Nieuws ecologische verbindingszone Noordzeekanaal en Ommelanden

Migratie en paai van zoetwatervis Noordzeekanaal

17 juli 2022
Een driejarig zenderonderzoek van zoetwaterstandvis, zoals karper, baars, brasem, kolblei, snoekbaars, op en om het Noordzeekanaal laat zien dat grootschalige migratie van vooral brasem plaatsvindt. Het onderzoek werpt licht op de uitwisseling van deze vissoorten tussen het kanaal en omliggende boezem- en polderwateren evenals op het belang van de koppen van de zijkanalen voor de paai van zoetwatervissen.

Voor het beheer van de vispassages langs het Noordzeekanaal is het belangrijk rekening te houden de intrek van broed en jonge zoetwatervissoorten en met de doortrek van jonge aal gedurende de zomerperiode. Naar de benutting van vispassages door deze visgroepen is de aanbeveling nader onderzoek te doen.

Kijk voor meer informatie en het rapport op de volgende pagina: Migratie zoekwatervis

Interactieve pdf schetst per object knelpunten en beheeropties voor trekvissen

17 mei 2022
Om de uitkomsten van de studie ‘Slim malen en schutten voor trekvis’ goed inzichtelijk te maken is een interactieve pdf opgesteld, waarin per object een factsheet is opgenomen met beknopte informatie, de knelpunten voor trekvissen en beheeropties. Hierbij is ook gebruik gemaakt van de uitkomsten van de medewerkersbijeenkomst van de waterbeheerders in en om het Noordzeekanaal, gehouden op 19 oktober 2021.

Zie voor een download van de interactieve pdf onderaan de volgende pagina: Slim malen en schutten voor trekvis Noordzeekanaal en ommelanden 

Predatie van glasaal bij intrekbarrières valt mee

1 maart 2022
Uit het intrekonderzoek, uitgevoerd in 2018, blijkt dat zich op diverse locaties langs het Noordzeekanaal glasaal ophoopt en juist daar waar de intrekmogelijkheden klein zijn.
Deze glasaal kan zich op den duur verder verspreiden en zich settelen op het Noordzeekanaal, of elders nog naar het binnenwater trekken. Predatie door roofvis vormt bij ophopingen van glasaal echter een mogelijk risico voor de populatie.
In 2021 is in een verkennend onderzoek bij meerdere locaties langs het Noordzeekanaal onderzocht of er aanwijzingen zijn voor additionele verliezen als gevolg van predatie bij migratiebarrières waar glasaal zich in het voorjaar ophoopt.
Dit onderzoek heeft aangetoond dat er geen sterke aanwijzingen zijn voor grootschalige predatie van glasaal. Zowel directe metingen middels maagspoelingen, als indirecte metingen door DIDSON-observaties (sonar) laten zien dat glasaal, ook bij hoge dichtheden, niet op het ‘hoofdmenu’ staan van de aanwezige roofvis (met name baars en snoekbaars). Daarentegen is gebleken dat kleine vis, zoals haring/sprot, kolblei, kleine grondels en driedoornige stekelbaars wél worden gegeten. Vooral haring/sprot is veel gevonden in de magen van de roofvis, evenals watervlooien en vlokreeften. Uitgebreide informatie is te vinden in het rapport.

Slimme inzet van gemalen en schutsluizen voor trekvis biedt kansen

1 augustus 2021
In een recent verschenen studie, uitgevoerd door Kroes Consultancy, worden kansen aangedragen om de intrek van glasaal en uittrek van schieraal binnen het afwateringsgebied van het Noordzeekanaal te verbeteren, door middel van de inzet van gemalen en schutsluizen. Een en ander binnen de beperkingen van het waterbeheer en de mogelijkheden van de bediening.

Vispassages bij Spaarndam, Halfweg, Overtoom kunnen bijvoorbeeld in het voorjaar beter worden gevonden door intrekkende vis, door het aanpassen van de inzet van niet-passeerbare poldergemalen in de buurt. Schutsluizen bieden mogelijkheden voor de uittrek van schieraal met loze schuttingen, of passage via de rinketten, na zonsondergang. Zie voor meer informatie de pagina Slim malen en schutten voor trekvis Noordzeekanaal en ommelanden

Aal en driedoornig stekelbaars in 2020 weinig gevangen bij kruisnetmonitoring

28 december 2020
Ruim 40 vrijwilligers hebben in het voorjaar van 2020 weer onderzocht welke vissen er in de buurt van gemalen en spuisluizen langs het Noordzeekanaal voorkomen. Dit jaar is Gemaal Wijkermeer als 11e locatie toegevoegd. Hier zijn ook direct de meeste glasaaltjes gevangen. Helaas zijn er dit jaar, net als in 2016 en 2017 relatief weinig glasaal en driedoornige stekelbaars gevangen. Deze trekvissen zijn zowel van zout als van zoet water afhankelijk tijdens hun leven. Het merendeel viel onder de noemer zoetwatervis. Denk hierbij aan typische poldervissen zoals bittervoorn en snoek. De giebel is dit jaar voor het eerst tijdens de monitoring gezien. Meer informatie is te vinden in het rapport Kruisnetmonitoring intrek Noordzee Kanaal en ommelanden 2020. De monitoring zal in 2021 voortgezet worden, nieuwe vrijwilligers kunnen zich aanmelden bij RAVON.

Lukt het de glasaal het Noordzeekanaal op te zwemmen?

5 oktober 2020

Lukt het glasaal om in het voorjaar het Noordzeekanaal op te zwemmen en omliggende polders te bereiken? En kan de volwassen schieraal haar weg terug naar
zee weer vinden? Een uitgebreid onderzoek leverde de antwoorden en meer...
In Tussen Duin en Dijk, hét tijdschrift voor natuur in Noord-Holland, is een artikel verschenen waarin de antwoorden op deze vragen uit de doeken wordt gedaan. U vindt het artikel bij de documenten.

Onderzoek migratie zoetwatervis met een jaar verlengd

1 februari 2020

Het onderzoek naar de migratie van zoetwatervis, dat in 2019 is gestart, is met een jaar verlengd tot juli 2021. De detectiepoorten bij gemalen en vispassages bij Kadoelen, Halfweg, Nauerna, Willem-I sluis en twee vispassages bij de Oranjesluizen zullen tot die tijd in werking blijven. Vis kan hierdoor gedurende twee jaar worden gevolgd, waardoor migratiepatronen beter zichtbaar zijn. Ook wordt dit voorjaar op enkele locaties nog extra vis gevangen en gezenderd. Het inrichten van een detectielocatie bij de spuisluis Muiden kon helaas geen doorgang vinden.

Het afgelopen jaar zijn 1844 vissen van 15 verschillende soorten voorzien van een zender (PITtag). Veel brasem en blankvoorn, maar ook snoekbaars en baars. Grote snoekbaars en baars zijn ook uitgerust met een van buitenaf zichtbare Floytag voor terugmelding door sport-of beroepsvissers. Vangt u een vis met zo’n oranje merk?: Sportvisserij MidWest Nederland heeft een speciale site ingericht voor het melden van de vis. Zie het nieuwsbericht hieronder.

In totaal zijn tot 19 augustus 2019 717 individuele vissen gedetecteerd op een van de antennes met in totaal ruim 1,3 miljoen detecties. De resultaten laten zien dat de gemerkte brasems op grote schaal (tientallen km) migreren in relatief korte tijd. Individuele brasems worden op meerdere locaties gezien door de telemetrie. Ook wordt waargenomen dat gemerkte vissen langdurig in de buurt van een gemaaluitstroom blijven rondzwemmen.

Migratie zoetwatervissen Noordzeekanaal gestart

21 maart 2019
Het onderzoek naar migratie van zoetwatervissen tussen het Noordzeekanaal en omliggende wateren is gestart. Op dit moment is er onvoldoende inzicht in de migratie van zoetwatervis tussen het Noordzeekanaal en aangelegen boezem/polder gebieden. Vissen kunnen heen en weer zwemmen via (nieuwe) vispassages maar of en hoe vaak ze dat doen wordt nu onderzocht.

De komende maanden worden enkele duizenden vissen (snoekbaars, brasem, baars en blankvoorn)  voorzien van een zogenoemd PITtag. Zodra deze vissen door een detectiepoortje zwemmen, wordt de vis gedetecteerd. De detectiepoorten zijn geplaatst bij gemalen en vispassages bij Kadoelen, Halfweg, Nauerna, Willem-I sluis, Oranjesluis en Muiden. Deze blijven daar tot de zomer van 2020.

Grote exemplaren baars en snoekbaars worden óók van een uitwendig merk voorzien (zie foto). Vangt u een vis met zo'n oranje merk?: Sportvisserij MidWest Nederland heeft een speciale site, snoekbaars-of-baars-met-oranje-tag-gevangen, waar u deze kunt melden. Zet de vis alstublieft weer terug!

Foto’s: Ben Griffioen – Wageningen Marine Research

Schieraal 's nachts voorrang op bellenscherm

3 november 2018
De jaarlijkse trek van schieralen naar zee via het sluizencomplex IJmuiden is sinds kort weer op gang gekomen. Om die reden zet Rijkswaterstaat de bellenschermen in de Noordersluis – een maatregel tegen toename van verzilting van het Noordzeekanaal -’s nachts uit. Rijkswaterstaat kiest ervoor om de trek van de schieralen niet te veel te verstoren.
Elk najaar, van oktober tot in januari, zwemmen volwassen palingen (schieralen) naar zee om zich voort te planten. Dat voortplanten doen ze na een 6000 kilometer lange reis, dwars door de Atlantische Oceaan tot ze in de Sargassozee nabij de Caraïben zijn aangekomen. Ongeveer 10% van de Nederlandse populatie gaat naar de zee via IJmuiden. Door de droogte is de vismigratie wat vertraagd, maar na de neerslag van afgelopen week is de migratie van de schieraal op gang gekomen.

Bellenscherm deels uit

In het Noordzeekanaal stroomt zoutwater over de bodem vanuit IJmuiden richting Amsterdam. Om verzilting tegen te gaan, zetten we sinds september twee bellenschermen in aan weerszijden van de Noordersluis. Het geleidelijk toenemende zoutgehalte in dit kanaal in de richting van IJmuiden, is voor de trekvissen de manier om langzaam te wennen aan het hogere zoutgehalte van het water. Schieralen uit de wijde omtrek maken daarom juist gebruik van het Noordzeekanaal om naar zee te zwemmen. Het Noordzeekanaal is voor de schieralen dus een belangrijke route. Uit onderzoek is ook gebleken dat de vissen vooral door de spuisluizen en de Noordersluis trekken, maar de bellenschermen belemmeren de doorgang van deze trekvis.  De bellenschermen zijn vanwege de drukverschillen voor vissen slecht te passeren. Bij het zoeken van een uitweg bestaat de kans dat de vissen terechtkomen in de pompen van het gemaal, wat ze vaak niet overleven.
Om de trekvissen doorgang te geven naar zee, zet Rijkswaterstaat de bellenschermen bij de Noordersluis van 18:00 uur tot 07:00 uur uit. Dit doen we ’s nachts omdat in IJmuiden ruim 80% van de dieren alleen in het donker actief is. Overdag gaat het bellenscherm weer aan om verzilting tegen te gaan. Deze maatregel is verantwoord met het oog op de huidige en toekomstige omvang van de wateraanvoer via het Amsterdam-Rijnkanaal.

Onderzoek vismigratie

Rijkswaterstaat en regionale partners onderzoeken de komende jaren gezamenlijk de migratie van trek- en standvissen in en rondom het Noordzeekanaal. Gemalen, stuwen, dammen en sluizen vormen een barrière voor vissen, waardoor het bereiken van geschikte leefgebieden vaak onmogelijk is. Met name trekvissen, die migreren tussen zoet en zout water, hebben sterk te lijden onder de versnippering van watersystemen. Aan de hand van de onderzoeksresultaten kunnen gerichter maatregelen worden getroffen om een vrije migratie van trekvis te verbeteren.

De eerste resultaten van de onderzoeken (juni 2018)

12 juni 2018
De grote schieralen trekken massaal via het Noordzeekanaal bij IJmuiden naar de Noordzee. De kleine glasalen leggen de omgekeerde afstand af en maken gebruik van de vispassages. Hoe het onderzoek in zijn werk is gegaan en wat de eerste resultaten zijn, is samengevat in een korte film. De definitieve resultaten worden januari 2019 gepubliceerd.

Glasaal voor dichte deur

19 april 2018
De aal heeft het zwaar. Nieuw onderzoek moet ons leren hoe glasaaltjes beter van de zee naar de polder kunnen trekken. Vismigratie onderzoeker Ben Griffioen licht vismigratieonderzoek Noordzeekanaalgebied toe in Vroege Vogels.

Wereld vismigratiedag

11 april 2018
Op Wereld Vismigratiedag, zaterdag 21 april, presenteert het project Ecologische Verbindingszone Noordzeekanaal zich tijdens de open dag bij boezemgemaal Halfweg. Ook in IJmuiden is een activiteit voor Wereld Vismigratiedag. Daar kan men een visbemonstering bijwonen. Zie ook de officiële site van World Fish Migration Day.