Individuele Behandeling van Afvalwater (IBA)

De voorkeursroute voor huishoudelijk afvalwater is het vuilwaterriool. En zo naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Soms is er binnen een redelijke afstand geen vuilwaterriool. Voordat dit type afvalwater via een andere route geloosd mag worden moet men het eerst lokaal zuiveren. Dit kan met een IBA, een Individuele Behandeling van Afvalwater.

Op deze pagina

IBA

IBA’s zijn een zuiveringsvoorziening. Ze kunnen lokaal afvalwater zuiveren. Er zijn verschillende IBA-systemen. Het bekendst is de septic tank. Andere systemen zijn bijvoorbeeld de biorotor, het oxidatiebed of het helofytenfilter.

Voor lozingen van meer dan 6 inwonersequivalenten (i.e.) moet een IBA voldoen aan emissiegrenswaarden voor chemisch en biologisch zuurstofverbruik. Deze staan uitgelegd op de pagina lozingsvoorschriften huishoudelijk afvalwater (paragraaf 6.2.4. en 7.2.5 Bal en decentrale regels). Voor minder i.e. kan een septic tank worden gebruikt die voldoet aan de wettelijke eisen uit de genoemde regels in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)of de decentrale regels.

Wettelijke eisen septic tank

Een septic tank is een wettelijk voorgeschreven bouwproduct. Daarom moet er een CE-markering zijn. Om te voldoen aan de wettelijke eisen, moet een septic tank voor minder dan 6 i.e.:

een nominale inhoud van 6 m³ of meer (NEN-EN 12566-1) hebben
een hydraulisch rendement hebben van niet meer dan 10 g (annex B van NEN-EN 12566-1)

Of een septic tank aan deze eisen voldoet, moet blijken uit de CE-Markering. Deze wettelijke eisen zijn terug te vinden in:

paragraaf 6.2.4 van het Bal
paragraaf 7.2.5 van het Bal

Totdat de gemeente zelf lozingsregels heeft opgesteld, geldt het tijdelijk deel van het omgevingsplan: de bruidsschat. U vindt de regels in paragraaf 22.3.8.3. Deze regels gaan over het lozen in de bodem.

De regels over lozen in regionaal water staan in afdeling 2.4 van de waterschapsverordening. Deze regels zijn afkomstig uit de bruidsschat.

Na de inwerkingtreding van de Omgevingswet, kunnen gemeenten en waterschappen de bruidsschatregels aanpassen. En kiezen voor regels die passen bij de lokale situatie.

Niet alsnog op het riool

Er is sprake van anaerobe (zonder zuurstof) afbraak van het huishoudelijke afvalwater in de septic tank. Dat kan een negatieve invloed hebben op de werking van de rwzi. Daarom mag men niet via een septic tank lozen op de riolering. Dit ligt vast in artikel 22.12 van de bruidsschat omgevingsplan.

Septictank niet meer nodig

Soms wijzigt de relatie afstand locatie lozing tot de riolering of het aantal inwonerequivalenten. Dan kan het alsnog nodig zijn om aan te sluiten op het vuilwaterriool. Zie de afstandseisen in artikel 22.148 van de bruidsschat omgevingsplan.

Soms heeft een lozer om andere redenen de septictank niet meer nodig. De eigenaar van de IBA heeft in alle gevallen dan 2 opties:

Het zuiveringssysteem en de infiltratievoorziening verwijderen.
Al het slib uit het zuiveringssysteem en de infiltratievoorziening verwijderen en de installatie opvullen met schoon bodemmateriaal.

Dit geldt ook als de gemeente eigenaar is.

Overgangsrecht

Volgens het overgangsrecht mogen septic tanks die al in gebruik waren voor 1 januari 2009, beschouwd worden als septic tanks die voldoen aan NEN-EN 12566-1. Op voorwaarde dat ze zijn afgestemd op de hoeveelheid afvalwater die wordt geloosd.

Door toezicht en handhaving mag worden aangenomen dat deze installaties al die tijd al goed hebben gewerkt.

Hoe werkt een septic tank

Een septic tank zuivert het afvalwater via een proces van bezinking, opdrijving en biologische afbraak. Het zuiveringsrendement hangt onder meer af van hoe lang het afvalwater in de tank zit.

In plaats van het gedetailleerd aangeven hoe de septic tank moet worden uitgevoerd, is verwezen naar een norm. Het gaat om NEN-EN 12566-1, Kleine afvalwaterzuiveringsinstallaties tot en met 50 i.e. - Deel 1: Geprefabriceerde septic tanks.

De woorden 'nominale inhoud' en 'hydraulisch rendement van een septic tank' sluiten aan bij de terminologie die in NEN-EN 12566-1 worden gebruikt.

De nominale inhoud van de septic tank is gelijk aan de hoeveelheid water, waarmee de tank kan worden gevuld tot aan het niveau van de afvoeropening.

Het hydraulisch rendement bepaalt de mate waarin een septic tank geschikt is om bezinkbare stoffen achter te houden. Het hydraulisch rendement wordt uitgedrukt in grammen granulaat die tijdens een test niet door de septic tank worden afgevangen. Ze verlaten met het uitstromende water de septic tank.

Bij de test worden de bezinkbare stoffen in de toestroom van de septic tank nagebootst door bolvormig polystyreengranulaat.

Niet alle schoonmaakmiddelen

Doordat het systeem kwetsbaar is, vraagt het ook om aanpassingen bij het dagelijks gebruik. Bacteriedodende middelen zijn bijvoorbeeld niet toegestaan. Schoonmaakmiddelen die wel mogen zijn:

natuurlijke zeep (matig gebruikt)
azijnhoudend water
soda
waterstofperoxide
mechanische hulpmiddelen bij ontstoppen en schoonmaakwerkzaamheden

Onderhoud septic tank

IBA-systemen zijn technische installaties die regelmatig onderhoud nodig hebben. Onnodige verontreiniging van het oppervlaktewater of de bodem als gevolg van onvoldoende onderhoud moet namelijk worden voorkomen.

De eigenaar van de IBA moet zorgen voor het onderhoud. Voor het onderhoud van IBA's in beheer van de gemeente, is de gemeente verantwoordelijk. Het onderhoud van een IBA-systeem bestaat uit:

jaarlijks inspecteren
repareren van onderdelen van de systemen
regelmatig afzuigen en afvoeren van zuiveringsslib

Een belangrijk onderdeel van dit onderhoud vormt het verwijderen van slib uit de septic tank. Daarom moet deze goed toegankelijk zijn.

De onderhoudsfrequentie is sterk afhankelijk van de hoeveelheid en samenstelling van het te zuiveren afvalwater. De keuze van een juiste onderhoudsfrequentie is daarom een verantwoordelijkheid van de lozer. Dit valt onder de zorgplicht. Het bevoegd gezag controleert het onderhoud.

Afvoer zuiveringsslib

Het afvoeren van zuiveringsslib kan bijvoorbeeld naar een centrale slibontwatering van een rwzi.

Oude eisen: Klassenindeling en certificering IBA´s

Voor 1 januari 2008 waren nieuwe lozingen van huishoudelijk afvalwater in het oppervlaktewater vergunningplichtig volgens de Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo). In de rapporten van de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) stond het beleid. Die oude IBA's mogen nog steeds worden gebruikt, mits ze zijn afgestemd op de hoeveelheid afvalwater die wordt geloosd.

Indeling IBA-systemen

Dat ging ook over de verschillende IBA-systemen. Hier was een indeling voor: klasse I, II of III met elk hun eigen emissie-eisen. Een IBA van een hogere klasse heeft een hoger zuiveringsrendement.

Septic tanks vallen in klasse I.

Certificering IBA-systemen

IBA-systemen kunnen een Kiwa-certificaat krijgen. De IBA wordt dan ingedeeld in 1 van de klassen. Bij zo’n IBA hoort dan een attest met product- en procescertificaat.

Certificering kan op basis van beoordelingsrichtlijnen. De indeling in klassen en de certificering staan nu niet meer in wettelijke regels.

Het oudere beleid kan wel gebruikt worden bij maatwerkvoorschriften in het Bal of de regels in de bruidsschat. Dit moet dan wel goed onderbouwd worden.