Hoofdlijnen externe veiligheid in de Omgevingswet

Instrumenten

Deze instrumenten kan de overheid gebruiken om beleid te maken op het gebied van externe veiligheid. Of om regels te stellen die voorzien in een bepaald beschermingsniveau. Algemene regels van het Rijk op het gebied van externe veiligheid staan in:

• het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) als het gaat om regels voor burgers en bedrijven
• Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) als het gaat om regels voor overheden

Omgevingsvisie

Gemeenten en provincies brengen in een omgevingsvisie de uitgangspunten en wensen voor de fysieke leefomgeving vanuit verschillende thema's in beeld. Ze moeten bij het opstellen van een omgevingsvisie ook veiligheid meewegen. In de omgevingsvisie staat onder andere:

• een beschrijving op hoofdlijnen van de kwaliteit van de leefomgeving
• een beschrijving van de hoofdlijnen van de voorgenomen ontwikkeling en van de bescherming van het grondgebied.

De omgevingsvisie geeft richting aan een evenwichtige toedeling van functies aan locaties in het omgevingsplan. Als een gemeente in een vroeg stadium aandacht heeft voor het veiligheidsbelang, wordt het eenvoudiger om de veiligheid bij de uitwerking van de omgevingsvisie in het omgevingsplan te waarborgen. Bijvoorbeeld door te zorgen voor voldoende afstand tussen een risicobron en een kwetsbaar gebouw of kwetsbare locatie. Dit helpt om het aantal mogelijke slachtoffers bij een ongeval te verminderen en maatschappelijke ontwrichting te voorkomen.

Meer over externe veiligheid in de omgevingsvisie

Omgevingsplan

De gemeente stelt in het omgevingsplan regels voor een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Een evenwichtige toedeling houdt ook in dat ze voldoende rekening houdt met het belang van een veilige leefomgeving. Het gaat daarbij om:

• de bescherming van personen in gebouwen en op locaties in de omgeving van een risicovolle activiteit, en
• het beperken van schade aan de fysieke leefomgeving in bredere zin (schade aan gebouwen en het milieu) bij een ongeval bij een risicovolle activiteit.

Zelfredzaamheid

Bij de inrichting van een gebied houdt het bevoegd gezag rekening met onder meer zelfredzaamheid. Dit is het vermogen van mensen om zich in veiligheid te brengen in een gebied waar een ramp of zwaar ongeval optreedt. Ook houdt het bevoegd gezag rekening met de mogelijkheden tot hulpverlening. Hierbij gaat het om:

• de toegankelijkheid van het gebied voor de hulpdiensten (brandweer, ambulance en politie)
• de mogelijkheden voor de rampbestrijding (bestrijdbaarheid en bluswatervoorzieningen)
• voldoende schuilmogelijkheden in de omgeving.

Vitale infrastructuur

Daarnaast houdt het bevoegd gezag rekening met de mogelijke effecten van een ramp of zwaar ongeval op vitale infrastructuur. Een ramp of zwaar ongeval kan er bijvoorbeeld toe leiden dat:

• een groot gebied zonder stroom komt te zitten
• of de drinkwatervoorziening uitvalt.

Andere effecten kunnen zijn dat een belangrijke verkeersader uitgeschakeld raakt of een gebied niet langer bereikbaar is voor mobiel telefoonverkeer. Die effecten op de infrastructuur leiden dan tot (verdere) maatschappelijke ontwrichting.

Plaatsgebonden risico

Bij het vaststellen van het omgevingsplan moeten gemeenten voldoen aan regels over externe veiligheid. Enerzijds moeten ze in het omgevingsplan een grenswaarde in acht nemen voor het plaatsgebonden risico. Dit speelt bij het toelaten van milieubelastende activiteiten en bij het toedelen van locaties voor kwetsbare gebouwen en locaties en zeer kwetsbare gebouwen. Daarnaast moeten gemeenten in het omgevingsplan voor beperkt kwetsbare gebouwen en locaties rekening houden met de standaardwaarde voor het plaatsgebonden risico. Anderzijds gelden er aandachtsgebieden voor bepaalde activiteiten met gevaarlijke stoffen.

Aandachtsgebieden

Binnen een aandachtsgebied moet de gemeente rekening houden met het groepsrisico. Ook gaat het om het afwegen van beschermende maatregelen voor mensen die in dat gebied wonen, werken of recreëren. De aandachtsgebieden gelden zodra de activiteit wordt verricht.

Het bevoegd gezag kan in een omgevingsplan een locatie waar een brand- of explosieaandachtsgebied geldt, aanwijzen als een brand- of explosievoorschriftengebied. Binnen de voorschriftengebieden gelden dan bouwvoorschriften voor nieuwe bouwwerken bovenop de standaard bouweisen. Het gaat daarbij om bouweisen die extra beschermen tegen de gevolgen van een van buiten komende brand of explosie. Deze extra bouweisen gelden dan alleen voor nieuwbouw.

Het aanwijzen van een voorschriftengebied is verplicht als op die locatie ook zeer kwetsbare gebouwen (zoals ziekenhuizen en kinderdagverblijven) zijn toegelaten.

Het werken met aandachtsgebieden is een andere manier van omgaan met het groepsrisico. De regels hiervoor staan in het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). De regels over extra bouweisen bij nieuwbouw in een (brand- of explosie)voorschriftengebied staan in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl).

Meer over het plaatsgebonden risico en externe veiligheid in het omgevingsplan

Bal: algemene rijksregels voor milieubelastende activiteiten

In het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) staan maatregelen die een initiatiefnemer van een risicovolle milieubelastende activiteit moet toepassen. Het gaat om maatregelen voor activiteiten met gevaarlijke stoffen, met vuurwerk, met ontplofbare stoffen voor militair of civiel gebruik en om windturbines.

Meer over externe veiligheid bij milieubelastende activiteiten in het Bal

Bkl: beoordelingsregels vergunningen voor milieubelastende activiteiten

Een aantal risicovolle milieubelastende activiteiten is vergunningplichtig. Beoordelingsregels hiervoor staan in het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). Het gaat bijvoorbeeld om regels voor de opslag van gevaarlijke stoffen en regels voor Seveso-inrichtingen.

Meer over externe veiligheid in de vergunning

Handboek Omgevingsveiligheid

Het Handboek Omgevingsveiligheid van het RIVM helpt professionals om invulling te geven aan het omgevingsveiligheidsbeleid.