Uitleg begrippen bodem, ondergrond en grondwater

Definitie bodem

In de bijlage bij artikel 1.1 van de Omgevingswet is het begrip bodem als volgt gedefinieerd: 'vaste deel van de aarde met de zich daarin bevindende vloeibare en gasvormige bestanddelen en organismen.'

Onderdelen van de bodem

Tot de bodem behoort ten eerste het vaste deel van de aarde. Het vaste deel van de aarde bestaat uit de buitenste deklagen en de ondergrond. Daarbij moet zo diep worden gegaan als de beïnvloeding van menselijke activiteiten in die bodem. Het is van belang zowel de organische als de minerale elementen tot de bodem te rekenen.

Ten tweede behoren ook de vloeibare delen tot de bodem. De vloeibare delen van de bodem zijn het water en de zich daarin bevindende stoffen.

In de zone waarin bodem door water is verzadigd, wordt gesproken van grondwater. Grondwater maakt dus ook onderdeel uit van de bodem.

Tot slot bestaat de bodem uit gasvormige bestanddelen. Deze gasvormige bestanddelen bestaan uit verschillende bodemgassen, zoals zuurstof, stikstof en methaan.

Aparte definitie grondwater

In de Omgevingswet is voor de definitie van grondwater aangesloten bij de definitie uit de Europese waterrichtlijnen: 'water dat zich onder het bodemoppervlak in de verzadigde zone bevindt en dat in direct contact met de bodem of ondergrond staat.'

De nieuwe definitie van grondwater sluit beter aan bij de manier waarop de Omgevingswet het begrip gebruikt. En hoe de Omgevingswet de waterbeheertaken beschrijft.

Alleen het water dat zich in de verzadigde zone bevindt is grondwater. Daarop richten zich dan ook de grondwaterdoelstellingen van de Kaderrichtlijn Water en de Grondwaterrichtlijn. Ten opzichte van de Waterwet is dit een wijziging. In de Waterwet valt 'al het in de bodem aanwezige water' onder het begrip grondwater. Terwijl in de Kaderrichtlijn Water het 'aan de grond hangende bodemvocht in de onverzadigde zone' nadrukkelijk buiten het begrip grondwater is gelaten.

Het is mogelijk een van de wet afwijkende begripsbepaling op te stellen. Dit kan als uit uitvoerings- of decentrale regelgeving blijkt dat water in de onverzadigde zone binnen het begrip grondwater moet vallen.

Meer informatie over grondwater.

Elkaars taal leren kennen en spreken

De uitvoeringspraktijk gebruikt de termen bodem en ondergrond vaak naast elkaar.

Overheden hanteren het begrip ondergrond vaak bij activiteiten in die (diepe) ondergrond. Zeker wanneer deze in relatie staan tot maatschappelijke opgaven, zoals de energietransitie. Het zijn meestal de ruimtelijke ordenaars die deze term hanteren.

Overheden gebruiken de term bodem als het gaat om de chemische, fysische en ecologische kwaliteit. Het zijn vaak specialisten op het gebied van milieu die deze term gebruiken.

Met de komst van de Omgevingswet komen deze twee werelden samen.

Organisatorisch zijn de medewerkers vaak over twee of meerdere afdelingen verspreid. In lijn met het maatschappelijke doel van de Omgevingswet (artikel 1.3 Omgevingswet) moeten ook in de bodem/ondergrond telkens afwegingen worden gemaakt. Afwegingen tussen het beschermen van de bodem en het benutten van de ondergrond.

Met de komst van de Omgevingswet wordt de balans tussen de bodem en de ondergrond steeds belangrijker. Het is daarom van belang uw counterpart bij andere afdelingen op te zoeken en elkaars taal te leren spreken.