer