De gewijzigde Beleidslijn grote rivieren in 10 aandachtspunten

In dit overzicht worden in 10 aandachtspunten het doel van de Beleidslijn grote rivieren en de wijziging beschreven. En hoe deze wijziging invloed kan hebben op initiatieven in het rivierbed.

1. Inhoud Beleidslijn grote rivieren

De Beleidslijn grote rivieren bevat regels over wat vanuit rivierkundig oogpunt wel en niet in het beperkingengebied van het rivierbed is toegestaan, met als doel om ongewenste ruimtelijke ontwikkelingen in dit gebied te voorkomen. De Beleidslijn grote rivieren bestaat uit een beleidsbrief en beleidsregels. De beleidsregels hangen nauw samen met regels die zijn vastgelegd onder de Omgevingswet. Dit gaat dan over:

• het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)
• het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)
• en de Omgevingsregeling

Het opnieuw vaststellen van de Bgr 2025 brengt daarom ook een aantal wijzigingen aan in het Bkl, het Bal en de Omgevingsregeling.

2. Toepassingsgebied Beleidslijn grote rivieren

De Beleidslijn geldt voor beperkingsgebieden binnen het rivierbed van de door het Rijk beheerde oppervlaktewaterlichamen, met uitzondering van kanalen. Bij de documenten van de internetconsultatie staat een kaart met het toepassingsgebied van de Bgr.

3. Reden wijziging Beleidslijn grote rivieren

Een belangrijke aanleiding voor de actualisatie van de Beleidslijn grote rivieren zijn de toenemende rivierafvoeren van de Rijn en de Maas. Uit onderzoek van Deltares, in samenwerking met Rijkswaterstaat en het KNMI, blijkt dat de afvoeren van deze rivieren fors kunnen toenemen. Dat komt door het veranderende klimaat, en vooral in de winter en in het voorjaar.

Prognoses wijzen op een mogelijke toename van de maximale jaarafvoeren met 30 procent in 2100, afhankelijk van het klimaatscenario. Deze stijging van afvoeren, samen met de stijgende zeespiegel, leidt tot hogere waterstanden. Niet alleen bij de riviermonding, maar ook stroomopwaarts. Dat de beschikbare ruimte voor deze toenemende afvoeren niet genoeg is, is ook een van de conclusies uit het programma Integraal Riviermanagement (IRM).

4. Planning wijziging Beleidslijn grote rivieren

De actualisatie van de Beleidslijn Grote Rivieren wordt uitgevoerd in 3 stappen.

1. Per 1 april 2024 is artikel 6, onderdeel e, van de Beleidslijn grote rivieren komen te vervallen. Dit artikel stond niet-riviergebonden activiteiten in het stroomvoerend regime toe, mits er meer ruimte voor de rivier werd gerealiseerd.
2. Per 1 januari 2025 vervangt de nieuwe Beleidslijn grote rivieren (Bgr 2025) de oude Beleidslijn grote rivieren uit 2006 (Bgr 2006). Vanaf dat moment gelden de nieuwe regels bij de toetsing van vergunningaanvragen door de minister van Infrastructuur en Waterstaat. Ook gaat er een nieuwe beleidsbrief naar de Tweede Kamer. Deze licht de veranderingen en uitgangspunten van de nieuwe beleidslijn toe.
3. Op 1 januari 2026 worden het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en de Omgevingsregeling aangepast. Deze regels zijn met name relevant voor omgevingsplannen van gemeenten, en voor woonschepen en anderen drijvende objecten. Deze wijzigingen zijn nauw afgestemd op de Bgr 2025.

5. Belangrijkste wijzigingen per 1 januari 2025

De planning is dat vanaf 1 januari 2025 de nieuwe Beleidslijn grote rivieren (Bgr 2025) de Beleidslijn grote rivieren uit 2006 (Bgr 2006) vervangt. De belangrijkste wijziging in de Bgr 2025 is het vervallen van het onderscheid tussen het 'bergend' en het 'stroomvoerend' regime. In de Bgr 2025 is er 1 regime met uniforme regels voor het rivierbed.

Gezien de verwachte hogere rivierafvoeren en een stijgende zeespiegel, is het belangrijk om voorzichtig te zijn met ruimtelijke ontwikkelingen in alle beperkingengebieden van het rivierbed; daarmee wordt het onderscheid tussen 'stroomvoerend' en 'bergend' onwenselijk. Bovendien blijkt de rol van gebieden tijdens hoogwater vaak complexer dan alleen stroomvoerend of bergend.

Andere wijzigingen hebben te maken met:

• het aanscherpen van de voorwaarden voor het uitbreiden of het slopen en vervangen van bouwwerken
• het verduidelijken van de regels over activiteiten van ondergeschikt belang
• het verduidelijken van de regels over tijdelijke en periodieke activiteiten
• het uitbreiden van de opsomming van riviergebonden activiteiten met drinkwaterwinning en aquathermie
• de inwerkingtreding van de Omgevingswet

6. Belangrijkste wijzigingen per 1 januari 2026

De planning is dat per 1 januari 2026 het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en de Omgevingsregeling wijzigen.

Wijzigingen Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)

Het Besluit kwaliteit leefomgeving bevat instructieregels voor gemeenten over welke activiteiten gemeenten in een omgevingsplan dat gaat over het rivierbed, mogen toelaten. En zo ja, onder welke voorwaarden. Het Bkl wordt zo aangepast dat deze in lijn zijn met de regels die in de Bgr staan. Zodat omgevingsplannen van gemeenten en de beleidslijn die Rijkswaterstaat hanteert uiteindelijk dezelfde regels bevatten. Zo worden aanvragen die gemeenten en Rijkswaterstaat binnenkrijgen, op basis van dezelfde regels beoordeeld.

Wijzigingen Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)

De wijziging van het Bal voorziet in overgangsrecht in verband met de uitbreiding van de vergunningplicht voor woonschepen en andere permanent afgemeerde drijvende werken. Dit houdt in dat bestaande woonschepen en andere permanent afgemeerde drijvende werken, die zich in het voormalige bergend regime bevinden, als niet-vergunningplichtig worden aangemerkt, zolang de aard en omvang van deze werken niet verandert.

Wijzigingen Omgevingsregeling

Met de aanpassingen in de Omgevingsregeling worden 2 belangrijke wijzigingen doorgevoerd. Ten eerste kiest de wetgever voor 1 gezamenlijk regime, wat zorgt voor meer duidelijkheid en samenhang in de regelgeving. Ten tweede wordt het toepassingsgebied van de vergunningplicht voor woonschepen en andere permanent afgemeerde drijvende werken uitgebreid. Dit houdt in dat de verplichting voor een vergunning voor het permanent afmeren van nieuwe woonschepen en andere nieuwe permanent drijvende werken nu van toepassing is in het gehele nieuwe regime. Deze wijzigingen dragen bij aan een uniforme en toekomstbestendige aanpak van het beheer van de rivierbedden.

7. Definitie riviergebonden activiteit

Riviergebonden activiteiten zijn activiteiten die nergens anders dan in, naast of op de rivier kunnen plaatsvinden. In artikel 4 van de Bgr 2025 staat opgesomd welke activiteiten hieronder vallen. Niet-riviergebonden activiteiten kunnen ook op een andere plek dan in, naast of op de rivier plaatsvinden of uitgevoerd worden. Deze zijn dus niet gebonden aan de rivier.

8. De beleidsregels voor de grote rivieren en mijn initiatief

Verricht u een vergunningplichtige activiteit in het beperkingengebied van het rivierbed? Dan heeft u te maken met de beleidsregels voor de grote rivieren. U beoordeelt via het Omgevingsloket en de vergunningencheck of u een omgevingsvergunning nodig heeft voor uw activiteit.

9. Overgangsregeling voor de wijziging van de Beleidslijn grote rivieren

In de Bgr 2025 is een overgangsregeling opgenomen om een soepele overgang te waarborgen en recht te doen aan de omgeving. Deze regeling richt zich op 4 specifieke categorieën:

• vergevorderde projecten (artikel 8)
• projecten waarvoor bestuurlijke afspraken met het Rijk zijn gemaakt (artikel 9)
• gebieden in de Maasvallei die binnen afzienbare tijd door dijkversterking of verlegging niet langer onder de Bgr 2025 vallen (artikel 10)
• de resterende projecten of projectdelen uit Bijlage II van de Bgr 2006 (artikel 11)

Daarnaast is er voor projecten waarvoor al een vergunning is afgegeven via het waterspoor, een overgangsbepaling opgenomen in het Bkl.

Zijn er aanvragen die vóór de inwerkingtreding van de Bgr 2025 zijn ingediend en waarop de artikelen 9 tot en met 11 niet van toepassing zijn? Dan beoordeelt de minister deze op basis van de Beleidslijn grote rivieren zoals deze vóór 1 januari 2025 van kracht was.

10. Eigen risico en verantwoordelijkheid voor schade

In de geactualiseerde Beleidslijn wordt het principe van eigen risico en verantwoordelijkheid gehandhaafd. Initiatiefnemers in het rivierbed moeten zelf maatregelen nemen om zich tegen schade door hoogwater te beschermen. Dit betekent dat gebruikers van het rivierbed geen aanspraak kunnen maken op een vergoeding uit de Wet tegemoetkoming schade (Wts).

Internetconsultatie gesloten

Tussen 11 oktober en 15 november 2024 konden belanghebbenden online reageren op de voorgestelde wijziging van de Bgr. Op overheid.nl kunt u onder Beleidslijn grote rivieren 2025 de reacties nalezen en relevante documenten downloaden.