Ontwikkelingen aandachtsgebieden

De nieuwe berekeningswijze heeft betrekking op de aandachtsgebieden voor stationaire bronnen en buisleidingen. Voor de brandaandachtsgebieden en explosieaandachtsgebieden vinden er vooralsnog geen veranderingen plaats. Wel is er nu ook een mogelijkheid om via een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit een brand- of explosievoorschriftengebied aan te wijzen. Meer informatie over de aandachtsgebieden binnen het Basisnet is te vinden op de pagina Regels voor aandachtsgebieden binnen Basisnet.

Aangepaste berekeningswijze gifwolkaandachtsgebieden

Op 17 juli 2023 heeft de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) een Kamerbrief verstuurd met de aankondiging dat de berekeningswijze voor gifwolkaandachtsgebieden wordt aangepast. De huidige berekeningswijze van het gifwolkaandachtsgebied gaat uit van een concentratiebenadering. De nieuwe berekeningswijze gaat daarentegen uit van een dosisbenadering. Niet alleen de concentratie van gifstoffen is namelijk van belang voor de grens van het aandachtsgebied. Ook de duur van blootstelling. Deze nieuwe berekeningswijze zorgt voor een beter onderbouwde inschatting van het gebied waar mensen binnenshuis onvoldoende beschermd kunnen zijn.

De berekeningswijze om effecten op basis van een dosisbenadering te bepalen staat in het stappenplan dosisbenadering effectafstanden van het Handboek Omgevingsveiligheid van het RIVM. In het Handboek Omgevingsveiligheid is ook meer informatie te vinden over de betekenis van aandachtsgebieden en hoe het bevoegd gezag invulling kan geven aan de regels met betrekking tot aandachtsgebieden. Met Safeti-NL versie 8.8 kunnen effecten van een gifwolk op basis van een dosis worden berekend.

Per 1 januari 2024 geldt de Omgevingswet. Daarmee zijn ook de regels over aandachtsgebieden gaan gelden. Volgens de planning treedt per 1 januari 2025 de aangepaste berekeningswijze voor gifwolkaandachtsgebieden in werking. Dit gebeurt door aanpassing van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup)) en de Omgevingsregeling Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup). Voor de brandaandachtsgebieden en explosieaandachtsgebieden vinden er vooralsnog geen veranderingen plaats.

Omgang met gifwolkaandachtsgebieden in tussentijd

In de periode tussen inwerkingtreding van de Omgevingswet en de aanpassing van het Bkl en Or, gaat het bevoegd gezag bij ruimtelijke ontwikkelingen uit van de gifwolkaandachtsgebieden volgens de op dat moment geldende berekeningswijze (concentratiebenadering, te berekenen met Safeti-NL 8.3). Deze zijn op te vragen bij de Omgevingsdiensten. Het bevoegd gezag kan binnen het gifwolkaandachtsgebied de inzichten van de nieuwe berekeningswijze betrekken. Dit kan binnen de afwegingsruimte voor het groepsrisico, zoals die voortvloeit uit artikel 5.15 van het Bkl.

Bij de beoordeling van een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor een nieuwe of wijziging van een milieubelastende activiteit, gaat het bevoegd gezag eveneens uit van het gifwolkaandachtsgebied dat is berekend volgens de berekeningswijze die op dat moment geldt (concentratiebenadering te berekenen met Safeti-NL 8.3).

Het bevoegd gezag kan ervoor kiezen om daarnaast ook effecten van een gifwolk te (laten) berekenen volgens de nieuwe berekeningswijze (te berekenen met Safeti-NL 8.8).

Het bevoegd gezag kan de uitkomsten van die berekening betrekken bij de behandeling van de aanvraag van de omgevingsvergunning. Op deze wijze worden de nieuwste inzichten meegenomen. Ook is voor ruimtelijke ontwikkelingen na de aanpassing van het Bkl en Or het dan geldende aandachtsgebied al voorhanden. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat informeert het bevoegd gezag hierover in een brief.

Bij wijze van anticipatie alleen uitgaan van de nieuwe berekeningswijze voor het gifwolkaandachtsgebied, maakt het besluit juridisch kwetsbaar. De bestuursrechter toetst het besluit aan het recht dat geldt op het tijdstip waarop het besluit wordt vastgesteld.

Register externe veiligheidsrisico’s (REV) en Atlas Leefomgeving

Voor bestaande activiteiten is, samen met betrokken partijen, afgesproken dat het bevoegd gezag de gifwolkaandachtsgebieden aan het REV aanlevert volgens de nieuwe berekeningswijze (dosisbenadering te berekenen met Safeti-NL 8.8). Hiervoor is gekozen met het oog op consistente communicatie over de omvang van het gifwolkaandachtsgebied. Het voorkomt namelijk een wijziging van het gifwolkaandachtsgebied bij de invoering van de dosisbenadering. Er kunnen hierdoor verschillen ontstaan in de omvang van het gifwolkaandachtsgebied zonder dat er aan de feitelijke situaties bij een milieubelastende activiteit iets is veranderd. Bovendien bestaat er een overgangstermijn voor het aanleveren van de aandachtsgebieden voor bestaande activiteiten in het REV tot 1 januari 2025. Dit staat in artikel 10.27a van het Omgevingsbesluit.

Om ruimtelijke afwegingen te maken voordat de nieuwe berekeningswijze in de regelgeving is vertaald, kan het bevoegd gezag de aandachtsgebieden zoals die zijn berekend volgens de per 1-1-2024 geldende berekeningswijze opvragen bij de Omgevingsdienst. Ook kan het bevoegd gezag aan zijn Omgevingsdienst vragen prioriteit te geven aan het berekenen van de aandachtsgebieden volgens de nieuwe berekeningswijze op het moment dat er een voornemen voor een ruimtelijke ontwikkeling is en het nieuwe aandachtsgebied nog niet beschikbaar is in het REV/Atlas Leefomgeving.

In het REV en de Atlas leefomgeving zal het visueel en tekstueel kenbaar worden gemaakt daar waar het berekende aandachtsgebied nog niet beschikbaar is. De gebruiker weet zo dat er bij een bepaalde locatie wel een aandachtsgebied geldt waarmee rekening gehouden moet worden, maar dat het berekende aandachtsgebied nog niet is aangeleverd.

Meer informatie over het geldende aandachtsgebied en over de nieuwe inzichten kan de gebruiker opvragen bij de Omgevingsdienst. De omvang van de visualisatie is 1500m. Dit betekent dat er sprake kan zijn van een brand-, explosie- en/of een gifwolkaandachtsgebied.

Voor nieuwe milieubelastende activiteiten kan het bevoegd gezag ervoor kiezen dezelfde lijn aan te houden en alleen de nieuwe gifwolkaandachtsgebieden aan te leveren aan het REV. Hiervoor kan het bevoegd gezag kiezen in verband met de aangekondigde invoering van de nieuwe berekeningswijze en een consistente communicatie.

Herberekening aandachtsgebieden

De herberekening van de aandachtsgebieden vindt vanaf 1 oktober 2023 tot circa 1 oktober 2024 plaats. Zodra een herberekend gifwolkaandachtsgebied beschikbaar is, komt deze op de Atlas Leefomgeving te staan. Met behulp van bijsluiters (toelichtende teksten) wordt duidelijk gemaakt hoe om te gaan met deze aandachtsgebieden en wat ze betekenen. Voor explosie- en brandaandachtsgebieden verandert de berekeningswijze niet.

Voor de aanwijzing van een brand- of explosievoorschriftengebied hebben de aanpassingen van de berekeningswijze dan ook geen gevolgen. De omgevingsdiensten voeren echter ook voor de explosie- en brandaandachtsgebieden herberekeningen uit. Dit komt omdat zij de rekenbestanden (qra’s) nalopen en zo nodig aanpassen om deze beter toepasbaar te maken voor de berekening van aandachtsgebieden.

Een voorbeeld hiervan is de modellering van vloeistofplassen, zoals genoemd in de Kamerbrief. Deze kan effect hebben op alle typen aandachtsgebieden. Bij de herberekening wordt ook gekeken naar PGS 15 opslagloodsen.

Brand- en explosievoorschriftengebieden

In een omgevingsplan kan een gemeente sinds de inwerkingtreding van de Omgevingswet een brandvoorschriftengebied of een explosievoorschriftengebied aanwijzen binnen respectievelijk een brandaandachtsgebied en een explosieaandachtsgebied. Het moet dan wel gaan om locaties voor kwetsbare en beperkt kwetsbare gebouwen.

Voor locaties voor zeer kwetsbare gebouwen moet een gemeente een brand- en explosievoorschriftgebied aanwijzen dat gelijk is aan het brand- respectievelijk explosieaandachtsgebied. Binnen deze voorschriftengebieden gelden extra eisen voor gebouwen bij nieuwbouw of vervangende nieuwbouw. Deze extra eisen zijn opgenomen in paragraaf 4.2.14 van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl).

Uit de bovengenoemde Kamerbrief volgt dat de berekeningswijze voor brand- en explosieaandachtsgebieden vooralsnog ongewijzigd blijft. Voor de aanwijzing van een brand- of explosievoorschriftengebied hebben de aanpassingen van de berekeningswijze dan ook geen gevolgen.

Overgangsrecht

Op grond van het overgangsrecht in de Omgevingswet is het oude recht nog van toepassing op:

• een ontwerpbestemmingsplan dat voor 1 januari 2024 ter inzage is gelegd;
• een omgevingsvergunning waarbij van het bestemmingsplan wordt afgeweken waarvan het ontwerpbesluit voor 1 januari 2024 ter inzage is gelegd en;
• een aanvraag voor een omgevingsvergunning die voor 1 januari 2024 is ingediend.

Dit betekent dat voor bovengenoemde gevallen in de besluitvorming over ruimtelijke ontwikkelingen of milieubelastende activiteiten met een aandachtsgebied die na 1 januari 2024 worden vastgesteld, nog geen rekening hoeft te worden gehouden met de regels over aandachtsgebieden uit het Bkl.

Brand- en explosievoorschriftengebieden via buitenplanse omgevingsplanactiviteit

Het bevoegd gezag wijst een brand- of explosievoorschriftengebied in principe aan in het omgevingsplan. In artikel 12.27c van het Bkl is per 1 januari 2024 geregeld dat een brand- of explosievoorschriftengebied ook kan worden aangewezen in een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit als deze voor beperkt kwetsbare, kwetsbare of zeer kwetsbare gebouwen wordt aangevraagd.

Dit is een tijdelijke voorziening, die geldt zolang het tijdelijke deel van het omgevingsplan voor de desbetreffende locaties nog niet voldoet aan de instructieregels uit het Bkl. Dit betekent dat het bevoegd gezag tijdens de overgangsfase voor de omzetting van het tijdelijk deel van het omgevingsplan naar het permanente omgevingsplan van deze mogelijkheid gebruik kan maken.

Daarna blijft het uitgangspunt dat het bevoegd gezag een brand- en explosievoorschriftengebied aanwijst via een wijziging van het omgevingsplan. De insteek van het beleid is namelijk dat gemeenten gebiedsgewijs en niet op gebouwniveau keuzes maken over de toepasselijkheid van de extra bouwvoorschriften uit het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup).