Landinrichting

Gedeputeerde Staten zijn bevoegd gezag

Gedeputeerde Staten (GS) zijn het bevoegd gezag voor de landinrichting. GS van de provincie zijn bevoegd, wanneer het in te richten landelijk gebied voor het grootste deel daarin ligt. Dit regelt artikel 12.4 Omgevingswet.

Landinrichting start met inrichtingsprogramma

GS stellen een gebiedsgericht inrichtingsprogramma vast (artikel 3.14a Omgevingswet). Dit inrichtingsprogramma bestaat uit:

• een concretisering van het beleid
• een samenhangend pakket aan maatregelen en voorzieningen voor verbetering van de inrichting van het landelijk gebied

De volgende maatregelen en voorzieningen zijn mogelijk:

1. het uitvoeren van werkzaamheden in het gebied
2. toedeling van eigendom, beheer en onderhoud van voorzieningen van openbaar nut
3. herverkaveling met een nieuwe kavelindeling

Inrichtingsprogramma

Het inrichtingsprogramma is een bijzonder onverplicht programma. Hierin staat het eindbeeld van de landrichting met concrete en feitelijke handelingen, zoals:

• veranderen van het stelsel van wegen of waterstaatswerken
• aanleg, herstel of beheer van gebieden uit oogpunt van natuur, landschap, recreatie, cultureel erfgoed, aardkundige of natuurwetenschappelijke waarde
• uitvoeren van andere maatregelen of voorzieningen van openbaar nut (artikel 12.3 Omgevingswet)

Procedure inrichtingsprogramma

De provincie bereidt het inrichtingsprogramma voor met de openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb).  Iedereen kan bij GS een zienswijze indienen over het ontwerp-programma.

Inrichtingsbesluit

Tegelijk met het inrichtingsprogramma kunnen GS een inrichtingsbesluit vaststellen. Het inrichtingsbesluit bindt burgers, bedrijven en andere overheden.

Inhoud inrichtingsbesluit

Het inrichtingsbesluit kan bestaan uit:

• de toedeling van eigendom, beheer en onderhoud van voorzieningen van openbaar nut. Deze voorzieningen zijn wegen en gebieden uit oogpunt van natuur, landschap, recreatie, cultureel erfgoed, aardkundige of natuurwetenschappelijke waarde
• de toedeling van eigendom van waterstaatswerken
• een verbeelding van één of meer herverkavelingsblokken. Dus de grenzen van ieder te verkavelen blok
• de korting die er is voor elke eigenaar (artikel 12.8 Omgevingswet).
• het toekennen en het onttrekken van de openbare bestemming aan wegen (artikel 12.9 Omgevingswet)

Gevolgen herverkaveling voor eigenaren

Als er herverkaveling in het inrichtingsbesluit staat, betekent dat voor eigenaren van onroerende zaken dat:

1. de onroerende zaken binnen het herverkavelingsblok worden samengevoegd
2. het herverkavelingsblok in nieuwe kavels wordt verdeeld
3. de eigenaren nieuwe kavels in eigendom krijgen

Korting op oppervlak onroerende zaak

Het oppervlak van de nieuwe kavels mag kleiner zijn dan de inbreng door de eigenaren. Deze korting is maximaal 5%. De hierdoor vrijgemaakte grond wordt gebruikt voor voorzieningen van openbaar nut. Bijvoorbeeld voor aanleg van wegen, waterstaatswerken, natuur en recreatiegebieden. Dit regelt artikel 12.29 Omgevingswet. De vergoeding voor het verschil in oppervlakte voor de eigenaren is een geldbedrag (artikel 12.33 Omgevingswet).

Uitzonderingen herverkaveling

Geen herverkaveling is er van:

• de rechten en het gebruik van begraafplaatsen en crematoria
• de rechten op gebouwen zonder toestemming van de eigenaar (artikel 12.10 Omgevingswet)
• de locaties met de functie landsverdediging zonder toestemming van de minister van Defensie (artikel 12.5 Omgevingswet)

Procedure inrichtingsbesluit

Het inrichtingsbesluit wordt voorbereid met de openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 van de Awb. In het inrichtingsbesluit staat:

• hoe openbare lichamen en rechtspersonen die voor de landinrichting het eigendom, beheer of onderhoud hadden bij de voorbereiding van het besluit zijn betrokken
• wat de resultaten van dit overleg zijn (artikel 16.33f Omgevingswet)

Iedereen kan bij GS een zienswijze indienen over het ontwerp-inrichtingsbesluit. Een belanghebbende kan een beroepschrift indienen bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.

Uitvoering herverkaveling

Voor de uitvoering van herverkaveling zijn in ieder geval 2 besluiten nodig:

1. het ruilbesluit
2. het besluit geldelijke regelingen

GS kunnen daarnaast een derde besluit nemen: een besluit tijdelijk in gebruik geven van percelen.

Ruilbesluit

Het ruilbesluit van GS bestaat uit 2 onderdelen:

1. de lijst van rechthebbenden. Op deze lijst staan de eigenaren en beperkt gerechtigden binnen het herverkavelingsblok met een omschrijving van de rechten. Bijvoorbeeld de grootte van het ingebrachte eigendom.
2. bepalingen over kavels en rechten. In deze bepalingen staan:
   • de nieuwe verkaveling.
   • de begrenzing van de voorzieningen van openbaar nut, zoals wegen en waterstaatswerken.
   • de toewijzing van de rechten van eigenaren en beperkt gerechtigden na herverkaveling.
   • de bepalingen over pachtverhoudingen, beperkte rechten, huur en lasten en ingebruikneming van kavels.

Het ruilbesluit is geregeld in paragraaf 12.4.2 Omgevingswet.

In het ruilbesluit staat ook:

• hoe GS eigenaren en gebruikers bij de voorbereiding van het besluit hebben betrokken
• en wat de resultaten hiervan zijn

Procedure ruilbesluit

Het ruilbesluit wordt voorbereid met de openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 Awb. Iedereen kan bij GS een zienswijze indienen over het ontwerp-ruilbesluit. Dit regelt artikel 16.33h Omgevingswet.

Belanghebbenden kunnen met een verzoek bij de burgerlijke rechter in beroep gaan tegen het ruilbesluit (artikel 16.88 Omgevingswet). Tegen de beschikking van de rechtbank staat beroep in cassatie open voor belanghebbenden en GS. Dit regelt artikel 16.90 Omgevingswet.

De notaris maakt een herverkavelingsakte op na het onherroepelijk worden van het ruilbesluit. Door inschrijving van deze akte in de openbare registers krijgen rechthebbenden de rechten, zoals het eigendomsrecht. Ook de pachtovereenkomsten voor nieuwe pachtverhoudingen treden dan in werking.

Alleen de rechten die in de herverkavelingsakte staan blijven gelden. Dus vervallen de zakelijk rechten die niet in de akte staan. Hypotheken volgen hierbij de hypotheekhouder. Dit betekent dat de hypotheken gaan rusten op de kavel(s) die aan de hypotheekhouder zijn toegewezen.

Besluit geldelijke regelingen

Het 2^e besluit voor de uitvoering van de herverkaveling is het besluit geldelijke regelingen. GS stellen dit besluit voor elk herverkavelingsblok vast. Hierin staan per eigenaar de kosten en vergoedingen van de landinrichting. Een deel van de kosten van herverkaveling komt namelijk ten laste van eigenaren (artikel 13.9 Omgevingswet). Afdeling 9A.3 van het Besluit kwaliteit leefomgeving regelt hoe de omslag van kosten plaatsvindt.

Procedure besluit geldelijke regelingen

Het besluit geldelijke regelingen wordt voorbereid met de openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 Awb. Iedereen kan bij GS een zienswijze indienen over het ontwerpbesluit.

Belanghebbenden kunnen met een verzoek bij de civiele rechter in beroep gaan tegen een besluit geldelijke regelingen (artikel 16.88 Omgevingswet). Voor belanghebbenden en GS staan beroep in cassatie open tegen de beschikking van de rechtbank. Dit regelt artikel 16.90 Omgevingswet.

Besluit tijdelijk in gebruik geven van percelen

GS kunnen tijdens het herverkavelingsproces in het belang van de herverkaveling percelen tijdelijk in gebruik geven. De eigenaar en overige rechthebbenden moeten dit tijdelijk gebruik van een perceel door een ander gedogen. De wettelijke bepalingen voor de pacht gelden dan niet (artikel 12.21 Omgevingswet).

Procedure besluit tijdelijk in gebruik geven van percelen

Een besluit tijdelijk in gebruik geven wordt voorbereid met de openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 Awb. Iedereen kan bij GS een zienswijze indienen over het ontwerpbesluit. Belanghebbenden kunnen met een verzoek bij de burgerlijke rechter in beroep gaan tegen het besluit (artikel 16.88 Omgevingswet).

Wijzigingen ten opzichte van de Wet inrichting landelijk gebied (Wilg) en Overgangsrecht

• Informatie over de veranderingen ten opzichte van de Wilg staat op de pagina: Wat verandert er ten opzichte van de Wet inrichting landelijk gebied.
• Het overgangsrecht staat op de pagina Overgangsrecht instrumenten grondeigendom.