Aandachtsgebieden en voorschriftengebieden

Inhoud op deze pagina:

• Aandachtsgebieden
  • Soorten aandachtsgebieden
  • Groepsrisico
  • Maatregelen
• Voorschriftengebied
  • Zeer kwetsbare gebouwen
  • Mogelijkheid tot afzien van aanwijzen
  • Gelijkwaardigheid

Aandachtsgebieden

Aandachtsgebieden laten zien waar mensen binnenshuis, zonder aanvullende bescherming, onvoldoende beschermd zijn tegen de gevolgen van incidenten met gevaarlijke stoffen. Hoewel de kans op zo’n incident klein is, kunnen de gevolgen levensbedreigend zijn. Het aandachtsgebied dient dan ook als startpunt voor het gesprek over veiligheid en beschermende maatregelen.

Een aandachtsgebied ontstaat automatisch zodra een activiteit met externe veiligheidsrisico's wordt verricht. Gemeenten hoeven dit aandachtsgebied dus niet eerst aan te wijzen in het omgevingsplan.

Soorten aandachtsgebieden

Afhankelijk van het type risicobron zijn er drie soorten aandachtsgebieden:

• Brandaandachtsgebied: kans op warmtestraling
• Explosieaandachtsgebied: kans op overdruk door explosies
• Gifwolkaandachtsgebied: kans op blootstelling aan giftige stoffen in de lucht

De definitie van deze aandachtsgebieden staat in Artikel 5.12 Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl).

Onderstaande video van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat legt de aandachtsgebieden uit.

Groepsrisico

Binnen een aandachtsgebied moet de gemeente in het omgevingsplan rekening houden met het groepsrisico: de kans per jaar dat tien of meer personen overlijden als direct gevolg van een incident. Artikel 5.15 Besluit kwaliteit leefomgeving regelt dit.

Dit artikel biedt de gemeenteraad eigen afwegingsruimte bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen binnen een aandachtsgebied. Dit kan, zolang het gaat om een locatie buiten de PR-6 contour. De PR-6 contour is een risicogrens op de kaart waar het plaatsgebonden risico 1 op 1.000.000 per jaar is (oftewel 10⁻⁶). Binnen de PR-6 contour is de afwegingsruimte wettelijk ingeperkt.

Het noemen van het aantal van tien personen betekent niet dat de kans berekend moet worden. De vraag of van een groepsrisico sprake is, kan de gemeente ook beantwoorden met demografische gegevens of onderbouwde schattingen. Overigens mag een berekening wel uitgevoerd worden.

Artikel 5.15a regelt de eerbiedigende werking voor artikel 5.15. Het werken met aandachtsgebieden is nieuw onder de Omgevingswet. Het is daarbij niet de bedoeling dat de afweging over het groepsrisico voor bestaande situaties opnieuw moet worden gemaakt.

Maatregelen

Het bevoegd gezag kan diverse maatregelen inzetten om mensen te beschermen binnen de aandachtsgebieden. Deze gereedschapskist bestaat uit de volgende maatregelen:

• afstand houden tot de risicobron binnen het aandachtsgebied
• aanvullende risicocommunicatie
• beperken van personendichtheden in de omgeving van de risicobron
• vlucht- en schuilmogelijkheden
• omgevingsmaatregelen
• aanvullende bouwmaatregelen in een voorschriftengebied.

Voorschriftengebied

Binnen een aandachtsgebied kan een gemeente voorschriftengebieden aanwijzen. Dit zijn specifieke locaties waar extra bouweisen gelden voor nieuwbouw of vervangende nieuwbouw van beperkt kwetsbare, kwetsbare en zeer kwetsbare gebouwen. Een voorschriftengebied kan een deel van of het hele aandachtsgebied beslaan. De aanwijzing van (een deel van) het aandachtsgebied als voorschriftengebied gebeurt door de gemeente in het omgevingsplan.

Het voorschriftengebied is bedoeld om gemeenten de mogelijkheid te geven extra bouweisen op te leggen aan nieuwbouw, bovenop de maatregelen die al gelden binnen het aandachtsgebied. Dit volgt uit artikel 5.14 van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). De beleidsambitie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is deze aanvullende bouweisen alleen toe te passen als ze zowel nuttig als noodzakelijk zijn.

De aanvullende bouweisen gelden alleen binnen het aangewezen voorschriftengebied. De eisen zijn bedoeld om mensen beter te beschermen tegen de gevolgen van brand of explosie. Buiten het voorschriftengebied gelden deze extra eisen niet. De bouweisen zijn vastgelegd in de artikelen 4.90 tot en met 4.96 van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Als er géén voorschriftengebied is aangewezen binnen een aandachtsgebied, zijn er ook geen aanvullende bouweisen van toepassing.

In artikel 12.27c van het Bkl is geregeld dat een brand- of explosievoorschriftengebied ook kan worden aangewezen in een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit die voor beperkt kwetsbare, kwetsbare of zeer kwetsbare gebouwen wordt aangevraagd. Meer informatie hierover is op de pagina te vinden die recente ontwikkelingen over de aandachtsgebieden beschrijft.

Zeer kwetsbare gebouwen

Locaties voor zeer kwetsbare gebouwen in een brand- of explosieaandachtsgebied moeten altijd worden aangewezen als voorschriftengebied. Voor deze gebouwen zijn de aanvullende bouweisen na aanwijzing van het voorschriftengebied in het omgevingsplan dus altijd van toepassing. Het gaat dan om bijvoorbeeld ziekenhuizen, basisscholen en kinderdagverblijven.

De aanvullende bouweisen gelden niet voor bestaande gebouwen die binnen een voorschriftengebied liggen. Deze gelden alleen in geval van nieuwbouw of vervangende nieuwbouw (zie artikel 4.1 van het Bbl). Let wel, het voorschriftengebied geldt ook in het geval van zeer kwetsbare gebouwen niet automatisch: het bevoegd gezag moet dit actief aanwijzen en vastleggen in het omgevingsplan.

Een informatieve video van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over voorschriftengebieden is hieronder te bekijken.

Afzien van aanwijzing

Een gemeente is niet verplicht om het volledige aandachtsgebied als voorschriftengebied aan te wijzen. Bij het toestaan van nieuwbouw kan de gemeente ervoor kiezen om een gebied geheel of gedeeltelijk níet aan te wijzen. Dit besluit moet goed onderbouwd zijn.

De gemeente kan bijvoorbeeld aantonen dat de veiligheid en bescherming van milieu en gezondheid al voldoende gewaarborgd zijn door bestaande maatregelen binnen het aandachtsgebied.

Gelijkwaardige maatregelen

Binnen een voorschriftengebied kunnen gelijkwaardige maatregelen worden toegepast. Dit geldt ook voor locaties voor zeer kwetsbare gebouwen binnen een aandachtsgebied.

Een gelijkwaardige maatregel moet minimaal hetzelfde beschermingsniveau bieden als de voorgeschreven maatregel. Het doel is om mensen in gebouwen net zo goed te beschermen tegen de gevolgen van een brand of explosie. Een gelijkwaardige maatregel kan zowel een bronmaatregel, een omgevingsmaatregel als een bouwmaatregel zijn.

Over gelijkwaardigheid van maatregelen binnen externe veiligheid vindt u hier meer informatie.

Aandachtsgebieden in het handboek omgevingsveiligheid RIVM

In het handboek omgevingsveiligheid van het RIVM staan stappenplannen voor het bepalen van aandachtsgebieden externe veiligheid.

Meer informatie

Over het instrument aandachtsgebieden is extra informatie beschikbaar. Hiervan staat een overzicht op een aparte pagina: Meer informatie over aandachtsgebieden.