Water en Bodem Sturend in de praktijk: Over onze waterveiligheid van morgen
Water en Bodem Sturend (WBS), deze term komt steeds vaker voorbij als we het hebben over gebiedsontwikkelingen. Maar hoe past u het toe in de praktijk? Dat vroegen we dit keer aan Rijnlandse collega Ilhame Oujamaa, strategisch beleidsadviseur waterveiligheid.
'Mijn werk draait om dijken en de kust: ik kijk hoe we ons gebied beschermen tegen overstromingen,' vertelt Ilhame. 'Ik werk daarvoor aan beleid en lange termijn plannen. Ook overleg ik veel met andere overheden over wat we in de toekomst nodig hebben.'
Water en Bodem Sturend vraagt een andere manier van denken
'Niet alleen. Binnen waterveiligheid kijken we al ver vooruit bij het bepalen van de sterkte van een dijk. Sowieso tot 2050 en soms zelfs tot 2100. Maar WBS vraagt om een andere manier van denken. Het gaat niet alleen om sterke dijken. Het gaat vooral om hoe we de ruimte inrichten: waar bouwen we, en hoe houden we daar rekening met water? Dat is echt een andere aanpak.'
WBS en waterveiligheid
'Het vraagt om een bredere blik. Door klimaatverandering gaat het niet meer alleen over het voorkomen van overstromingen met stevige dijken. We moeten ook nadenken over het beperken van schade en slachtoffers als het tóch misgaat. Of over hoe mensen veilig kunnen vluchten bij een noodsituatie. Vooral bij nieuwe ruimtelijke plannen kunnen we daar als Rijnland goed over adviseren. Daarom willen we daar op tijd aan tafel zitten.'
Grootste uitdagingen
'Klimaatverandering zorgt voor extremere droogte en hevigere neerslag. Wat dat precies betekent voor de stevigheid van onze dijken, weten we nog niet altijd. Daar loopt nu onderzoek naar samen met TU Delft en andere waterschappen. Zelf doen we ook onderzoek naar de gevolgen voor ons watersysteem, via de studie Toekomstgericht Waterbeheer Rijnland (TGWR).
Een andere grote uitdaging is de stijgende zeespiegel. Het Rijk werkt aan scenario’s om daarmee om te gaan. Afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt - en hoe snel de zeespiegel stijgt - kan dat grote gevolgen hebben voor het Rijnlands gebied. Misschien moeten we meer ruimte maken voor zeewater of bredere dijken. Technisch kan er veel, maar qua ruimte en kosten wordt het al snel ingewikkeld.'
Waterveiligheid in de toekomst
'Binnen waterveiligheid kijken we al ver vooruit bij het bepalen van de sterkte van een dijk. Sowieso tot 2050 en soms zelfs tot 2100. Maar WBS vraagt om een andere manier van denken.'
Keuzes
'Misschien betekent het dat we een groter risico op overstromingen zullen gaan accepteren. Onze wettelijke taak is zorgen voor waterveiligheid. Dat betekent dat dijken aan bepaalde normen moeten voldoen, gebaseerd op de economische waarde en bebouwing van het gebied. Maar met klimaatverandering en zeespiegelstijging komen we voor lastige keuzes te staan. Stel dat je een nieuwe woonwijk in een polder bouwt - dan kan het zijn dat de dijk daar niet meer aan de norm voldoet, of kan voldoen. En dan neemt het overstromingsrisico toe.'
Risico's in beeld, beslissingen nemen
'Wij adviseren bij gebiedsontwikkelingen, maar de uiteindelijke beslissingen liggen bij andere overheden zoals provincies en gemeenten. We brengen de risico’s zo goed mogelijk in kaart en helpen ruimtelijke ontwikkelaars bij het maken van afgewogen keuzes. Tot nu toe gaat dat in goed overleg, want iedereen vindt waterveiligheid belangrijk. Maar als belangen in de toekomst meer gaan botsen, kan het zijn dat ons advies soms niet volledig opgevolgd wordt.
Misschien moeten we dan naar een model waarin de ontwikkelaar — bijvoorbeeld van een nieuwe woonwijk - ook verantwoordelijk wordt voor het stijgen in het overstromingsrisico. Nu betekent zo’n ontwikkeling soms dat de norm omhoog moet, en dat wij de dijk moeten versterken. Maar dat is niet altijd meer haalbaar.'
Kunnen we de dijken niet gewoon overal ophogen?
'Nee, met ruim 1.200 kilometer aan dijken zou dat een enorme en dure opgave zijn. Daarnaast moet een sterke dijk niet alleen hoog, maar ook breed genoeg zijn. En voor die verbreding is niet overal ruimte. We hebben op veel plekken wel ruimte gereserveerd voor bredere dijken, maar die is niet oneindig. Ook kosten dijkversterkingen veel geld.
En dan zijn er nog de veendijken. Die kun je niet extra ophogen, want bij een extra verhoging krijg je ook extra bodemdaling. Dat betekent dat je ze vaker dan elke vijftien jaar (wat we nu doen) moet versterken.'
Nu in gesprek over de keuzes die we moeten maken
'We willen niet achteraf denken: hadden we maar... Daarom is het goed dat we nu al met ruimtelijke ontwikkelaars in gesprek zijn over ruimte voor water. En dat we samen helder hebben welke keuzes er op ons afkomen.'