Scheepvaart

Aanwijzing vaarwegen

Het Rijk of de provincie kan aan een oppervlaktewaterlichaam de maatschappelijke functie ‘vaarweg’ toekennen. Het Rijk wijst via het Nationaal Waterprogramma de hoofdvaarwegen aan. Het gaat om ongeveer 1.400 kilometer aan vaarwegen. De overige vaarwegen, met een gezamenlijke lengte van ongeveer 3.400 kilometer, worden aangewezen in het regionaal waterprogramma van de provincie.

Vaarwegbeheer

De beheertaak omvat alle zaken die noodzakelijk zijn voor het functioneren van de vaarweg voor de functie die aan de vaarweg is toegekend, zoals vrachtvaart of recreatievaart. Het omvat bijvoorbeeld het onderhoud van de vaarweg, de oevers, de gronden erlangs, de bruggen en de sluizen. Vaarwegbeheer valt onder het watersysteembeheer van de Omgevingswet.

Nautisch beheer

Het nautisch beheer omvat de regeling van het verkeer op het water en de bevoegdheid om verkeerstekens en dergelijke te plaatsen. Dit valt onder de Scheepvaartverkeerswet. Nautisch beheer vormt geen onderdeel van het beheer van watersystemen als bedoeld in de Omgevingswet. Maar in de Scheepvaartverkeerswet komt wel tot uiting dat de verkeersregulering mede dienstbaar kan zijn aan het beheer van het watersysteem, waar de scheepvaartweg Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) deel van uitmaakt. Het nautisch beheer en het beheer van het watersysteem worden daarom vaak door dezelfde vaarwegbeheerder uitgevoerd.

Vaarwegbeheerder

De vaarwegbeheerder kan het Rijk, de provincie, het waterschap of de gemeente zijn:

• De vaarwegen die in het Nationaal Waterprogramma zijn aangewezen als hoofdvaarwegen, zijn in beheer bij Rijkswaterstaat. Voor de overige vaarwegen wordt in de omgevingsverordening aangewezen wie het beheer uitvoert.
• De provincie kan het vaarwegbeheer zelf (blijven) uitoefenen. Maar ze kan het beheer van vaarwegen ook toedelen aan het waterschap op basis van artikel 2.18, tweede lid, onder b van de Omgevingswet.
• Gemeenten krijgen van de provincie soms het beheer van bijvoorbeeld grachten of havens toebedeeld. Dit kan op basis van artikel 2.18, tweede lid, onder a van de Omgevingswet.

Indeling vaarwegen

De vaarwegen in Nederland zijn als volgt ingedeeld:

• hoofdtransportassen, inclusief de toegangsgeulen tot de zeehavens: in beheer bij Rijkswaterstaat
• hoofdvaarwegen: in beheer bij Rijkswaterstaat en provincies
• overige vaarwegen: in beheer bij Rijkswaterstaat, provincies, waterschappen en gemeenten

Fairway Information Services

Rijkswaterstaat heeft het initiatief genomen om samen met andere vaarwegbeheerders (provincies, waterschappen, havenbedrijven) alle vaarweginformatie onder te brengen in één systeem. Dat systeem heet Fairway Information Services (FIS). De informatie uit FIS wordt toegankelijk gemaakt via de website vaarweginformatie.

Regels

Vrijwaringsgebied

Als een oppervlaktewaterlichaam de functie vaarweg heeft gekregen, zijn ook de normen vastgesteld waaraan die vaarweg moet voldoen. Bijvoorbeeld normen voor breedte, diepte en zichtlijnen. Voor zichtlijnen wordt een ruimtelijke reservering opgenomen in het omgevingsplan: het vrijwaringsgebied Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup). Dit houdt in dat bepaalde zones langs vaarwegen vrij moeten blijven van opstallen. Hierdoor behouden schepen tijdens het varen vanuit de stuurhut voldoende zicht om veilig gebruik te kunnen maken van die vaarweg. Die zichtlijnen zijn in ieder geval aan de orde bij de vaarwegen, bedoeld voor de beroepsvaart en de grotere recreatievaart.

Omgevingsplan

Voor rijksvaarwegen en het vrijwaringsgebied hieromheen gelden instructieregels uit het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). Hier moet de gemeente in het omgevingsplan rekening mee houden.

Ook de provincie kan instructieregels stellen voor het omgevingsplan, via de omgevingsverordening.

Wordt het beheer van een vaarweg aan een gemeente toegedeeld, dan kan de gemeente zelf regels in het omgevingsplan stellen die voor een goed beheer daarvan noodzakelijk zijn. Hierbij is afstemming nodig met de beheerder van het watersysteem (veelal het waterschap) die de overige aspecten van het beheer van het watersysteem verzorgt.

Activiteiten in of bij een vaarweg in strijd met de functie

Naast instructieregels, die zich richten tot de gemeente of het waterschap, bevat de omgevingsverordening ook regels die zich rechtstreeks tot een initiatiefnemer richten. Wilt u werkzaamheden of activiteiten verrichten in de buurt van een vaarweg, dan krijgt daarom naast de regels uit het omgevingsplan, ook met de regels uit de omgevingsverordening te maken. Het plaatsen of wijzigen van een voorwerp in de buurt van een vaarweg, of het aanbrengen van een werk binnen een bepaalde afstand van de vaarweg is vaak vergunningplichtig.

Aanleggen of wijzigen van een vaarweg

Voor de aanleg van een vaarweg van nationaal belang is een projectbesluit Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) nodig. Dit staat in artikel 5.46, eerste lid, onder a van de Omgevingswet. Ook voor het wijzigen van de vaarweg kan een projectbesluit nodig zijn. Namelijk als de wijziging bestaat uit een vergroting of verdieping waardoor het ruimteoppervlak van de vaarweg met ten minste 20% toeneemt of de vaarweg blijvend wordt verdiept waarbij meer dan 5 miljoen kubieke meter grond wordt verzet.

Het wijzigen van een vaarweg uit de categorie overige vaarwegen is in de meeste omgevingsverordeningen vergunningplichtig gemaakt.

Regels voor vaarweggebruikers

Als recreatieve schipper heeft u in veel gevallen een vaarbewijs nodig voordat u een schip mag besturen. Er worden meer en grotere vrachten vervoerd over het water en deze vrachten worden in steeds grotere schepen vervoerd. Beroepsvaart en pleziervaart komen elkaar vaak tegen en zitten daarbij soms letterlijk en figuurlijk in elkaars vaarwater. Om veilig samen te kunnen varen moeten beide partijen zich houden aan de verkeersregels op het water. De verkeersregels volgen uit de Scheepvaartverkeerswet en onderliggende regelgeving.

Nieuwe ontwikkelingen

Rijkswaterstaat werkt aan corridormanagement, het optimaliseren van de service per route. Ook vinden er ontwikkelingen plaats op het gebied van (semi-)autonoom varen, smart shipping.