Zoeken in deze site

Individuele Behandeling van Afvalwater (IBA)

De voorkeursroute voor huishoudelijk afvalwater is het vuilwaterriool. En via het rioolstelsel naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Alleen, soms is er binnen een redelijke afstand geen vuilwaterriool. Voordat huishoudelijk afvalwater via een andere route geloosd wordt is de lozer verplicht om het eerst lokaal te zuiveren. Dit kan met een Individuele Behandeling van Afvalwater (IBA).

Op deze pagina

Wat u moet weten over een IBA:

Wat is een IBA?

Een IBA is een verzamelnaam voor lokale zuiveringsvoorzieningen. Ze kunnen bij een huis of een bedrijf het huishoudelijke afvalwater zuiveren. Na de zuiveringsvoorziening kan het water worden geloosd op het oppervlaktewater of gelijkmatig op de bodem. Het gezuiverde afvalwater wordt in de meeste gevallen geloosd op het oppervlaktewater. Hergebruik van het gezuiverde water komt overigens steeds vaker voor.

Er zijn verschillende IBA-systemen. Het bekendst is de septic tank. Andere systemen zijn bijvoorbeeld de biorotor, het oxidatiebed of het helofytenfilter.

Overigens gaat verreweg het meeste huishoudelijk afvalwater (meer dan 99%) via vuilwaterriolen naar rwzi's van waterschappen. Dat is de . In deze rwzi's wordt het afvalwater gezuiverd.

Werking van septic tank

Een septic tank zuivert het afvalwater via een proces van bezinking, opdrijving en biologische afbraak. Het zuiveringsrendement hangt onder meer af van hoe lang het afvalwater in de tank zit.

Een septic tank is een wettelijk voorgeschreven bouwproduct. Daarom moet er een CE-markering zijn.

Norm in plaats van nauwkeurige beschrijving

In plaats van het gedetailleerd aangeven hoe de septic tank moet worden uitgevoerd, is verwezen naar een norm. Het gaat om NEN-EN 12566-1: Kleine afvalwaterzuiveringsinstallaties tot en met 50 i.e. – Deel 1: Geprefabriceerde septic tanks.

De woorden 'nominale inhoud' en 'hydraulisch rendement van een septic tank' sluiten aan bij de terminologie die in NEN-EN 12566-1 wordt gebruikt.

Nominale inhoud

De nominale inhoud van de septic tank is gelijk aan de hoeveelheid water, waarmee de tank kan worden gevuld tot aan het niveau van de afvoeropening.

Hydraulisch rendement

Het hydraulisch rendement bepaalt de mate waarin een septic tank geschikt is om bezinkbare stoffen achter te houden. Het hydraulisch rendement wordt uitgedrukt in grammen granulaat die tijdens een test niet door de septic tank worden afgevangen. Ze verlaten met het uitstromende water de septic tank.

Bij de test worden de bezinkbare stoffen in de toestroom van de septic tank nagebootst door bolvormig polystyreengranulaat.

Onderhoud septic tank

IBA-systemen zijn technische installaties die regelmatig onderhoud nodig hebben. Onnodige verontreiniging van het oppervlaktewater of de bodem als gevolg van onvoldoende onderhoud moet namelijk worden voorkomen.

De eigenaar van de IBA moet zorgen voor het onderhoud. Voor het onderhoud van IBA's in beheer van de gemeente, is de gemeente verantwoordelijk.

Het onderhoud van een IBA-systeem bestaat uit:

  • jaarlijks inspecteren
  • repareren van onderdelen van de systemen
  • regelmatig afzuigen en afvoeren van zuiveringsslib

Een belangrijk onderdeel van dit onderhoud vormt het verwijderen van slib uit de septic tank. Daarom moet deze goed toegankelijk zijn.

De onderhoudsfrequentie is sterk afhankelijk van de hoeveelheid en samenstelling van het te zuiveren afvalwater. De keuze van een juiste onderhoudsfrequentie is daarom een verantwoordelijkheid van de lozer. Dit valt onder de zorgplicht. Het bevoegd gezag controleert het onderhoud.

De gebruiker kan niet alle schoonmaakmiddelen gebruiken

De gebruiker van de IBA moet zorgen dat het systeem blijft werken. Doordat het systeem kwetsbaar is, vraagt dit om aanpassingen bij het dagelijks gebruik. Bacteriedodende middelen zijn bijvoorbeeld niet toegestaan. Schoonmaakmiddelen die wel mogen zijn:

  • natuurlijke zeep (matig gebruikt)
  • azijnhoudend water
  • soda
  • waterstofperoxide
  • mechanische hulpmiddelen bij ontstoppen en schoonmaakwerkzaamheden

Wettelijke eisen septic tank voor lozer

Voor minder dan 6 inwonerequivalenten (i.e.) kunt u een septic tank gebruiken, die voldoet aan de wettelijke eisen (rijksregels of decentrale regels). Deze tank heeft:

  • een nominale inhoud van 6 m3 of meer (NEN-EN 12566-1).
  • een hydraulisch rendement van niet meer dan 10 g (annex B van NEN-EN 12566-1)

Als in samenhang met het huishoudelijke afvalwater ook afvalwater afkomstig van voedselbereiding wordt geloosd, is de zuiveringsvoorziening daarop berekend.

Voor lozingen van meer dan 6 inwonersequivalenten (i.e.) moet een IBA voldoen aan emissiegrenswaarden voor chemisch en biologisch zuurstofverbruik.

Zie verder op de pagina lozingsvoorschriften huishoudelijk afvalwater (paragraaf 6.2.4. en 7.2.5 Bal en decentrale regels).

Wettelijke eisen IBA in beheer bij de gemeente

Deze IBA's hoeven door de gemeentelijke zorgplicht niet aan NEN-EN 12566-1 te voldoen. De voorwaarden voor deze IBA's staan in de Omgevingswet, in artikel 2.16, lid 3. De aanleg, het beheer en het onderhoud van gemeentelijke IBA's betaalt de gemeente uit de opbrengst van de gemeentelijke rioolheffing.

In die gevallen wordt de lozer gezien als iemand die is aangesloten op de riolering. Ook financieel gezien. Dit blijkt uit artikel 228a van de Gemeentewet.

Niet alsnog op het riool

Er is sprake van anaerobe (zonder zuurstof) afbraak van het huishoudelijke afvalwater in de septic tank. Dat kan een negatieve invloed hebben op de werking van de rwzi. Daarom mag men niet via een septic tank lozen op de riolering. Dit ligt vast in artikel 22.12 van de bruidsschat omgevingsplan.

Septic tank niet meer nodig

Soms wijzigt de relatie tussen de afstand van het lozingspunt tot de riolering of het aantal inwonerequivalenten. Dan kan het alsnog nodig zijn om aan te sluiten op het vuilwaterriool. Zie de afstandseisen in artikel 22.148 van de bruidsschat omgevingsplan.

Soms heeft een lozer om andere redenen de septic tank niet meer nodig. De eigenaar van de IBA heeft in alle gevallen dan 2 opties:

  1. het zuiveringssysteem en de infiltratievoorziening verwijderen
  2. al het slib uit het zuiveringssysteem en de infiltratievoorziening verwijderen en de installatie opvullen met schoon bodemmateriaal

Dit geldt ook als de gemeente eigenaar is.

Overgangsrecht

Volgens het overgangsrecht mogen septic tanks die al in gebruik waren voor 1 januari 2009, beschouwd worden als septic tanks die voldoen aan NEN-EN 12566-1. Op voorwaarde dat ze zijn afgestemd op de hoeveelheid afvalwater die wordt geloosd.

Door toezicht en handhaving mag worden aangenomen dat deze installaties al die tijd al goed hebben gewerkt.

Oude eisen: klassenindeling en certificering IBA's

Voor 1 januari 2008 waren nieuwe lozingen van huishoudelijk afvalwater in het oppervlaktewater vergunningplichtig volgens de Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo). In de rapporten van de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) stond het beleid.

Dit oudere beleid kan wellicht nog gebruikt worden bij maatwerkvoorschriften in het Bal of de regels in de bruidsschat. Dit moet dan wel goed onderbouwd worden.

Indeling IBA-systemen

Dat oudere beleid ging ook over verschillende IBA-systemen. Hier was een indeling voor: klasse I, II of III met elk hun eigen emissie-eisen.

Septic tanks vallen in klasse I. Een IBA van een hogere klasse heeft een hoger zuiveringsrendement. De indeling in klassen en de certificering staan nu niet meer in wettelijke regels.

Certificering IBA-systemen

Certificering kon op basis van de beoordelingsrichtlijnen. IBA-systemen konden zo een Kiwa-certificaat krijgen. De IBA werd dan ingedeeld in een van de klassen. Bij zo’n IBA hoort dan een attest met product- en procescertificaat.

Gerelateerde wetgeving

Het slib in een IBA is afval. Dit mag niet geloosd worden en moet op een andere manier worden afgevoerd. Daarvoor geldt titel 10.6 van de Wet milieubeheer (Wm):

Het afvoeren van zuiveringsslib kan bijvoorbeeld naar een centrale slibontwatering van een rwzi.

Controleaspecten

Let bij het controleren van de regels goed op de volgende zaken:

  • Gelden de regels van het Bal?
  • Gelden de regels voor het omgevingsplan of voor de bruidsschat omgevingsplan?
  • Gelden de regels van de nieuwe waterschapsverordening of de regels van de bruidsschat waterschapsverordening?
  • Is er maatwerk voor een andere lozingsroute?
  • Wordt gewerkt volgens BBT?
  • Voldoet de septic tank aan de eisen? Dit blijkt uit de CE-markering.
  • Wordt er via een septic tank:
    • geloosd op de bodem (verspreid)
    • geloosd op het oppervlaktewater
    • geloosd op de riolering
    • eerst nuttig hergebruikt


Beste beschikbare technieken (BBT)

Het meest doeltreffende en geavanceerde ontwikkelingsstadium van de activiteiten en exploitatiemethoden waarbij de praktische bruikbaarheid van speciale technieken om het uitgangspunt voor de emissiegrenswaarden en andere vergunningvoorwaarden te vormen is aangetoond, met als doel emissies en gevolgen voor het milieu in zijn geheel te voorkomen, of wanneer dit niet mogelijk is, te beperken, waarbij wordt verstaan onder:

  1. technieken: zowel de toegepaste technieken als de wijze waarop de installatie wordt ontworpen, gebouwd, onderhouden, geëxploiteerd en ontmanteld
  2. beschikbare: op zodanige schaal ontwikkeld dat de betrokken technieken, kosten en baten in aanmerking genomen, economisch en technisch haalbaar in de betrokken industriële context kunnen worden toegepast, onafhankelijk van de vraag of die technieken wel of niet binnen Nederland worden toegepast of geproduceerd, mits zij voor de exploitant op redelijke voorwaarden toegankelijk zijn,
  3. beste: het meest doeltreffend voor het bereiken van een hoog algemeen niveau van bescherming van het milieu in zijn geheel

Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.