Webinar Luchtbehandeling en warmteterugwinning

De video duurt 53 minuten en 17 seconden.
De sprekers zijn Herman Jan Wijnants en Arie van Ballegooijen

Herman Jan: “Welkom allemaal bij het tweede webinar van vandaag. Vandaag gaat het webinar over luchtbehandeling en warmteterugwinning. Eerder vandaag hebben we het gehad over de hulpmiddelen die de toezichthouder kan gebruiken wanneer deze een bedrijf of organisatie bezoekt. En daar was Arie ook aanwezig. Maar voor de mensen die voor het eerst vandaag naar het webinar kijken is het wellicht toch goed dat je weer even introduceert Arie, dus ga je gang.”

Arie: “Mijn naam is Arie van Ballegooijen, ik ben directeur van VBA Inspectie en Advies en ik houd me bezig met energiebesparende onderzoeken. Dus EPBD-keuringen, EED audits. Ja, en alles wat we in het veld tegenkomen is natuurlijk leuk om dat ook in dit soort webinars te delen met de toezichthouders. En dat doen we dus met webinars, trainingen, dat is ook een deel van het werk. In de green room zit Werner de Haan. Hij is ook EPBD-deskundige en werkt voor EQUANS.”

Herman Jan: “En bij Werner in de green room zitten ook John en Irma van het team IPLO, waar ik ook deel van uitmaak. En mijn naam is Herman Jan Wijnants en ik faciliteer vandaag deze webinar ook weer. Wel voor het laatst overigens. Wat kunnen we vandaag verwachten? Hoe ziet het programma eruit? We gaan eerst even kort in op luchtbehandeling en wat houdt dat precies in en de maatregelenlijst. En hoe luchtbehandeling daar een rol in speelt. Dan kijken we ook naar de praktijk. En we eindigen met wetgeving en nog een aantal tips voor de praktijk. Dus dat is eigenlijk hoe het er daarbij uitziet. Wat goed is om te weten is dat ook bij dit webinar er weer de mogelijkheid is tot het stellen van vragen. Dat kun je doen door rechtsonderin je beeld te klikken op de chatfunctie en dan kun je je vragen dan stellen. Die vragen worden in de green room opgenomen. En die worden dan beantwoord vanuit de green room. En als het een relevante vraag is die voor dit webinar gebruikt kan worden, dan wordt die ook doorgestuurd naar mij en dan komt die hier live in de uitzending. Voordat we ingaan op de inhoud hebben we eigenlijk ook nog een poll vraag. En de poll vraag is: wat is precies de functie van luchtbehandeling? En daar hebben we drie antwoorden voor. En de mensen kunnen nu ook daar op reageren en dan gaan we eens even kijken waar men verwacht dat luchtbehandeling voor nodig is. We zien nog weinig ah, daar beginnen de reacties nu een beetje binnen te komen. We kunnen eigenlijk wel zien dat mensen met name bij lucht verversen voorkeur hebben om laten we zeggen dat daar de voorkeur ligt. Maar verrassing, verrassing, Arie vertel maar.”

Arie: “Met deze vraag zijn eigenlijk alle antwoorden goed. We denken laten we gemakkelijk beginnen dat iedereen het gewoon goed heeft. Anders ben je gelijk zo teleurgesteld.”

Herman Jan: “Ja, precies we dachten we gaan iedereen nu belonen. Dus alle antwoorden komen ook terug in de toelichting. Dus daar komen we dan straks inderdaad op terug. Misschien goed om even zoals we zeiden wat meer van de context te schetsen over, ja waarom is luchtbehandeling nou eigenlijk belangrijk?”

Arie: “Ja, want luchtbehandeling dat is best complex, als je de eerste keer op een dak komt als toezichthouder staat daar zo'n enorme kast. Ja, wat doet zo'n ding? Wat gebeurt er nou eigenlijk allemaal? En dan moeten we eerst even terug naar het begin van: wat is eigenlijk luchtbehandeling? Waarom passen we dat toe? Als eerste wij als mens zijn natuurlijk een soort machines. We hebben voedsel, we hebben zuurstof en daarvan maken wij CO2. In de goed geïsoleerde woningen en gebouwen van tegenwoordig ga je dus steeds hogere CO2 gehalte in die ruimtes krijgen. Dat is slecht voor onze gezondheid. We worden duf, we krijgen hoofdpijn de productiviteit wordt daardoor minder. Dus het verversen van lucht, dat is inderdaad een belangrijk element. Ik zag al dat dat veel gekozen werd, en dat is natuurlijk wel de essentie.”

Herman Jan: “Ja, ik weet dat we binnen het IPLO hebben we ook zo’n kamertje waar we wel eens met elkaar zitten en dat kamertje is eigenlijk berucht want als je daar een uur met elkaar gezeten hebt dan kun je eigenlijk elkaar naar buiten tillen.”

Arie: “Standaard hoofdpijn.”

Herman Jan: “Ja, nou ja dat je eigenlijk merkt dat de luchtkwaliteit gewoon te laag wordt.”

Arie: “Het ligt niet aan de mensen in die groep.”

Herman Jan: “Nee, nee, nee, precies.”

Arie: “Als we dan gaan kijken van wat is dan belangrijk bij het klimaat? Waardoor krijgen we een aangenaam klimaat? Dan denken mensen vaak alleen maar aan temperatuur. Zeker de eindgebruikers denken daarbij. En die gaan volgens allerlei kunstgrepen uithalen om dat klimaat op orde te krijgen. Ja, dat is vaak energieverspilling. Dus het is goed om te kijken naar welke factoren spelen daar nog meer voor het juiste klimaat. En hoe ga je daar als toezichthouder mee om? Dat is natuurlijk ook van belang. Nou, hier zie je eigenlijk een rijtje van factoren die bepalend zijn bij het klimaat, bij een aangenaam klimaat. Dus luchttemperatuur is inderdaad een belangrijke maar ook stralingstemperatuur. Zit iemand vol in de zon? Luchtvochtigheid wordt die lucht niet te droog of juist te vochtig? Luchtsnelheid. Het stukje metabolisme. Dat noemen ze dan een activiteitenniveau oftewel: is iemand in de sportschool bezig of zit die netjes achter zijn bureau te tekenen en is het zittend werk. Kleding is ook een bepalende factor. Dus dat zijn allemaal zaken die dat stukje comfort bepalen voor die eindgebruiker. Nou dan als we dan kijken naar de oorzaak van die klachten en uiteindelijk dus energieverspilling. Dan kijk je naar temperatuur fluctuaties. De vuistregel is: plusminus één graad. Dus wij als mens kunnen best wel wat fluctuatie aan het moet alleen niet te snel en te extreem gaan. Nou tocht maximale luchtsnelheid wordt er aangegeven. Je kan dat meten, maar als toezichthouder is het ook wel eens goed om te kijken van staan ramen tegenover elkaar open? Staat de deur open? Dan heb je geen apparatuur nodig maar je ziet gelijk wel aan gedrag wat daar in zo'n gebouw gebeurt en als mensen allemaal ramen gaan open zetten, ja, dan is er wel iets aan de hand. Dus dat is ook weer goed om dat met een gebouweigenaar te bespreken. Vloertemperatuur. Zijn die vloeren niet geïsoleerd? We hebben het vanmorgen al eventjes gehad over de temperatuurmeter. Infrarood temperatuurmeter kan je gelijk al zien als die vloer niet geïsoleerd is en je meet daar onder zo'n heel groot bureau vaak hebben ze vier bureaus tegen elkaar aanstaan. Als het daaronder 12 graden is, dan hebben die mens ook terecht klachten. Het is ook logisch dat daar klachten ontstaan dat mensen dan vervolgens de verwarming weer gaan opschroeven. Stralingsasymmetrie, gaf ik net al even aan dus beglazing, enkelglas of de eerste generatie dubbelglas dat is een soort enkelglas eigenlijk. Dus veel koudeval van die ramen gaan mensen ook weer op reageren. De verticale temperatuurgradiënt, eigenlijk de temperatuur opbouw in zo'n ruimte. Oftewel er blijft warmte aan het plafond plakken waardoor het onderin koud wordt en er dus sprake is van een slechte luchtverdeling.”

Herman Jan: “Dat zagen we vanochtend ook in het webinar bij die spuiterij.”

Arie: “Precies, ja. Ja, en dat soort zaken zie je ook wel weer als toezichthouder want als je overal kartonnetjes aan het plafond geplakt ziet zitten dan is daar iets aan de hand met de luchtverdeling. Dat kan je gelijk als aandachtspunt opschrijven. Ja, wat zijn dan eigenlijk de functies van zo'n luchtbehandelingssysteem? Je ziet hem daar staan, zo’n grote kast op het dak. Uiteindelijk ventileren dus, het filteren van lucht dus je krijgt ook schonere lucht binnen als dat het van buiten komt want hij gaat door een filtering. Hij wordt verwarmd en wordt gekoeld. We kunnen bevochtigen we kunnen ook zelfs drogen. Dus we kunnen behoorlijk wat functies met zo'n luchtbehandelingssysteem om dat aangename klimaat te creëren. Het verversen van lucht in die woningen is dus belangrijk want mensen ademen CO2 uit we hebben stof in die ruimtes denk ook aan werkplaatsen. Maar we kunnen er ook ruimtes mee afkoelen. Denk aan de kantoren met veel glas. Is het buiten 16-17 graden? Dan zal het zelfs met die lage buitentemperatuur binnen gewoon te warm worden. Dus we kunnen het ook als stukje energiebesparing gebruiken door die lucht maar te spoelen. Dan hoeft in ieder geval de koelmachine niet aan. Want dan doen we het gewoon natuurlijk met verse lucht. Eigenlijk gewoon zoals we het in de zomer thuis ook doen door gewoon even de ramen open te zetten. Ja, dat zijn manieren die in een kantoor ook gewoon kunnen gebeuren. Ik gaf net al even aan dat effect van CO2 op de mens. CO2 hangt gewoon in onze omgeving, dus overal waar we zijn is CO2. Dat is ook het probleem met het broeikaseffect dat het CO2-gehalte langzaamaan in de wereld te hoog wordt, waardoor we dus ook als toezichthouder dat soort zaken in de gaten moeten houden. Grote hoeveelheden CO2 zijn ook zelfs dodelijk. Denk aan de CO2 koelinstallaties waar met detectie wordt gewerkt. Dus dan hebben we het echt over grote hoeveelheden. Vanuit de scholen kennen we het ook wel, want dat was dat frisse scholen concept. Daarvan hebben we gezegd: maximaal 1200 ppm en daarboven moeten we gaan ventileren, want anders worden die kinderen te duf. En in kantoorgebouwen hetzelfde verhaal. Dus je ziet ook steeds meer regeling op CO2. Dus naarmate het CO2-gehalte te hoog wordt, dat we dan meer gaan ventileren. Hier zie je eigenlijk een afbeelding van hoe dat stukje ventilatie in de loop der tijd is ontstaan. Eigenlijk gebeurt hetzelfde in die grote kantoorgebouwen. in de eerste generatie woonhuizen daar was gewoon puur natuurlijke trek. En uiteindelijk kregen we die ventilatieboxjes. Die kennen mensen misschien thuis ook wel. Dat je op zolder of in de cv-ruimte een kleine box hebt staan en die staat eigenlijk de hele dag lucht uit de woning te trekken. En via dauerlufters, dat zijn die openingen boven het raam, wordt dan weer verse lucht aangezogen. Je ziet het ook veel bij verzorgingshuizen. Daar staan een aantal van die grote dakventilatoren op het dak. Die trekken continu een bepaalde hoeveelheid lucht uit het gebouw. En via alle openingen wordt die verse lucht weer aangezogen. Het nadeel daarvan is natuurlijk als je 20.000 kuub lucht uit zo'n gebouw trekt dan moet er ook twintig kuub lucht per uur aangevoerd worden. En die wordt sowieso aangevoerd want je krijgt geen vacuüm in zo'n gebouw. Dus dat is wel koude lucht die we aantrekken of extreem warm lucht in de zomerperiode en die moet weer geconditioneerd worden. Daarom zijn ze op een gegeven moment overgestapt op de WTW units en die kennen mensen misschien ook wel van thuis. Dat zijn die wat grotere boxen, waar dus de woning wat meer gesloten is en goed geïsoleerd is en er wordt lucht van buiten aangezogen en die gaat via een bepaalde wisselaar de langste uitstroom lucht. Die komt dus die opgewarmde lucht tegen en wordt daar dus een stukje opgewarmd. Dat stuk warmteterugwinning vinden we ook in de grotere gebouwen. En dat ziet er zo uit. Dus eigenlijk die hele grote immense kast die op dat dak staat lijkt heel imposant en dat is ‘ie ook. Maar het is gewoon eigenlijk zoals hij thuis ook toegepast wordt.”

Herman Jan: “Maar dan echt in het groot.”

Arie: “Precies. Met dan verschillende soorten warmteterugwinning erop. En die laat ik hier dan even zien want we hebben verschillende soorten en dat is als toezichthouder wel even handig om in de gaten houden, van zit daar überhaupt warmteterugwinning op die luchtbehandelingskast. Of is er helemaal warmteterugwinning? Dat zijn wel zaken om in de gaten te houden. En hier dan een korte uitleg met wat je dan tegen kan komen. En de eerste is de kruis stroomwisselaar, dat is een soort platenwisselaar. Werkt met een tegenstroom, zoals je ook in die afbeelding ziet. Dus die een verse buitenlucht van -10 graden die komt dus die binnenlucht van twintig graden tegen. Die komen met elkaar in aanraking, via plaatjes en die wordt dus opgewarmd. Daar staat nog onder: recuperatief systeem dat wil zeggen dat er geen vocht uitwisseling plaatsvindt. Dat is iets wat wel jammer is bij dit soort systemen, Want we zijn juist zuinig op het vocht in de gebouwen omdat die goed geïsoleerd zijn. En als we gaan verwarmen dan droogt die lucht ook een stukje uit. We willen juist dat vocht in dat gebouw houden. Zijn tegenwoordig ook al weer oplossingen voor. Dan werken ze met een soort kunststof papierachtig materiaal en dat kan dat vocht er toch doorheen druppelen, sijpelen en dan wordt het weer meegenomen naar binnen toe.”

Herman Jan: “Dat je wat minder last van brandende ogen en dat soort dingen krijgt.”
Arie: “Precies, ja. Een andere vorm is het warmtewiel. Dat ziet er soms ook wat vreemd uit mensen denken van staat dat wiel nog stil of draait dat heel hard in de rondte? Het is eigenlijk gewoon een heel groot wiel met materiaal wat heel snel kan opwarmen en weer heel snel kan afkoelen. Dus keramisch materiaal. Aluminium soms. Die hebben een hoog rendement. Die doen soms echt wel voor driekwart in het vermogen mee van zo'n gebouw en hier zelfs tot 85% rendementen. Je moet het eigenlijk zo zien dat die buitenlucht, links bovenin het plaatje die wordt dus aangevoerd. Die draait, die wordt door dat wiel heen getrokken. Maar het wiel draait met een bepaalde snelheid in de rondte en dat materiaal kan dus heel snel opwarmen of afkoelen. Dus als we even van een wintersituatie uitgaan dan komt die lucht van zeg -10 graden door dat wiel heen. Maar die is net vanaf onder naar boven gedraaid, dus die komt vanaf dat benedendek, is dat materiaal heel snel opgewarmd en dat opgewarmde wiel draait naar de bovenkant toe. En daar komt het die buitenlucht tegen, dus daarmee wordt ‘ie weer snel opgewarmd.”

Herman Jan: “Ja, verkoelt hij en warmt hij de lucht op.”

Arie: “Ja, en dat werkt twee kanten op. Dat werkt zowel in de winterperiode met een stukje opwarming maar in de zomerperiode hebben we juist dat gebouw geconditioneerd. Is de lucht dus afgekoeld. En dan komt die warme buitenlucht tegen, dus daarmee koelt die weer snel terug. En dat is ook wel een tip voor de toezichthouder om als je bij wat extremere buitentemperaturen in de LBK kijkt of in het gebouwbeheersysteem. En in de LBK, bijvoorbeeld door een venster. Of je laat de gebouweigenaar een deur openen afhankelijk van de grootte van de kast maar je kan dat visueel controleren. En met die extremere buitentemperaturen moet dat wiel dus wel draaien. Pas als de binnen en buitentemperatuur nagenoeg gelijk is aan elkaar, dan mag het wiel stilstaan. Dan heb je die warmteterugwinning niet nodig. Dat is een handige tip voor de toezichthouder om dat soort dingetjes in de gaten te houden. En als laatste: regeneratief. Sommige wielen zijn hygroscopisch, dus die kunnen vocht opnemen. En die staan dat ook weer als aan de inkomende lucht. Dus dat is wel een mooi systeem.”

Herman Jan: “Ja, dat is mooi. Welke wordt nou meer gebruikt trouwens? Of is het om het even?”

Arie: “Vanuit de nieuwbouw zie je meestal de warmte wielen. Die hebben toch het hoogste rendement. En ik kom straks op een andere variant daaruit. Dat is de Twincoil en die wordt gebruikt als kasten ver uit elkaar staan. Dat zal ik zo nog even laten zien. Hier zie je even een ja, dit is een kapot gedraaid warmtewiel maar daardoor kan je wel heel mooi zien hoe dat materiaal is opgebouwd. Dit is een keramisch warmtewiel. Keramische plaatjes die dus heel snel kunnen opwarmen en weer afkoelen. Dit is dat systeem van die Twincoil, dat zie je nog wel eens bij theaters. Achterin de zaal wordt lucht afgezogen en aan de voorkant van de zaal wordt de lucht ingeblazen. Dus die twee kasten staan vrij ver uit elkaar maar je wilt toch warmteterugwinning doen. Dus dan plaatsen ze zo'n Twincoil systeem. Dat zijn eigenlijk twee batterijen een wisselaar noemen we dus een batterij, dus daar stroomt water doorheen pompje ertussen en die laat het water rustig circuleren waardoor de uitgaande lucht het water opwarmt, vervolgens naar de inkomende lucht toestroomt en daar de inkomende lucht weer opwarmt. Ook een recuperatief systeem dus er is geen vochtuitwisseling.” \

Herman Jan: “En het rendement, waarschijnlijk ook door de afstand…”

Arie: “Is daardoor ook lager. Hier kan je zien hoe je dat soort systemen kan herkennen, want ze worden ook regelmatig gebruikt bij keukens, omdat je daar vaak met vervuiling zit en dan kan je geen warmtewiel toepassen want die zou het dan te sterk vervuilen. Ondanks dat er filters overheen zitten slaat dat vet toch door en dan vervuilt je wiel te snel. Dan passen ze zo’n Twincoil toe, en dan zie je vaak aan de buitenkant van de kast zo’n klein expansie vaatje zitten. Zie je hier dat rode vaatje zitten dat is gelijk een teken dat er dus een Twincoil systeem aanwezig is. En dat is voor de toezichthouder belangrijk, want dan kan je in ieder geval aantonen dat er terugwinning plaatsvindt. Hier nog even een doorsnede. Je ziet ook vaak in zo’n kast van die grote blokken erin zitten. Je ziet hier in het plaatje met die zwarte en blauwe blokken. Dat zijn eigenlijk geluiddempers, want die motoren maken natuurlijk behoorlijk wat lawaai. Dat geluid wil je niet in je gebouwen hebben, dus vandaar dat ze altijd aan een stukje geluidisolatie doen en geluidsdemping.”

Herman Jan: “Dat heb je aan drie plekken zo te zien, of niet?”

Arie: “Ja, dus twee aan de onderzijde, en eentje aan de bovenzijde. En de bovenzijde hoef je iets minder te dempen, omdat het naar buiten toe wordt afgevoerd. Oftewel samengevat: die luchtbehandelingsinstallatie vervangt eigenlijk de oude lucht voor verse buitenlucht en die moet wel geconditioneerd worden want we willen lucht gaan opwarmen we willen de lucht gaan terug koelen we moeten een stukje bevochtiging eventueel toepassen, drogen. En als toezichthouder is een belangrijk aandachtspunt om te kijken van: zit daar nou warmteterugwinning op?”

Herman Jan: “Nou volgens mij super interessant om even zo een introductie te krijgen in hoe luchtbehandeling en warmteterugwinning dan hand in hand kunnen gaan. Ik zit nog ook even te kijken, want ik zag inderdaad dat er een vraag is binnengekomen van Sacha. Ze zegt: er mist nog wel dat er in een kantoor een verschil is tussen comfortwaarneming tussen mannen en vrouwen. Is dat ook iets wat jij wel tegenkomt in de praktijk?”

Arie: “Ja, want dat was ook een van de punten van kleding. Soms zie je dat mannen in een driedelig pak bij wijze van spreken en een stropdas - tegenwoordig wat minder - maar die zijn vaak wat warmer gekleed. Vrouwen zijn vaak wat luchtiger gekleed. En vrouwen hebben het juist eerder koud en mannen eerder warm. Dus die kledingverhouding klopt vaak niet waardoor er inderdaad verschil is in comfortbeleving. En Vanger heeft daar ook allerlei onderzoeken naar gedaan en die heeft ook al aangetoond dat er eigenlijk altijd 5% in een gebouw klaagt. Dus je moet zeker als toezichthouder, ook altijd wel even uitkijken aan wie je de vraag stelt of er geen klachten in het gebouw zijn over het klimaat. Daar kan je altijd beter zijdelings even aan de gebouweigenaar vragen of aan de facilitaire medewerker. Maar nooit in een open kantoortuin vragen hoe het klimaat is, want dan weet je zeker dat er heel veel klachten gaan volgen.”

Herman Jan: “Iedereen heeft daar weer een mening over.”

Arie: “Ja, maar het verschil tussen vrouwen is zeker aanwezig.”

Herman Jan: “Ja ja ja. Dus dat naar. Dus dat is ook wel iets wat je uit de praktijk dus terug hoort. Ja, goed om te weten. Ja, dan gaan we denk ik nu even door naar de erkende maatregelenlijsten want die kennen we nu laten we zeggen en dat was in het verleden ook al zo, opgedeeld in drie typen maatregelen. Hier zien we ze in beeld. De gebouwmaatregelen, de faciliteiten en de procesmaatregelen. Dus dan kunnen we daar nu even op gaan inzoomen denk ik.”

Arie: “Precies, ja. Dan gaan we gewoon eens kijken naar welke zijn nou van toepassing op het luchtbehandelingsgebied. Nou, de GA1 dus de gebouwmaatregel op het energieregistratiesysteem, dat is een belangrijke. Controleer sowieso op aanwezigheid. Is er überhaupt een energie registratiesysteem en wordt dat ook gebruikt? Toevallig kwam ik laatst op een project. Daar stond ineens een gasmeter op min 40.000 kuub. Ik vroeg eigenlijk of ze gas aan het oppompen waren, maar dat was niet het geval. Maar daar zat dus inderdaad een energieregistratiesysteem in en een wisseling van medewerkers er werd niet meer ingekeken. Dus een dure investering en vervolgens wordt er niks mee gedaan. Dus dat is zonde en dat is wel goed om als je in zo'n gebouw komt om eens te vragen van laat me de data eens zien. Wat valt op? Wat zijn zaken waar jullie extra aandacht aan geven? Heb je al besparingen eruit gehaald? Dat is een belangrijk element. En dan, het laatste puntje wat er stond. Dus kijk ook altijd naar die deelsystemen, met name die grootverbruikers luchtbehandeling, koeltechniek, dat zijn belangrijke elementen daarin. Is er een klokregeling toegepast op het ventilatiesysteem? Ja, daar haal ik gewoon heel veel besparing uit. Als ik in de gebouwen rondloop ik had er toevallig vorige week ook weer eentje. Daar werd alleen doordeweeks gewerkt. In het weekend gebeurde er niks, de installaties staan dan uit. Maar toen ging ik in het kloksysteem kijken en toen stond die luchtbehandelingskast dus ook in het weekend gewoon 24 uur per dag aan. Dat was verkeerd geprogrammeerd en daardoor stond die dus het hele weekend aan. Met een dertig kilowatt luchtbehandelingskast dus dat is 30 x 48 uur x En dan zaten we zo al op de €15.000 aan kosten die onnodig worden uitgegeven. Dus die man ging hem gelijk programmeren en hem op de juiste manier installeren.”

Herman Jan: “Ja, dat is heel snel verdiend natuurlijk.”

Arie: “Ja, dus dat is ook wel altijd goed om dat sowieso altijd na te vragen, zeker op het gebied van luchtbehandeling, want dat zijn echt de grote energiegebruikers. En wat ik ook zeg: doorvragen want soms weet men het niet of ze zeggen van: ja, dat zit bij de installateur wij weten dat niet. Als ze dat eenmaal aangeven, dan is het zeker zaak om even verder te…”

Herman Jan: “Teken aan de wand, want dan controleren ze het zelf eigenlijk niet.”

Arie: “Inderdaad, ja. Hier een voorbeeld van een ander project waar ik geweest ben. Daar dachten ze dat ze de installatie uitschakelden maar daar werd alleen de optimalisatie uitgeschakeld. Dus die draaide gewoon 24 uur per dag, zeven dagen in de week, jaar in jaar uit. Dus uiteindelijk hebben we die nagerekend het waren twee grote luchtbehandelingskasten van 70 kilowatt elektrisch vermogen. Dus ja dat was sowieso 316.000 kilowattuur vermenigvuldigd met de energieprijs. Dan zaten we op een kleine € 100.000 aan besparing. Gewoon puur door de klok juist in te stellen. Dus dit is echt een belangrijke.”

Herman Jan: “Ja, eigenlijk ligt het geld dan voor het oprapen zou je kunnen zeggen.”

Arie: “Ja, inderdaad. Ja, hoe ga je dan uiteindelijk kijken of er warmteterugwinning plaatsvindt? Want je komt voor de eerste keer in zo’n gebouw. Hoe ga je dat zien? Dat is best even lastig. Een makkelijke manier is in het gebouwbeheersysteem kijken. Als dat niet toegankelijk is of er is iets aan de hand, je kan dat niet inzien. Dan kan je altijd vragen aan de gebouwbeheerder om even de kast waar de regeltechniek in zit dus de regelkast, te openen. En daar zit dan de regeltechnische tekeningen in en daar zie je hier een voorbeeld van. Dus hier zie je een plaatje. Dan zie je aan de onderkant de inkomende lucht en aan de bovenkant de uitstromende lucht. En daartussenin zie je dus dat warmtewiel zitten.”

Herman Jan: “Ja, precies.”

Arie: “Als het een kruisstroomwisselaar is, dan is het een soort kruis wat erin getekend is. De twincoil, daar zagen we net al een plaatje van. Dus je kan dat aan de hand van tekeningen ook makkelijk herkennen.”

Herman Jan: “Ja, ja. En dan is het een kwestie van vragen van waar is de locatie en dan…”

Arie: “Ja, precies ja. Ja, dit gaf ik net eigenlijk al aan. Dus controleer die regeltechnische tekeningen en kijk: zit er een twincoil in? Zit er een warmtewiel in? En zit er een kruisstroomwisselaar in? Visueel controleren, op tekening kijken, bespreken met de eindgebruiker. En dan kom je daar vanzelf uit.”

Herman Jan: “Precies.”

Arie: “Ja, dan de motoren. Zeker op motoren gebied is er ook altijd veel winst te behalen. Niet alleen in de luchtbehandeling, ook in de industrie met name. Dus kijk altijd goed van wat voor soort motoren zitten erin? Daar zijn verschillende erkende maatregelen voor. Ik heb ze even in twee groepen opgesplitst: de GD3 en GD7. Dat gaat echt over de ventilatoren zoals je ze hier op die plaatjes ziet staan. Dus de IE1 en IE2 dat zijn de oudere motoren en uiteindelijk willen we alles op een IE3 of IE4 brengen. Die hebben de hoogste energiezuinigheid.”

Herman Jan: “Ja, precies dat was ook in het webinar over de elektromotoren.”

Arie: “En eigenlijk als je dit als toezichthouder ziet, dan moet je ook even een stapje terug doen. Want je kan heel erg gaan hameren op nieuwe energiezuinige motoren. Maar hier is natuurlijk ook al iets anders aan de hand, want hier hebben we ook geen warmteterugwinning. Want hier wordt alleen maar lucht naar buiten gezogen en via dauerlufters en openingen in het gebouw wordt verse lucht aangezogen. Dus je hebt geen warmteterugwinning. En dat zie je veel op basisscholen en verzorgingshuizen. Daar kom je dat allemaal tegen. Daar is vaak weinig geld. Langzamerhand wordt daar veel meer geld voor vrijgespeeld. Maar dan is het ook zaak om eens even te bespreken van gaan jullie binnenkort verbouwen? Staat er een renovatieproject op stapel? En zo ja, wat ga je dan doen met dit verhaal? Ga je die motoren laten zitten? Worden er alleen maar nieuwe motoren IE4 in geplaatst? Of wordt het grondiger aangepakt en ga je ook luchtbehandelingskasten plaatsen met warmteterugwinning? Want dat is natuurlijk veel interessanter. Dus het is altijd even goed om een stapje terug te doen van Is het zinvol dat we deze motoren gaan vervangen of gaan we een andere richting uit? Dan, als we in de luchtbehandelingskast zelf gaan kijken dan hebben we de GD4, GD5 en GD6 maatregelen. Oftewel gaan we die slakkenhuis ventilatoren vervangen door direct gedreven motoren? Hier gelijk een plaatje daarvan. Dus daar rechts bovenaan zie je eigenlijk de nieuwste type motoren. Dat zijn de IE4-motoren. Die hebben gewoon de hoogste energiezuinigheid. Het plaatje daar linksonder, dat kan ook nog wel een IE3-motor zijn met frequentieregeling. Dus dat vraagt net weer even iets meer kennis om te kijken van wat voor soort motor zit hier nou eigenlijk in. Als handvat is er een overzicht. Want dit soort maatregelen gelden vanaf 2019. Toen zijn die fabrikanten allemaal overgestapt op die nieuwe type motoren en die moeten dat ook op een typeplaatje aangeven. Dus die oude motoren, daar vind je eigenlijk niks van. Dus voor 2019 waren het allemaal IE1 motoren. Dus dat zijn allemaal oude motoren. En pas na 2020 zie je die nieuwe type motoren de markt in komen. Dus dat is wel belangrijk, ook een makkelijk handvat om naar te kijken. Kijk gewoon eens even naar het bouwjaar.”

Herman Jan: “Het type plaatje zegt eigenlijk al voldoende over hoe energiezuinig die is.”

Arie: “En dan is natuurlijk de vraag: kan je dat type plaatje wel zien? Want als het een luchtbehandelingskast is voor een proces dan mag die kast niet zomaar uit. Dus dan wordt het natuurlijk wel weer wat lastiger. Als de kast uit mag, dan kan je naar binnen en kan je even een foto maken van het type plaatje en dan kan je het naderhand op kantoor altijd eens even nakijken of dat wel een juiste motor is. Als het een snaarmotor is dan wil je hem eigenlijk liever naar plug-in motoren hebben. En die maatregel loont zich ook. Even afhankelijk van het aantal draaiuren. Maar dat is wel een maatregel die interessant is. Zeker als de kast al een jaar of twintig oud is. Want de kosten gaan lang mee, dus dan is dat interessant om dat soort dingen met zo'n gebouweigenaar te bespreken. Andere maatregelen. Hebben we het in het eerste webinar ook al even over gehad, hebben we ook kunnen zien dat je dat met een infraroodcamera, warmtebeeldcamera kan je dat natuurlijk heel mooi waarnemen. Maar als je grote warmteproducerende apparatuur hebt staan, zoals compressoren dan moet je een 100% scheiding hebben van aanvoer en afvoer van lucht. En dat kan je dus met die warmtebeeldcamera heel mooi in kaart brengen. Heel mooi zichtbaar maken. Een andere maatregel, die is in andere webinars ook wel eens teruggekomen, is het isoleren van leidingen. Stoomleidingen, koelleidingen, verwarmingsleidingen. Hier zie je dan een plaatje van een koeltechnische leiding. Die geeft nu een temperatuur aan van die is gewoon sterk verminderd en die isoleert eigenlijk niet meer. En als toezichthouder kan je dat wel weer makkelijk zien want je ziet dan van die rimpeling in de isolatie. En dat zie je dan op dit plaatje heel mooi. Dus die isolatie is gekrompen. Heel dun geworden, en isoleert dus eigenlijk niet meer.”

Herman Jan: “Dan krijg je dat bubbel-effect eigenlijk, wat je hier ziet.”

Arie: “En wat ook belangrijk is bij deze houd ook goed in de gaten dat de isolatie niet openstaat want dan komt er lucht bij. Lucht en water, en je krijgt corrosie.”

Herman Jan: “Ja, precies. Daar hebben we net ook voorbeelden van gezien wat dat kan betekenen. Ik zie nog een vraag die binnen is gekomen. Eigenlijk heb je daar ook voor een deel al antwoord op gegeven. Kan er ook aan de buitenkant van de luchtbehandelingskasten worden vastgesteld welke WTW daar precies in zit? Ja, want je noemde al even het expansievat.”

Arie: “Klein expansievaatje, dan weet je gelijk: het is een twincoil-systeem. Als er een warmtewiel in zit die is er vaak tussen geplaatst. Dus dan is de kast vaak op dat plekje net wat dikker. Zo'n warmtewiel is een centimeter of dertig veertig. Ja, dat is een beetje die orde van grootte. En die zie je dan vaak een klein stukje eruit steken. Dus dan zie je gelijk dat daar warmteterugwinning in zit.”

Herman Jan: “Een kleine verdikking van een halve meter dat duidt eigenlijk op een warmtewiel?”

Arie: “En dan steekt die ook een klein stukje uit de kast. Niet bij alle kasten hoor, want soms is dat weer netjes geïntegreerd. Dus dan kan je daar weer niet aan zien. Bij de kasten die binnen opgesteld staan zie je ook vaak een kleine frequentie regelaar een beetje in het midden van de kast zitten. Ook weer een teken dat er warmte terugwinning op zit want dat warmtewiel wordt toeren geregeld aangestuurd. Naarmate de temperatuurverschillen groter worden tussen binnen en buiten zal dat wiel sneller gaan draaien. Dus daar kan je het aan zien. En uiteindelijk moet je een kast openmaken, dan kan je het altijd zien. Zo’n kruisstroomwisselaar, die zie je niet altijd. En er zijn wel meer manieren hoor. Soms zie je ook wel plaatjes op de kast staan. Er zijn verschillende manieren om te kijken of die warmteterugwinning erin zit. Het is niet visueel altijd heel erg duidelijk.”
Herman Jan: “En je kunt het ook altijd navragen natuurlijk.”
Arie: “Navragen is sowieso belangrijk, ja.”
Herman Jan: “Nou, dan hebben we denk ik de EML’s wel uitvoerig behandeld. Dus ik denk dat we deze vraag daarmee ook wel voldoende beantwoord hebben. Dan hebben we natuurlijk laten we zeggen, de praktijkervaring en ook wat je qua beheer en onderhoud kan doen aan maatregelen. En daar wilde je ook nog even kort op ingaan?”
Arie: “Ja zeker. DBO-maatregelen worden toch wel steeds belangrijker. En ik merk in de praktijk dat onderhoudscontracten soms steeds verder uit onderhandeld worden. Dat wordt soms op kantoor ergens op afstand gedaan. En die contracten worden steeds magerder. Ja, de installateur gaat dan vervolgens ook automatisch steeds minder doen. En je ziet in de praktijk nog wel eens dat ze dan de filters wisselen de deuren dicht, een doekje erover, en ze zijn weg. En dat kan aan twee kanten liggen. Dat kan aan de installateur liggen dat die te weinig doet. Maar het kan ook aan de eindgebruiker liggen natuurlijk, die dan te weinig investeert om het onderhoud goed uit te voeren. Dus dat is altijd wel belangrijk als je toezicht doet en je loopt met de facilitair man om toch eens te vragen van mag deze kast uitgeschakeld worden? En dan kan je gewoon eens even alle deuren openen. Ga maar eens even kijken. Nou, daar komen dan verschillende plaatjes voorbij. Ook hier waren de filters netjes gewisseld. Alleen toen ik die andere deur opendeed toen bleek dus dat die doorvoer van die waterleiding, want we kijken hier tegen de verwarmingsbatterij aan Die moet dus de inkomende lucht opwarmen. daar doorheen getrokken. Dus die motoren staan lekker te trekken aan die kast. Als daar valse lucht naar binnen wordt getrokken door een opening die niet afgedicht is. Dat zie je dus hier die leidingen zijn niet goed afgedicht. En ze hadden daar heel veel duivenoverlast. Er zaten enorm veel duiven op dat dak. Al dat vuil wat daar lag, werd naar binnen getrokken. Ja, op een gegeven moment gaat die batterij dus die wisselaar, die gaat gewoon helemaal dichtzitten. En qua gezondheid lijkt me het ook niet helemaal fris met al dat…”
Herman Jan: “Nee, nee.”
Arie: “Dat kom je gewoon vaker tegen. Hier zie je dat ook. Daar zijn ook de doorvoeren door de leeftijd, want dat is ook iets wat speelt. Soms worden ze afgedicht met een bepaald materiaal wat in de loop der tijd poreus wordt En dat er altijd die motoren krachtig aan staan te trekken trekt hij dat naar binnen toe. En dan krijg je steeds meer vervuiling in de luchtbehandelingskast. Die gaat niet in het filter zitten, maar wel op de elementen die het werk moeten doen, die moeten koelen, die moeten verwarmen. Dus belangrijk aandachtspunt om niet alleen de filters te bekijken maar ook de andere deuren te laten openen eens even te kijken: wat zien we nou precies?”
Herman Jan: “Het beïnvloedt natuurlijk ook gewoon de efficiency van het apparaat.”
Arie: “Zeker, ja. Nou, de traditionele motoren zoals die in het verleden eigenlijk altijd werden toegepast. Dus een slakkenhuisventilator met een losse elektromotor, die werden altijd door een riem aangedreven. Zo’n riem die slijt gedurende een bepaalde tijd. Soms zijn die motoren ook niet goed uitgelijnd. En dan op een gegeven moment krijg je snaarbreuk, en dat moet wel in het onderhoudscontract worden meegenomen dat dat gecontroleerd wordt. Ik ben ook wel eens kasten tegengekomen, die stonden gewoon vrolijk te draaien en de snaar lag op de bodem. Dan gebeurt er ook weinig.”
Herman Jan: “Bij auto’s kom je niet verder.”
Arie: “Bij auto’s kom je er wel snel achter inderdaad. Er zit ook wel een melding op sommige kasten, bij de meeste kasten wel. Maar niet altijd, het moet gewoon meegenomen worden met het onderhoud. Daarom zijn eigenlijk die nieuwe motoren ook veel beter want die worden direct aangedreven. Dus heb je helemaal geen snaaronderhoud meer. Het nadeel is ook dat als die snaar niet goed is opgespannen, dat staat die heel erg te slippen. Dat ken je ook nog wel van vroeger van de auto’s die dan wegreden als het koud was. Dat gepiep inderdaad. Dat gebeurt hier hetzelfde. En het rendement is veel minder want je krijgt steeds minder lucht naar binnen toe. Hier een voorbeeld van een motor met twee snaren. Zeker de wat zwaardere motoren hebben dan twee snaren. Maar ja, als die motor niet helemaal recht staat uitgelijnd dan is die buitenste snaar heel strak gespannen, maar die binnenste snaar niet. Die staat heen en weer te flapperen en gaat alle kanten uit en die doet dus niks. Maar met dus een snellere slijtage tot gevolg.”
Herman Jan: “Allebei eigenlijk.”
Arie: “Ja. Ja, dit is ook een hele belangrijke want die lucht moet natuurlijk ergens vandaan komen. Soms zijn luchtbehandelingskasten in de kelder opgesteld. Dan zit er in het gebouw een heel kanaalwerk en dan ergens boven op het dak of boven een atrium, of verzin maar waar daar wordt lucht aangezogen. Buitenroosters in de gevel, dat gebeurt ook regelmatig. En dan wordt het onderhoud netjes gedaan. Alles wordt mooi schoongemaakt: nieuwe filters erin, snaren afgesteld. Maar vervolgens kijkt niemand naar dat aanzuigrooster. Langzamerhand door regen, stof wat in de lucht zit zal dat allemaal neerslaan op dat rooster. En uiteindelijk gaat dat steeds verder dichtlopen en in extreme situaties krijg je zelfs dit. Ja, dat is een beetje een astmatische patiënt geworden. Dit was ook in een ziekenhuis, maar goed.”
Herman Jan: “Ik zou daar nou juist verwachten dat ze wel extra klinisch zouden zijn.”
Arie: “Ja, en dan is het toch dat zo'n kast ergens in de kelder staat opgesteld en dat ze Hier moest ik ook via allerlei omwegen sleutels vragen kon ik bij dit aanzuigrooster terecht komen. Ja, dan zie je dat dat te veel werk is of niet gedaan wordt en vergeten wordt. Dat is niet nodig. Dus dat is ook een belangrijk aandachtspunt voor de toezichthouder om altijd even te kijken van waar komt nou die lucht vandaan. Laatst had ik er ook weer eentje, die was helemaal dichtgetrokken en het hele rooster was door de kracht van die motoren, was gewoon helemaal naar binnengetrokken.”
Herman Jan: “Ongezuiverde lucht.”
Arie: “Ja, ja. En veel troep naar binnen, ja. Maar ook binnen. Wij hadden het net over het buitengedeelte, maar ook binnen moet onderhoud... gepleegd worden en moeten... regelmatig de uitblaas- en aanzuigroosters schoongemaakt worden. Dus dat is ook altijd een belangrijk aandachtspunt. Als je een rondje loopt, kijk eens even naar die filters. Pak je zaklampje, kijk eens even hoe dat eruit ziet. En is daar veel vervuiling te zien? Want dat hoort gewoon mee genomen te worden met het onderhoud. Hier was uiteindelijk helemaal geen ventilatie, maar wel met vier werkplekken waren ze hier aan het werk. Dit was een oude archiefkast. Dat zie je in de praktijk ook nog wel eens dat ruimtes op een gegeven moment anders worden toegepast, want vanuit het... bouwbesluit worden bepaalde lucht debieten opgegeven voor vergaderkamers, voor werkkamers. Dus dat wordt vanuit de bouw op een bepaalde manier ingeregeld. Ja, als je dan... de toepassingen gaat veranderen en je gaat van een kantoorkamer een vergaderzaal maken, dan heb je wel andere luchteisen. Die zijn ook in het bouwbesluit vermeld. Altijd handig om dat eens even terug te kijken. En als mensen klagen over benauwdheid, hoofdpijn en dat soort klachten is het ook goed om eens even te kijken, is er überhaupt sprake van ventilatie? Belangrijke daarin is trouwens ook de aanpassing tegenwoordig naar ledverlichting. Bij de oude armaturen werd vaak lucht afgezogen via het armatuur. Dus die oude TL-bakken die hadden dan een spleet aan de bovenzijde. Dan werd de lucht boven het plafond afgezogen. Dat liep dus via dat armatuur. Ja, dan krijgen we ledverlichting die veel minder warmte produceert... dus die warmte hoeft niet afgevoerd te worden. Dus we hebben ineens een gesloten TL bak. Waar je dus een hele kantoortuin... vol met gesloten led armaturen hebt, heb je ineens geen afzuiging meer. Want het plafond is verder gesloten. Dus krijgen mensen hoofdpijn, klachten. Dus dat zijn ook altijd weer dingetjes.
Herman Jan: Moet je inderdaad wel weten.”
Arie: “Die neem je mee in je ronde. Ja, dat zijn heel specifieke dingetjes hoor.”
Herman Jan: “Dat geldt met name voor wat oudere gebouwen denk ik?”
Arie: “Ja, die dus een renovatie hebben gehad naar led-verlichting. Dan kan dat spelen. Oftewel, gewoon even in een notendop natuurlijk, want er zijn nog veel meer zaken waar je op kunt letten, maar zeker dit zijn de, het lage fruit noem ik het maar. Dus vervuiling van die aanzuigroosters gebeurt echt geregeld, dat die dicht zitten, sterk vervuild zijn. Binnen vaak afgeplakte roosters. Dan zijn er klachten, dan plakken ze een half rooster af. Maar ja, er wordt een bepaalde luchthoeveelheid uitgeblazen, die wordt nog steeds uitgeblazen, alleen op een ander rooster gaat die meer blazen. Die krijgt ook klachten. Dus die gaan ze ook afplakken, en zo is dus iedereen lekker aan het plakken. En vervolgens heb je heel veel klachten, het hele systeem wordt ontregeld. Werkt het, warmteterugwinning. Dat is natuurlijk een hele makkelijke die je als toezichthouder ook kan zien. Dus als die temperatuurverschillen wat groter worden... moet die warmteterugwinning actief zijn. Dat kan je visueel zien om door het venster te kijken, maar ook gewoon even in de regeltechniek. Laat die gebouweigenaar maar eens even z’n plaatje naar boven halen van die luchtbehandelingskast. En dan kan je gelijk zien of dat warmtewiel met een bepaald percentage wordt aangestuurd. En als laatste, die hadden we vanmorgen al even besproken natuurlijk... de technische ruimte. Hoe ziet die eruit? Dat is zo bepalend voor de rest van je installaties. Dus dat is ook een belangrijke. Ja, wetgeving. Die is eigenlijk vrij kort. We hebben het bouwbesluit. Daar worden allerlei eisen gesteld over minimale luchthoeveelheden. Dertig kuub zo'n beetje per persoon bij zittend werk tot zestig kuub bij actieve werkzaamheden. Het moet een efficiënt ventilatiesysteem hebben. De filters moeten regelmatig vervangen worden. Het zijn voor zich sprekende zaken die dus in het bouwbesluit opgenomen zijn. En vanuit de EU hebben we de EPBD-wetgeving die zich specifiek richt op deze luchtbehandelingskast. Dus er wordt echt specifiek naar die ventilatiesystemen gekeken. Wat betekent dat voor de gebouweigenaar als die meer dan in het gebouw heeft? Ja, dan moet hij dus voldoen aan die EPBD-keuring wordt afgemeld in een register, er worden rapportages van gemaakt en er worden ook die besparende maatregelen meegenomen. Hier even de verklaringen zoals ze dan opgesteld worden van zo'n keuring. Tips. Op een gegeven moment is het soms onduidelijk, we hebben zoveel verschillende apparatuur ook, zeker als toezichthouder. Je loopt langs de lift en je loopt langs de luchtbehandelings- installaties, de koelinstallaties. Er is zoveel aan installaties in zo'n gebouw. En zeker als beginnend toezichthouder is dat natuurlijk echt wel lastig. Ja, er is eigenlijk te veel als je net start. Er zijn eigenlijk twee manieren om af en toe eens even rustig te kijken van wat zijn nou de eisen? RVO heeft een handboek gemaakt. Daar staan eigenlijk van 43 verschillende installatiesoorten staan de wetgevende eisen daarin. Die is gratis, die kan je gewoon downloaden. Dus het is altijd handig om die eens even te raadplegen. En de wat uitgebreidere variant is die van Sertum. En dat is een boekje waarin eigenlijk alle wet- en regelgeving staat en die wordt ieder jaar geupdate. Dus ieder jaar hebben we een nieuw handboek om na te kijken wat er…”
Herman Jan: “En die moet je wel kopen?”
Arie: “En die moet je wel aanschaffen, inderdaad maar dan heb je echt een compleet overzicht. Dus er zijn verschillende manieren om eens even na te gaan van wat is nou echt verplicht, wat is het interval en wat moeten we doen?”
Herman Jan: “Ja, precies.”
Arie: “Nou, de tips. Je hoort nog weleens soms kan je beter de worst voorhouden dan met de stok te slaan. Dus verwijs ook altijd naar subsidiemogelijkheden. Is ook altijd slim om daar even naar te kijken. Want je kan wel allerlei maatregelen opleggen maar soms zijn er ook gewoon mooie subsidieregelingen voor. Ook altijd goed om die ook even in het achterhoofd te houden. RVO stuurt er ook altijd nieuwsbrieven over. Dus als je je aanmeldt voor zo’n nieuwsbrief, dan krijg je ook vanzelf je updates binnen op de computer en kan je het altijd even nakijken. En jezelf op de hoogte houden eigenlijk.”
Herman Jan: “Ja, precies en daarmee kan je de ondernemer natuurlijk ook faciliteren.”
Arie: “Precies, ja.”
Herman Jan: “Dat het niet alleen maar…”
Arie: “Niet alleen maar kommer en kwel.”
Herman Jan: “Precies. En dan de tweede poll vraag van vandaag. Want we hebben er aan het begin natuurlijk eentje gehad maar hier is er nog eentje. Is het gebruik van stoombevochtiging verplicht? Dus eens even kijken of de mensen goed hebben opgelet. We hebben vier smaken. En dat is ja, conform bouwbesluit ja, conform EPBD. Of nee, maar wel aan te bevelen. Of het hoeft gewoon echt helemaal niet. Nou eens even kijken hoe de reacties zijn. Ik zie nog even geen reacties verschijnen op mijn scherm. Daar komen ze, ah ja. Het neigt naar antwoord D, zie ik.”
Arie: “Heel goed.”
Herman Jan: “En C. Dus het is duidelijk dat de nee in in het voordeel is of in de meerderheid zijn. Nou vertel het maar.”
Arie: “Ja, het is inderdaad geen verplichting, die stoombevochting. En dat is dus gelijk even een bruggetje naar  de volgende sheet. Want het is ook belangrijk om die toekomstvisie ik had het er net al even over, van de ondernemer te bespreken. Herman Jan: Precies. Stoomvoorziening is inderdaad geen verplichting. Ik zag in de antwoord C wel aan te bevelen. Dat hangt een beetje van de situatie af. Als je een ruimte hebt die continu gebruikt wordt, een meldkamer van een politiecentrale bijvoorbeeld. Ziekenhuis toepassing dan heb ik het echt over de operatiekamers. Dat soort kritieke ruimtes dan moet het gewoon. Maar in een standaard kantoor omgeving Maar ook een verpleegtoren in een ziekenhuis waar de bedden staan waar mensen verpleegd worden. Heb je eigenlijk geen stoombevochtiging nodig. Dus het is ook altijd zaak om met die ondernemer eens even te praten van van kunnen we wel met die stoombevochting doorgaan of kunnen we hem misschien wel afkoppelen? Ik weet ook van een aantal ziekenhuizen waar ik zelf ben geweest waar we dat ook besproken hebben waar ze ook onderzoeken hebben gedaan en proeven hebben gedaan. En dan zijn ze ook gewoon heel druk bezig om grote delen van het ziekenhuis af te koppelen van de stoom.”
Herman Jan: “Ja, dat maakt natuurlijk veel uit.”
Arie: “Ja stoom is een enorme energievreter, want je bent continu een hele grote pan op stoom aan het brengen met een enorme hoeveelheid water, die daar continu doorheen wordt geblazen. Dus dat vraagt enorm veel energie.”
Herman Jan: “Ja, dat zie je in een van onze vorige webinars ook, hè?”
Arie: “Ja, inderdaad, ja. Dus dat is een interessante. Een andere manier, als het toch ook echt kritisch wordt dan kan je ook werken met adiabatische bevochtiging En dat is een manier waar met plaatjes op hoogfrequente frequentie worden dan plaatjes in trilling gebracht en dan gaat het water een beetje vernevelen. Dan heb je wel weer een speciale behandeling nodig, natuurlijk. Van dat osmosewater dat je geen legionella aangroei krijgt En dan worden hele kleine druppeltjes het gebouw ingeblazen en daarmee bevochtig je dan het gebouw. Dus dat zijn ook opties die er zijn. En je ziet steeds vaker dat het stoom gedeelte gewoon afgekoppeld wordt of niet meer toegepast wordt. Zeker met de opkomst van de hygroscopische warmtewielen is het vaak niet nodig. Nou een andere stukje wat je met zo'n onderneming kan bespreken is het gebruik van overwerktimers. Ga gewoon uit van een basis klok programma. Als er dan toch een keer overgewerkt moet worden of er is een keer een feestje maak gebruik van die overwerktimer. Vaak zie je al dat het in het gebouwbeheersysteem wordt geprogrammeerd. Dat mensen dit op een eenvoudige manier kunnen selecteren. Waardoor je niet altijd dat feestje van die vrijdagavond nog het hele jaar terug ziet komen in de regeltechniek. Het aanpassen van kloktijden is ook altijd handig om dat even met de eigenaar te bespreken. Zeker bij scholen waar ze ook avondonderwijs geven. Er zijn meerdere toepassingen waar je gewoon regulier de kloktijden moet aanpassen. En als je het gaat vastleggen met een energiecoördinator die dan een keer per week die controle doet en het programma aanpast, dat is natuurlijk interessant. En dat verdient zich meer dan terug.”
Herman Jan: “En dat is natuurlijk nu met thuiswerken en de vrijdagen waar je eigenlijk ziet dat steeds minder mensen op kantoor zijn is dat misschien ook nog wel een optie.”
Arie: “Ja zeker, op die vrijdag kan je de kloktijd rustig eerder terugzetten. Normaal was het tot zes uur doordraaien Maar nu kan je misschien om drie uur al de luchtbehandeling uitschakelen, of om vier uur. Er zullen minder mensen in het pand zijn. Dus er is minder vervuiling van lucht. Ja, dat kan rustig eerder uitgeschakeld worden. Ja, dat soort dingen is goed om over na te denken. Ja, dat staat natuurlijk niet zo strak in de erkende maatregel.”
Herman Jan: “Nee precies, maar dat is meer gewoon slim nadenken over hoe je je luchtbehandeling zo efficiënt mogelijk kan inzetten.”
Arie: “En hoe dat gebouw gebruikt wordt. Nou, alternatieven. Het vraaggestuurd leveren van lucht. Ook altijd goed om over na te denken. Zeker vanuit het verleden, hadden we één luchtbehandelingskast. Ja die leverde gewoon een vaste hoeveelheid lucht door het hele gebouw heen. Tegenwoordig werken we natuurlijk met die toerengeregelde motoren. Dus als je dan die koppeling kan gaan maken met CO2-sturing, dat je pas gaat ventileren als er bezetting is en als de bezetting er is, dat die dan een keertje kan gaan op toeren als het CO2-gehalte hoog wordt, of juist gaan terugtoeren als het CO2-niveau minder wordt. En dan ga je echt op basis van vraag ga je lucht leveren. Lucht leveren kost gewoon geld. De motoren moeten draaien, je moet die lucht gaan koelen, je moet die lucht gaan verwarmen. En dat is altijd goed om daar over na te denken want als er grote renovaties gaan plaatsvinden neem dit mee in je gesprek. Nog een aantal tips. Dit wordt later natuurlijk rondgestuurd. Dus dan kunnen jullie altijd op deze linkjes klikken en kijken om de verdere informatie hierover te krijgen.”
Herman Jan: “Nou dan zijn we er doorheen. En dat is wel heel grappig want de vraag die ik stelde is ook de vraag die Manse had. Dus op de een of andere manier hadden Manse en ik even contact met elkaar.”
Arie: “Wat was de vraag dan?’
Herman Jan: “Kan de LBK op vrijdagen ook op een lager debiet gezet worden vanwege de lagere bezetting?”
Arie: “Ja, zeker, ja. Dat is zeker mogelijk.”
Herman Jan: “Dus een lager debiet en eerder uitzetten eigenlijk.”
Arie: “Ja en met de schoolvakanties dat is er ook zo eentje. In het verleden bleef het ook allemaal doordraaien. Dus stop dat.”
Herman Jan: “Ja, zonde inderdaad. Je hebt het geld binnen het onderwijs hard nodig, hè? Dus zonde om het daaraan uit te geven. Arie, hartelijk bedankt. Arie: Ja, graag gedaan. Volgens mij weer een hele informatieve sessie dus ik weet niet of Werner ook heel hard aan het werk is geweest om allerlei vragen te beantwoorden, dat kunnen we vanaf hier niet zien. Maar ik neem aan van wel. Op de website van IPLO kun je natuurlijk allerlei informatie terugvinden en daar kun je ook de vorige webinars terugkijken. Een aantal beleidsmatige webinars, maar ook veel technische webinars. Nou we noemden al even stoom, warmte, isolatie, elektromotoren enzovoort. Dus er is veel terug te zien, dus doe er je voordeel mee zou ik bijna willen zeggen. Dan laten we het hierbij. Veel dank voor je toelichting.”
Arie: “Jij ook bedankt.”
Herman Jan: “Ja graag gedaan en tot een volgende keer weer.”