Lozingsvoorschriften gebruik gewasbeschermingsmiddelen of meststoffen op braakliggend landbouwgrond of bij het telen van gewassen in de openlucht (paragraaf 4.64 Bal)

Op deze pagina

Wat u moet weten over deze lozingsvoorschriften:

• Hoe ontstaan lozingen bij deze activiteit
• Wanneer de regels van toepassing zijn
• Driftbeperkende maatregelen
  • Driftreducerende spuittechnieken
  • Teeltvrije zone
  • Niet spuiten bij te hoge windsnelheid
• Gebruik van meststoffen
• Braakliggend landbouwgronden: spuit- en mestvrije zone
• Melding
• Controleaspecten
• Gerelateerde wetgeving

Hoe ontstaan lozingen bij deze activiteit

Bij gebruik van gewasbeschermingsmiddelen kunnen door verwaaiing van druppeltjes (drift) gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater komen. Ook kunnen via af- of uitspoeling gewasbeschermingsmiddelen of meststoffen in het water komen. Emissies van gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen moet zo veel mogelijk worden voorkomen. Toepassen van driftreducerende spuitapparatuur, teeltvrije zones en goede landbouwpraktijk kan drift naar water niet volledig voorkomen.

Wanneer de regels van toepassing zijn

In hoofdstuk 3 en 4 van het Bal staat of de regels van toepassing zijn. De regels gelden als:

• uw activiteit onder het toepassingsbereik van paragraaf 4.64 (artikel 4.723a) van het Bal valt
• uw activiteit onder paragraaf 3.6.3 Telen van gewassen in de openlucht valt.

Driftbeperkende maatregelen

Een bedrijf moet bij het uitvoeren van een activiteit de beste beschikbare technieken (BBT) Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) toepassen om de leefomgeving te beschermen. Dit is onderdeel van de specifieke zorgplicht. Bij gebruik van gewasbeschermingsmiddelen betekent dit dat drift naar het oppervlaktewater en de leefomgeving zo veel mogelijk moet worden voorkomen of beperkt. Dit kan worden bereikt door het toepassen van driftbeperkende maatregelen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om toepassen van driftreducerende spuittechniek, teeltvrije zones, maar ook het niet spuiten bij te veel wind.

Driftreducerende spuittechnieken

Bij gebruik van gewasbeschermingsmiddelen bij de teelt van gewassen in de open lucht moet een driftreducerende spuittechniek worden gebruikt. De spuittechniek moet de drift met ten minste met 75% reduceren ten opzichte van een vastgestelde referentietechniek. Voor een aantal gewassen geldt dat wanneer wordt gekozen voor een smallere teeltvrije zone, een spuittechniek moet worden gebruikt met ten minste 90% driftreductie.

Het vaststellen van de driftreductie van een spuittechniek of spuitdop gebeurt met onderzoek. De driftreductie van een spuittechniek wordt bepaald ten opzichte van de vastgestelde referentietechniek. Technieken worden ingedeeld in zogenaamde Drift Reducerende Techniek-klassen (DRT-klassen). Die zijn gebaseerd op internationale standaarden (ISO 22 369). Spuittechnieken waarvan is aangetoond dat deze bij juist gebruik aan de driftreductie-eisen voldoen staan op de DRT-Lijst.

De verplichting voor het toepassen van een driftreducerende spuittechniek geldt voor het hele perceel, dus niet alleen bij het toepassen van gewasbeschermingsmiddelen langs de sloot.

Uitzondering driftreductie-eis: handgedragen spuit

De driftreductie-eis geldt niet voor de handgedragen spuit. De beperkte inhoud van de spuittank voorkomt dat men grote oppervlakten behandelt. Deze techniek wordt gebruikt voor pleksgewijze onkruidbestrijding, bij kleine teelten en haardbestrijding van ziekten en plagen op een perceel.

De uitzondering voor de driftreductie-eis geldt niet voor gebruik van een spuitgeweer.

Specifieke zorgplicht drukregistratievoorziening

Er is in het Bal geen generieke eis voor een drukregistratievoorziening in de voorschriften meer opgenomen. In de DRT-Lijst staat bij welke spuittechnieken en spuitdoppen de drukregistratievoorziening wel nodig is. Als de drukregistratievoorziening in de praktijk ontbreekt, kan het bevoegd gezag de drukregistratievoorziening afdwingen via de specifieke zorgplicht.

Het zorgvuldig gebruiken van driftreducerende technieken hoort ook bij de specifieke zorgplicht. Voor het halen van de driftreductie moet de spuitechniek correct wordt toegepast. De gebruiker moet zich houden aan de randvoorwaarden en instellingen die aan de spuittechniek zijn gekoppeld. Relevante randvoorwaarden voor het behalen van de vereiste driftreductie zijn het gebruik van de juiste spuitdoppen, spuitdruk, spuitdophoogte, hoeveelheid lucht en de rijsnelheid. Bij niet correcte toepassing kan een (te) hoge drift optreden waardoor niet wordt voldaan aan de driftreductie-eis.

Teeltvrije zone

Wanneer bij de teelt van gewassen gewasbeschermingsmiddelen worden toegepast moet langs het oppervlaktewater een teeltvrije zone worden aangehouden. Teeltvrije zones zijn multifunctioneel:

• het vermindert de drift en afspoeling van gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater
• het vermindert de afspoeling van meststoffen en zware metalen naar oppervlaktewater
• het heeft vanaf een bepaalde breedte positieve effecten op de biodiversiteit en het landschapsbeheer

De teeltvrije zone loopt van de insteek van het oppervlaktewater tot het hart van de buitenste rij planten van de gewassen die bespoten worden. In de teeltvrije zone mag, met uitzondering van grasland, niet hetzelfde gewas als op de rest van het perceel staan. Er mogen wel andere gewassen staan die niet bespoten worden.

De breedte van de teeltvrije zone is afhankelijk van het gewas, spuittechniek of andere maatregelen zoals vanggewassen of emissieschermen.

Langs de natuurlijke waterlopen moet altijd een teeltvrije zone van minimaal 500 cm worden aangehouden. Deze waterlopen staan op kaarten in bijlage 1 bij het Uitvoeringsbesluit Meststoffenwet.

Op braakliggende gronden moet een zone van 50 cm worden aangehouden waarbinnen geen gewasbeschermingsmiddelen mogen worden gebruikt.

Geen teeltvrije zone nodig

Er zijn uitzonderingen waarbij geen teeltvrije zone nodig is langs het oppervlaktewater.

Voor pit- en steenvruchten geldt dat geen teeltvrije zone nodig is:

• langs gegraven waterlopen (greppels en droge sloten) die van 1 april tot 1 oktober onder normale omstandigheden geen water bevat
• als de laagste gesteltak van een boom op 175 cm of hoger uit de stam ontspringt en binnen een afstand van minimaal 900 cm vanaf de insteek van een oppervlaktewaterlichaam geen gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt

Voor andere gewassen dan pit- en steenvruchten geldt dat geen teeltvrije zone nodig is:

• langs gegraven waterlopen (greppels en droge sloten) die van 1 april tot 1 oktober onder normale omstandigheden geen water bevat
• bij gebruik van biologische productiemethoden
• bij gebruik van een emissiescherm

Langs droge sloten hoeft geen teeltvrije zone te worden aangehouden omdat de kosten van een teeltvrije zone niet op wegen tegen de bescherming van een oppervlaktewaterlichaam. Ook gezien de beperkte ontwikkelingsmogelijkheden voor een aquatisch ecosysteem.

Natuurlijk is het niet nodig om een teeltvrije zone aan te houden als een teler geen gewasbeschermingsmiddelen toepast.

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen in de teeltvrije zone

Binnen de teeltvrije zone mogen geen gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt, met uitzondering van:

• pleksgewijze onkruidbestrijding met afgeschermde spuitdop waardoor nagenoeg geen drift optreedt(artikel 4.723f van het Bal). Technieken waarbij geen drift of meespuiten optreedt kunnen ook gebruikt worden. Voorbeelden daarvan zijn gebruik van een strijkstok of het strooien van een granulaat.
• bespuiting van overhangend loof in de teeltvrije zone. Het overhangend loof mag niet meer dan een halve gewasrij bedragen en er mag niet richting het oppervlaktewater worden gespoten.

Door het niet betelen van de teeltvrije zone langs de slootkant kan de onkruiddruk toenemen. Maatregelen als het inzaaien van gras of ander gewas kan helpen de onkruiddruk te verminderen.

Spuiten op het talud bij het oppervlaktewater is verboden. Gewasbeschermingsmiddelen mogen alleen driftvrij en pleksgewijs worden gebruikt. Spuiten met afgeschermde spuitkap is op het talud dus niet toegestaan.

Niet spuiten bij te hoge windsnelheid

Wind is een sterk bepalende factor voor de verwaaiing van spuitnevel naar oppervlaktewaterlichamen. Spuiten bij een windsnelheid van meer dan 5 meter per seconde (is ongeveer windkracht 3 Beaufort) is niet toegestaan (4.723e van het Bal). De windsnelheid wordt gemeten:

• 2 m boven de grond bij neerwaarts bespuiten
• 1 m boven boomhoogte bij op- en zijwaarts bespuiten

Wanneer sprake is van een teeltbedreigende situatie dan kan hiervoor een uitzondering worden gemaakt. Het is aan de teler én aan de handhaver om te beoordelen of hierbij naar redelijkheid wordt gehandeld. Door de Unie van Waterschappen en LTO Nederland is als hulpmiddel een protocol met een aantal criteria opgesteld. In dit protocol staat een lijst van ziekten of plagen waar uitstel van bespuiting niet mogelijk is.

Bij gebruik van een overkapte beddenspuit is de eis voor windsnelheid niet van toepassing.

Gebruik van meststoffen

Binnen de teeltvrije zone mogen geen meststoffen worden gebruikt (mestvrije zone) (artikel 4.723i). Dit geldt ook voor teeltvrije zones die naast natuurlijke waterlopen liggen. Langs greppels en droge sloten hoeft geen mestvrije zone te worden aangehouden. Meststoffen die daar onverhoopt terechtkomen zullen door de aanwezige vegetatie (deels) worden opgenomen, waardoor de kans klein is dat deze in het oppervlaktewater komen.

Gebruik meststoffen binnen teeltvrije zone

In de fruitteelt is naast de buitenste rij fruitbomen vaak sprake van grasbanen. Die dienen als transportbanen om het geoogste product af te voeren. De functie van deze grasbanen maakt enige bemesting wel noodzakelijk. Hetzelfde geldt voor de brede teeltvrije zones in de boomteelt. Daarom is de mestvrije zone in dit geval gelijk aan die voor grasland (50 cm). Er mag dan in de teeltvrije zone geen sprake zijn van een ander gewas dan gras.

Op de brede teeltvrije zone van vooral kleine percelen met laanbomen worden veelal gewassen geteeld die niet bespoten worden en daardoor als windhaag kunnen fungeren. Ook worden rondom percelen met fruitbomen windhagen toegepast. Windhagen zijn bomen, struiken of andere gewassen die verwaaiing van gewasbeschermingsmiddelen en bladmeststoffen naar een oppervlaktewaterlichaam beperken. Handmatig bemesten is voldoende om deze windhagen te telen. Dat mag alleen niet binnen de eerste 50 cm vanaf de slootkant.

Gebruik van bladmeststoffen

Bij gebruik van bladmeststoffen bij op- en zijwaarts te bespuiten gewassen mag de buitenste gewasrij niet in de richting van een oppervlaktewaterlichaam worden gespoten. Bij neerwaarts te bespuiten gewassen moet een techniek gebruikt worden met een driftreductie van minimaal 50% ten opzichte van een referentietechniek uit tabel 4.723c. Dit geldt alleen voor de 'eerste werkgang' naast de sloot. Dat is de strook die direct naast de teeltvrije zone ligt.

Bladmeststoffen mogen alleen binnen een teeltvrije zone worden gebruikt als een emissiescherm wordt gebruikt (artikel 4.723i van het Bal). Een emissiescherm beperkt de drift van bladmeststoffen naar het oppervlaktewater. Deze voorziening moet wel voldoen aan de eisen voor emissieschermen uit tabel 4.723a. Het scherm moet zo geplaatst worden, dat geen afdruipende spuitvloeistoffen in een oppervlaktewaterlichaam kunnen komen. Daarom geldt er geen minimale afstand vanaf de insteek van een oppervlaktewaterlichaam.

Braakliggend landbouwgronden: spuit- en mestvrije zone

Op braakliggende landbouwgronden worden (nog) geen gewassen geteeld. Binnen een zone van 50 cm vanaf de insteek van een oppervlaktewaterlichaam mogen geen gewasbeschermingsmiddelen (artikel 4.723h) en meststoffen (artikel 4.723j) worden gebruikt. Hier gaat het dus eigenlijk om een spuit- en mestvrije zone. Niet om een teeltvrije zone.

Melding

Het is verboden stoffen afkomstig van deze activiteit te lozen op een oppervlaktewaterlichaam zonder dit ten minste 4 weken van tevoren te melden. De melding bevat alleen algemene gegevens (zie hiervoor Meldingsplicht milieuregels Bal).

Controleaspecten

Let bij het controleren van de regels goed op de volgende zaken:

• Wordt de juiste teeltvrije zone aangehouden?
• Wordt gespoten met de juiste instellingen en randvoorwaarden die bij de spuittechniek horen (zie DRT-lijst en informatiebladen bij de spuittechnieken)?
• Is de windsnelheid niet meer dan 5 m/s?

Gerelateerde wetgeving

Ook het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen (Ctgb) kan op basis van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Wgb), in het wettelijk gebruiksvoorschrift van een gewasbeschermingsmiddel eisen stellen ten aanzien van teeltvrije zones en de driftreductie van spuittechnieken. Het kan daarbij ook gaan om 95%, 97,5% of 99% driftreductie. In alle gevallen geldt dat de strengste voorschriften, uit het Bal of die op het wettelijk gebruiksvoorschrift staan gelden.

Waterschappen zijn ook toezichthouder voor de watergerelateerde voorschriften van de Wgb.