KRW-impulsprogramma

Actielijn 1. Bewaken van de uitvoering van eerder afgesproken maatregelen

In zesjaarlijkse planperioden wordt aan de KRW-opgaven gewerkt. Zie hiervoor de pagina Stroomgebieden en stroomgebiedbeheerplannen. Voor de huidige planperiode (2022-2027) is afgesproken om nog 1725 KRW-maatregelen uit te voeren. Met het Landelijk Dashboard KRW-maatregelen wordt de voortgang van deze KRW-maatregelen bijgehouden, om tijdig risico's op vertraging te inventariseren en die vervolgens te adresseren.

Actielijn 2. Verder uitwerken van ruimtelijke maatregelen

Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) werkt in afstemming met de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) aan een nieuwe uitvoeringsgerichte en gebiedsspecifieke aanpak voor het landelijk gebied, waarbij specifiek wordt gekeken naar gebieden met hoge en urgente opgaven. Beekdalen zijn hier onderdeel van, net als de veenweide-, Natura 2000-, overgangs- en grondwaterbeschermingsgebieden.

Beekdalen

Nederland heeft in het addendum bij het 7e actieprogramma Nitraatrichtlijn opgenomen dat de restopgave van de KRW via een integrale, gebiedsgerichte aanpak wordt opgepakt. Grootschalig beekdalherstel op zandgronden is hierbij een belangrijke, effectieve maatregel om de KRW-doelen in deze beken te halen, met name voor nutriënten.

Emissiereductie vanuit grondgebruik

In 2023 is op verzoek van decentrale overheden een overzicht gemaakt van de juridische instrumenten in de Omgevingswet, die de verschillende overheden beschikbaar hebben om emissies vanaf agrarische percelen te verminderen. Zie ook de factsheet aanpassen grondgebruik voor KRW (pdf, 6.9 MB).

Actielijn 3. Intensiveren van maatregelen voor stoffen

De waterkwaliteit wordt beïnvloed door vele chemische stoffen. Van de 122 stoffen die onder de KRW genormeerd zijn in oppervlaktewater, zijn er 42 stoffen die in veel oppervlaktewaterlichamen de norm overschrijden. Hiervoor is de kans reëel dat in 2027 nog niet aan de norm wordt voldaan. 30 daarvan moeten uiterlijk in 2027 aan die KRW-normen voldoen. Per stof wordt in kaart gebracht wat de belangrijkste bronnen zijn van deze stoffen. Vervolgens wordt systematisch uitgewerkt welke maatregelen mogelijk zijn om emissies naar water te verminderen. De stoffen waar het om gaat, zijn:

• gewasbeschermingsmiddelen,
• biociden
• diergeneesmiddelen
• zware metalen
• industriechemicaliën

Actielijn 4. Verankeren van afspraken in regelgeving

Op 11 mei 2023 heeft de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) een advies Goed water goed geregeld geschreven over de KRW. Daarin wordt op specifieke onderdelen opgeroepen tot een verdere verankering van afspraken in de regelgeving, om zo beter aan de KRW-verplichtingen te kunnen voldoen.

Voorbeelden zijn:

• De aanbeveling om de wet- en regelgeving voor producten met prioritaire en opkomende stoffen aan te passen, kan voortkomen uit de aanpak die in actielijn 3 is beschreven. Voor elke stof die de norm overschrijdt, wordt onderzocht wat noodzakelijk en haalbaar is.
• De aanbeveling om de aanvullende regulering van grondwateronttrekkingen te herzien, is overgenomen. Een onderzoek is ingesteld naar de uitvoerbaarheid van een uniforme vergunning/meldingsplicht en naar het invoeren van een verplichting tot het periodiek herzien van onttrekkingsvergunningen.

Actielijn 5. Bepalen toestand, prognose en resterend handelingsperspectief (tussenevaluatie)

Actielijn 5 gaat over de tussenevaluatie van de KRW. De tussenevaluatie is een feitelijke rapportage van de huidige toestand en trends waarmee alle waterbeheerders evalueren of ze met het huidige beleid op koers liggen om eind 2027 aan de KRW te voldoen. Daarmee wordt een prognose tot aan 2027 gemaakt en bekeken welke resterende handelingsperspectieven er zijn.

De tussenevaluatie laat zien dat Nederland nog niet op koers ligt om alle KRW-doelen in 2027 te halen, ondanks alle inspanningen. Dit betekent dat er de komende jaren nog een stevige inzet nodig is om in 2027 aan de KRW te kunnen voldoen. Hiervoor is het in de eerste plaats nodig dat alle afgesproken maatregelen uitgevoerd worden. Daarnaast zijn aanvullende maatregelen nodig, met name op het gebied van nutriënten en chemische stoffen. Tot slot laat de tussenevaluatie zien dat er nieuwe uitdagingen op ons afkomen, zoals nieuwe schadelijke stoffen, toenemende effecten van klimaatverandering en de opkomst van exoten zoals de Amerikaanse rivierkreeft.

Het waarborgen van een goede waterkwaliteit vraagt daarom ook na 2027 om blijvende inzet. In 2025 wordt per overheid/sector en stroomgebied invulling gegeven aan de te nemen maatregelen en vindt er besluitvorming plaats over welke extra maatregelen worden ingezet. Lees meer over de uitkomsten van de Tussenevaluatie KRW. Op de site van de Rijksoverheid vindt u het Koepelrapport Tussenevaluatie KRW en de achtergrondrapporten.

Actielijn 6. Voorbereiden op een goede motivering van uitzonderingen in de aanloop naar 2027

Op grond van de KRW moeten alle doelen uiterlijk eind 2027 bereikt zijn. Dit wordt juridisch beschouwd als een resultaatsverplichting, wat inhoudt dat de enige geldige redenen voor het niet behalen van een KRW-doel te vinden zijn in specifieke bepalingen van de richtlijn, namelijk de 'uitzonderingsmogelijkheden'. Voor elk van deze uitzonderingsmogelijkheden geldt dat ze alleen in specifieke gevallen kunnen worden gebruikt. En dat een beroep alleen slaagt als onderbouwd kan worden dat aan bepaalde strikte randvoorwaarden is voldaan.in het betreffende geval waarin een KRW-doel in een waterlichaam niet wordt gehaald.

De KRW onderscheidt de volgende uitzonderingsmogelijkheden:

• een fasering van een KRW-doel in de tijd
  Doelfasering: Deze uitzonderingsmogelijkheid is nog maar beperkt toepasbaar in 2027 en geldt alleen in gevallen waarin alle nodige maatregelen al zijn uitgevoerd die op langere termijn wel tot doelbereik zullen leiden.

• het bereiken van een vastgesteld, lager doel
  Doelverlaging: Dit is alleen mogelijk als het oorspronkelijke doel onhaalbaar of onevenredig kostbaar is, vanwege de natuurlijke gesteldheid van het waterlichaam, of door een aantasting van het waterlichaam door menselijke activiteiten die voorzien in ecologische en/of sociaaleconomische behoeften en waarvoor geen alternatieven bestaan.
• het tijdelijk achteruit laten gaan van een stof/kwaliteitselement bij overmacht
  Bijvoorbeeld bij plotselinge hevige droogte of overstroming.
• toestaan dat bepaalde, nieuwe activiteiten het tijdig bereiken van een KRW-doel belemmeren

Dat geldt alleen voor activiteiten van hoger openbaar belang (bijvoorbeeld in het kader van de energietransitie of de hoogwaterveiligheid) en alleen al het gaat om nieuwe wijzigingen van de fysieke kenmerken van een oppervlaktewaterlichaam (zoals het bouwen van een nieuwe stuw, of een dijkverhoging) of wijzigingen in de stand van grondwaterlichamen (bijvoorbeeld een peilverhoging om meer water vast te houden in het kader van de droogtebestrijding). Bovendien is vereist dat voor die activiteiten geen alternatieven bestaan en dat de negatieve effecten zo klein mogelijk zijn.

Het zijn de provincies (voor de regionale wateren) en de minister van Infrastructuur en Waterstaat (voor de rijkswateren) die in 2027 uitzonderingsmogelijkheden moeten inroepen en onderbouwen, waar dat nodig en mogelijk is. Daarbij worden de gegevens van de waterschappen en Rijkswaterstaat gebruikt.

Het KRW-impulsprogramma ondersteunt deze overheden hierbij, door gedetailleerd uit te werken wanneer welke uitzonderingsmogelijkheid kan worden ingezet en wat daarvoor nodig is. Hiervoor wordt per uitzonderingsmogelijkheid een handreiking opgesteld. Deze handreikingen beschrijven wat het juridische gevolg is van de inzet van een uitzonderingsmogelijkheid, aan welke juridische randvoorwaarden moet zijn voldaan en wat praktisch gezien nodig is voor een beroep op de uitzonderingsmogelijkheid.

Actielijn 7. Voorkomen van en voorbereiden op rechtszaken

Nederlandse overheden moeten aan de wettelijke verplichtingen voldoen met betrekking tot de KRW. Waar gemeend wordt dat dit niet het geval is, kunnen rechtsmiddelen worden aangewend, bijvoorbeeld door belangenorganisaties. Het KRW-impulsprogramma kan daarbij op onderdelen faciliterend optreden bij het voorkomen van rechtszaken, het voorbereiden op rechtszaken, en het omgaan met rechtszaken. Het KRW-impulsprogramma faciliteert hierin, bijvoorbeeld door toetsingskaders als het Handboek Immissietoets – dat borgt dat lozingen voldoen aan de KRW-normen – nogmaals helemaal door te lichten op mogelijke verbeterpunten. Ook hebben de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) en enkele waterschappen gewerkt aan een nieuw toetsingskader voor de beoordeling van ingrepen in regionale wateren in het licht van de ecologische KRW-doelen. Dat moet de waterschappen helpen om hun vergunningverlening KRW-bestendig te maken. Begin 2025 zal dit toetsingskader worden opgeleverd. Volg de ontwikkeling op de pagina Ontwikkeling toetsingskader waterkwaliteit op de site van STOWA.

Het voorbereiden op rechtszaken houdt in dat elk overheidsorgaan zich bewust is of en hoe het kan worden aangesproken op basis van de KRW en wat daarvan de mogelijke gevolgen zijn. Het impulsprogramma brengt in kaart onder welke omstandigheden men juridische stappen zou kunnen ondernemen en zorgt ervoor dat kennis van verschillende partijen wordt gebundeld om efficiënt om te gaan met mogelijke procedures. Wat betreft het omgaan met rechtszaken is dat in de eerste plaats aan de betreffende overheden zelf. Het impulsprogramma zorgt waar mogelijk voor een overzicht van lopende procedures en draagt bij aan een afstemming tussen partijen waar soortgelijke procedures spelen.