Webcollege aandachtsgebieden omgevingsveiligheid

(Naast een logo-animatie verschijnt de beeldtekst: Aan de slag met de Omgevingswet. Aandachtsgebieden omgevingsveiligheid (film 1).)

EEN VROUW:

Wat is een aandachtsgebied?

(Een animatie.)

VOICE-OVER:

Een incident met gevaarlijke stoffen zoals een brand, explosie of gifwolk komt gelukkig niet vaak voor. Toch is het verstandig om bij het maken van een omgevingsplan al rekening te houden met risicobronnen.

(In de animatie verandert een groen boek met op de zijkant 'Omgevingsplan' in een groene omgeving waar een fabriek in staat.)

Daarom worden er in de Omgevingswet aandachtsgebieden vastgelegd die de mogelijke gevaren weergeven. Zo krijgen planners en ontwerpers de kans om maatregelen te treffen. Een eerste aandachtsgebied is brand. In dit gebied is hittestraling het grootste gevaar.

(Uit de fabriek slaan vlammen.)

Wil je hier toch bouwen?

(Vlak naast de fabriek, die niet meer in brand staat, verschijnt een gebouw.)

Dan zijn beschermende maatregelen nodig.

(Het gebouw verdwijnt weer.)

Er kan ook een explosieaandachtsgebied zijn. De grootste gevaren zijn hier een drukgolf of warmtestraling.

(In de buurt van de fabriek verschijnt een hoog gebouw met een rood kruis op het dak.)

Gebouwen bestemd voor minder zelfredzame mensen moeten dan zo gebouwd worden dat schade en letsel beperkt blijven.

(Het hoge gebouw met daaromheen een wal verdwijnt weer.)

Als laatste is er het gifwolkaandachtsgebied. Hier kunnen gevaarlijke gassen vrijkomen.

(Vogels die door een gifwolk boven de fabriek vliegen, vallen naar beneden.)

Dat betekent dat gebouwen bijvoorbeeld afsluitbare ventilatie moeten hebben en dat mensen goed geïnformeerd moeten worden over wat te doen. In alle drie de aandachtsgebieden is communiceren over gevaren belangrijk. Bewoners moeten weten wat ze kunnen en moeten doen bij een incident.

(De groene omgeving met de fabriek verandert weer in het groene boek met op de zijkant 'Omgevingsplan'.)

Door bij ruimtelijke ordening de gevaren van brand, explosie en gifwolken mee te wegen, maken we de omgeving veiliger.

(Bij het groene boek worden duimen opgestoken. Daarna eindigt de animatie en verschijnt de vrouw weer in beeld.)

DE VROUW:

In de Omgevingswet zijn het invloedsgebied met de groepsrisicografiek en de bijbehorende oriëntatiewaarde vervangen door aandachtsgebieden. Deze aandachtsgebieden worden getoond op een kaart zodat bij ruimtelijke plannen het gesprek over veiligheid en de verantwoording vóóraf wordt gevoerd in plaats van achteraf.

(Het verhaal van de vrouw wordt ondersteund door een animatie.)

Uit evaluaties en onderzoeken is gebleken dat nu externe veiligheid te laat of niet betrokken wordt in bestuurlijke afwegingen. En dat de berekende curve niet direct inzicht geeft in de handelingsperspectieven die mogelijk zijn. Daarnaast is geconcludeerd dat het invloedsgebied met de groepsrisicografiek niet altijd geschikt is voor een integrale bestuurlijke afweging van ruimtelijke plannen. Aandachtsgebieden maken inzichtelijk in welk gebied zich bij een incident nog levensbedreigende gevolgen kunnen voordoen voor personen in gebouwen. Dit is het startpunt voor een gesprek over veiligheid en bescherming. Een verantwoording van het groepsrisico zoals we die nu kennen, blijft in de basis bestaan. Alleen het instrument voor deze verantwoording verandert. Ook door de zichtbaarheid van de aandachtsgebieden op kaart gaan we van een verantwoording achteraf naar een afweging vooraf. Net als bij de huidige verantwoording moet ook binnen het aandachtsgebied nagedacht worden over de bescherming van mensen tegen de gevolgen van een incident met gevaarlijke stoffen. In een omgevingsplan kan deze afweging al vroeg meegenomen worden door hier maatregelen voor op te nemen. Denk bijvoorbeeld aan bouwkundige maatregelen, vluchtroutes, omgevingsmaatregelen, zoals een wal, en risicocommunicatie.

(Beeldtekst: De zeven principes van Ontwerp Veilige Omgeving: ontwerpveiligeomgeving.nl.)

Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor deze afweging. Hierbij is ruimte voor lokaal maatwerk. Voor de afweging is input nodig van alle betrokken partners, zoals de veiligheidsregio en de omgevingsdienst. Maar ook participatie van bijvoorbeeld het betrokken bedrijf en de omgeving is hierbij van belang. Bij de afweging van maatregelen binnen een aandachtsgebied kan het bevoegd gezag de risico's en de mogelijke effecten van een incident betrekken. Het aandachtsgebied begrenst het gebied waar deze afweging moet plaatsvinden. In de motivering van het besluit moet het bevoegd gezag de gemaakte keuzen onderbouwen. Het ligt hierbij voor de hand dat de gemeente in het deel van het aandachtsgebied met het hoogste risico meer maatregelen overweegt dan in het deel waar de risico's lager zijn. Het Handboek Omgevingsveiligheid van het RIVM biedt hiervoor aanknopingspunten.

(Beeldtekst: omgevingsveiligheid.rivm.nl.)

Net als nu blijft het een integrale afweging waar ook andere aspecten een rol kunnen spelen in de besluitvorming. Aandachtsgebieden horen bij een milieubelastende activiteit met gevaarlijke stoffen. De aard en de omvang van aandachtsgebieden wordt bepaald door de effecten van een scenario, namelijk warmtestraling, overdruk of concentratie gevaarlijke stoffen in de lucht. Voor brand-, explosie- en gifwolkaandachtsgebied zijn waarden vastgesteld voor de begrenzing van deze gebieden. Deze waarden zijn vastgelegd in het Besluit kwaliteit leefomgeving, het Bkl. In het Bkl staat ook aangegeven welke milieubelastende activiteiten een aandachtsgebied hebben. Alle in bijlage VII genoemde activiteiten hebben een aandachtsgebied waar bij besluitvorming rekening mee gehouden moet worden. De afstanden voor aandachtsgebieden kunnen vaste afstanden zijn of afstanden die berekend moeten worden. Voor het berekenen van de aandachtsgebieden is in het Handboek Omgevingsveiligheid een stappenplan beschreven.

(Beeldtekst: Aandachtsgebieden. Afstanden: zie bijlage VII Bkl omgevingsveiligheid.rivm.nl.)

Activiteiten die op 1 januari 2022 een vergunning hebben, krijgen met het van kracht worden van de wet aandachtsgebieden. Deze aandachtsgebieden worden in opdracht van het bevoegd gezag berekend. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat faciliteert hierbij in 2020. Wanneer een bedrijf een vergunning voor een nieuwe activiteit aanvraagt of een bestaande activiteit wijzigt, levert het bedrijf, als onderdeel van de indieningsvereisten de aandachtsgebieden aan. Voor het berekenen van de aandachtsgebieden worden de gegevens van de nu geldende vergunning gebruikt. Dus de bestaande rekenfiles die bij de nu geldende vergunning horen, worden gebruikt. Voor de milieubelastende activiteiten met vaste afstanden zoals in bijlage VII van het Bkl zijn opgenomen, mag niet gerekend worden. Voor een gifwolkaandachtsgebied zit dit net even anders. Voor gifwolkaandachtsgebieden zijn in het Bkl nooit vaste afstanden opgenomen. Een gifwolkaandachtsgebied moet altijd berekend worden. Het gifwolkaandachtsgebied maakt natuurlijk ook onderdeel uit van de vergunningsaanvraag. Bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning voor een milieubelastende activiteit geldt dat de beoordeling van de aanvraag betrekking heeft op het gehele berekende gifwolkaandachtsgebied. Voor ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van de milieubelastende activiteit wordt het gifwolkaandachtsgebied, als deze groter is, afgekapt op 1500 meter. In dat gebied zijn maatregelen doeltreffend. De aandachtsgebieden worden opgenomen in het landelijk Register Externe Veiligheidsrisico's, het REV. Het REV is onderdeel van het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor het aanleveren van deze gegevens aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Ook de vaste afstanden voor de aandachtsgebieden rondom het basisnet en de buisleidingen worden door het betreffende bevoegd gezag aangeleverd aan het Register Externe Veiligheid. Het bevoegd gezag kan aandachtsgebieden opnemen in het omgevingsplan, maar dat is niet verplicht. In het omgevingsplan wordt vastgelegd welke regels en maatregelen binnen het aandachtsgebied gelden. Dit hoeven binnen een aandachtsgebied niet overal dezelfde regels te zijn. Per deel van het aandachtsgebied kunnen specifieke regels worden gesteld. Bijvoorbeeld het vastleggen van het voorschriftengebied waarbinnen aanvullende bouwvoorschriften gelden. Of dat binnen het aandachtsgebied andere regels gelden voor woningen dan voor industrie. Dit wordt in een filmpje over voorschriftengebieden uitgelegd.

(Beeldtekst: Zie film Voorschriftgebieden omgevingsveiligheid (film 2), film Omgevingsveiligheid en vergunningverlening (film 3) en omgevingsveiligheid.rivm.nl.)

(Naast een logoanimatie verschijnt de beeldtekst: Aan de slag met de Omgevingswet. Aandachtsgebieden omgevingsveiligheid (film 1).

www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl.

Het programma Aan de slag met de Omgevingswet is een initiatief van de VNG, het IPO, de UvW en het Rijk.)